ٿائلنڊ جو ٻڌ ڌرم...
ٻڌ ڌرم جو باني يا بنياد رکندڙ سڌارٿا گوتم هو، جيڪو ٻڌ يا ٻڌا (علم جي روشنيءَ سا پُر) جي لقب سان مشهور آهي. پاڻ هندستان جي هڪ رياست جي بادشاهه جو پٽ ۽ اتر انڊيا جي ڪاٻيلا واستو شهر ۾ سن 866 قبل مسيح ڄائو ـــ يعني حضرت عيسيٰ کان به ساڍا پنج سؤ کن سالَ اڳ ڄائو ـــ سندس ڄم وارو شهر هن وقت نيپال جو حصو آهي، اوڻٽيهن ورهين جي ڄمار ۾ هو پنهنجو شهر ڇڏي ڪجهه عرصو بن ۾ وڃي رهيو ۽ واپسيءَ تي چند ڳالهيون جيڪي انسان ذات جي ڀلائي لاءِ هو سوچي آيو ان فلسفي کي ٻڌ ڌرم سڏجي ٿو. مثال طور: مشڪلاتن کان نجات حاصل ڪرڻ لاءِ انسان لاءِ ضروري آهي ته هو لوڀ ۽ لالچ کان پاسو ڪري وغيره. پاڻ اسي سالن جو پوڙهو ٿي هن جهانَ مان روانو ٿيو.
ٻڌ ڌرم جيتوڻيڪ هندستانَ مان شروع ٿيو، پر اتي گهڻو نه رهي سگهيو. هندستان کان ٻاهر سريلنڪا، برما، سيام، ۽ ڪمبوڊيا ۾ وڌيو ۽ چين جپان پڻ ان کي پنهنجو ڪيو. ٽڙڻ پکڙڻ دوران ٻڌ مت جون تعليمات (Teachings) هنايانا ۽ مهايانا ۾ ورهائجي ويون. سريلنڪا، ٿائلنڊ ۽ برما ۾ جيڪو ٻڌ ڌرم هلي ٿو، اهو هنايانا آهي ۽ اهو گوتم ٻڌ جي ٻولن (Teachings) جي ڪافي ويجھو سمجھيو وڃي ٿو ۽ ان کي (Theravada) پڻ سڏجي ٿو.
سڄي ٿائلنڊ ۾ هن وقت اٽڪل چار لک کن ٻڌ بکشو آهن. جن مان فقط چار في سيڪڙو بئنڪاڪ ۾ رهن ٿا. ٻڌ ڌرم ٿائلنڊ جو سرڪاري مذهب آهي ۽ سڄي ٿائلنڊ ۾ ٽيهه هزار ٻڌ ـــ مندرَ آهن، جتي نه فقط مذهبي رسم رواج ۽ عبادت هلي ٿي، پر اهي تعليم گهر پڻ سمجھيا وڃن ٿا. بلڪه ڪنهن زماني ۾ اسڪولن بدران هي خانقاهه ئي علم حاصل ڪرڻ جا مدرسا هئا. تڏهن ته راما چوٿون (منگڪوت بادشاهه) به ههڙن مندرن مان تعليم حاصل ڪري وڏو عرصو ٻائو (بکشو) رهيو. راما چوٿين جي پٽ راما پنجين ٿائلنڊ ۾ اسڪولن جو رواج وڌو ۽ اڄ وارو تعليمي سسٽم شروع ڪيو. پر ان هوندي به مندرن مان ملندڙ مذهبي تعليم ۽ سماجي سکيا کي هتي جا ماڻهو وڌيڪَ اهم ۽ اثرائتو سمجھن ٿا.