ٻڌ بکشو ۽ “KING & I” وارو بادشاهه.....
ٻڌ ٻائي ــــ بکشوءَ کي اهو عرصو ٻڌ خانقاهه (Monastery) ۾ ئي رهڻو پوي ٿو، جنهن کي ٿائي زبان ۾ سئان (Suan) يا وات (Wat) سڏجي ٿو. بکشو هن ۾ اهو عرصو رهي عبادت ڪن. مذهبي علم حاصل ڪن. قدرت جي نرالي رنگن تي سوچَ ويچار ڪن. ٻڌ خانقاهه جي وڏي ليڊر بکشوءَ کي پرا ـــ مها (Pra - Maha) چئجي ٿو. پر معنا ٻائو ۽ مها معنا وڏو. اهو لقب وڏو عرصو ٻائو ٿي رهڻ ۽ علم حاصل ڪرڻ تي بادشاهه طرفان ملي ٿو.
نئين آيل سيکڙاٽ کي بکشو (ٻائو) بنائڻ لاءِ پهرين هن جي مٿي جي جھنڊ لاٿي وڃي ٿي. ان بعد اکين جا ڀرون ڪوڙي گيڙو رنگ جي چادر جهڙي ڪفني (جبو) پهرايو وڃي ٿو. ان عمل دوران، باقي ٻاوا زور زور سان، ٻڌن جي پاڪ زبان پاليءَ ۾ منتر ۽ بيتَ پڙهندا آهن. جنهن جا شروعاتي، لفظ ڪجهه هِنَ ريت آهن.
اها ڀانتي، سارا نسلم يا ڪامي...... وغيره وغيره. ان بعد نئين ٻائي کي پنڻ لاءِ هڪ عدد ڪشتو ڏنو وڃي ٿو. هو کڻي امير گهر جو هجي يا غريب جو، پر هي عرصو سڀ هڪ ٿي ويندا آهن. مٿو اگهاڙو، پيرن ۾ سادڙو چمپل، جسمَ تي گيڙو رنگ جي ڪفني ۽ هٿ ۾ ڪشتو. صبح ساڻ اٿي گهر گهر مان خيرات وٺندا آهن. ثواب جي آسري ۾ هتي جو غريب غربو دل کولي خيرات ڏيندو آهي. پوءِ ٻاوا ٽولن ۾ ويهي پنيل کاڌو ورهائي ورڇي کائيندا آهن. کين چويهن ڪلاڪن ۾ هڪ دفعو، منجھند ڌاري کائڻو پوندو آهي. مندر ۾ رهائش وارو عرصو کين عورت ۽ شرابَ کان پاسو ڪرڻو پوندو آهي. بازارن يا چوراهن ۾ ڪنهن عورت جي هٿ لڳڻ سان هنن کي پنهنجي پر ۾ وضو ڪرڻو پوندو آهي. سڄو وقت کڙين تي يا پٿل ماري ــــ جنهن کي هتي جا ماڻهو ڪنول جي گل وارو ويهڻ جو نمونو سڏين، پنهنجي استاد/گروءَ جا علمي ليڪچر ۽ ڌرمي واعظ ٻڌڻا پوندا آهن. ڪڏهن ڪڏهن ذڪر پڻ ڪرڻو پوندو اٿن. شامَ جي وقت مندر جي صفائي، ان اڳيان گلڪاري ۽ وڻن ٽڻن جي سارَ سنڀالَ لهڻي پوندي آهي.
ٿائلنڊ جا ٻيا بادشاهه خبر ناهي ٻڌ بکشو ٿي رهيا يا نه. جي ان قسم جو چلو پچايائون ته به ڪو نالي ماتر ٿوري وقت لاءِ پر هڪ بادشاهه: راما چوٿون ـــ هاڻوڪي بادشاهه جو پڙڏاڏو ۽ راجا چولا لانگڪارن جو پيءُ، جنهن جو اصلي نالو منگڪوت (Mongkut) هو، يڪا سارا ستاويهه سالَ گيڙو ڪپڙا پائي، هٿ ۾ ڪشتو کني، مختلف مندرن ۾ بکشو ٿي رهيو. هن اهو عرصو مذهبي علم کان علاوه ڪيتريون ئي ٻوليون، سائنسي معلومات ۽ هنر حاصل ڪيا. هن بادشاهه جي زندگي تمام گهني اثرائتي رهي آهي. هن گوتم ٻڌ وانگر تخت تاج کان پري ڀڄي ستاويهه سالَ جوڳي فقيرن واري سخت ۽ ڏکي زندگي گذاري. جيتوڻيڪ مغرب جي ماڻهن هن کي بيوقوف ڏيکارڻ جي پوري ڪوشش ڪئي آهي. خاص ڪري راجرس ۽ هئمرسٽن جهڙن پنهنجي انگريزي فلم ۽ ڪتاب “The King and I” ۾ کيس هيڪاندو بدنام ڪيو آهي. نه ته ٿائلنڊ (سيام) جو مٿيون راما چوٿون (منگڪوت بادشاهه) جنهن 1851ع کان 1868ع تائين حڪومت ڪئي، پهريون ايشيائي بادشاهه آهي، جنهن انگريزي علم حاصل ڪيو. هن شيڪسپيئر جي ڪتاب Merchant of Venice جو ٿائي ٻوليءَ ۾ ترجمو ڪيو. سيام کي يورپين جي قبضي کان بچائڻ ۾ پڻ هن بادشاهه جو هٿ هو. هي پالي (ٻڌن جي پاڪ زبان) ۽ سنسڪرت جو ڄاڻو هو. ان کان علاوه پاڙيسري ملڪن جوڳن ٻوليون پڻ ڳالهائي سگهيو ٿي. سائنس ۾، خاص ڪري تارن جي علم Astronomy ۾ پڻ ڀڙ هو 1868ع ۾ جيڪا سج گرهڻ ٿي هئي ان بابت حساب ڪتاب ڪري صحيح ۽ پورو وقت هن شخص ئي ٻڌايو. ايتري قدر جو ان وقت جي فرينچ ماهرن کان به صحيح وقت ۾ ٿورو فرق ٿي ويو.
بکشو واري زندگيءَ ۾ هو يورپ کان ايندڙ عيسائي تبليغي جماعتن سان هر وقت فلسفي بحث ڪندو هو. خاص ڪري رومن ڪئٿولڪ جي مشهور بشپ پاليگو (Palego) سان. منگڪوت کيس پالي زبان سيکاري ۽ هُنَ کيس لاطيني سيکاري. انگريرزي زبان مانواري ۽ مشهور پادري براڊلي (Bradley) ۽ ڪاس ويل (Caswell) کان سکي. منگڪوت بادشاهه تن ڏينهن جي انگلنڊ جي راڻي وڪٽوريا ۽ آمريڪا جي صدرن سان سنئون سڌو خط و ڪتابت ڪندو هو. ان ڪري هن جو ساڻن سياسي طرح سٺو وهنوار هلندو رهيو. هن جي ملڪ نه ايترو گهڻو وڃايو ۽ نه ڪنهن جي ڪالوني ٿي رهيو. منگڪوت بادشاهه جا اهي لکيل خط ۽ انهن جي آيل جوابن مان ڪجهه اڃا تائين موجود آهن. آمريڪا جو صدر لنڪن کيس هميشه My Great & Good Friend چئي مخاطب ٿيندو هو. انهن خطن ۾ منگڪوت بادشآهه پاڻ کي هن ريت سڏائيندو هو:
Queen Victoria’s Distinguished Friend, by Race of the Royalty, Affectionate Brother, And By Humble Respect Most Obedient Servant…
..... وغيره وغيره.
بس مڙيئي انگريزي، آمريڪي ۽ يورپي جنن کي بوتل ۾ بند رکيو ويٺو هوندو هو. ملڪ ۽ ماڻهن کي سندن ڪالوني ۽ غلام ٿيڻ کان بچائي ورتو.
هڪ ٻي ڳالهه. منگڪوت بادشاهه کي فرانس جي ان وقت جي حاڪم نيپولن سان پڻ ياري دوستي ڪرڻ جو شوق هو، پر کيس فرينچ نٿي آئي ـــ اها ڳالهه هن پاسي جي ٻارن جي تواريخي ڪتابن ۾ پڻ آهي.
منگڪوت بادشاهه ٻين مذهبن جي تعليم تي بندش هرگز نه وڌي. يورپ کان ايندڙ عيسائين جي مبلغن جي پاڻ همت افزائي ڪيائين ته هو سندس ماڻهن کي ڀلي عيسائيت جا اصول سمجھائين، پر موٽ ۾ هنن مغرب جي رهاڪن هن بادشاهه کي ئي خوار ۽ بدنام ڪيو. خاص ڪري ان ڳالهه هجي آڙَ ۾ ته هن کي ڪيتريون ئي زالون ۽ سريتون آهن. هن ٿائي بادشاهه جون ڪيتريون ئي سياسي، علمي ۽ روزمرهه جي دلچسپيءَ جون ڳالهيون آهن، جيڪي وڌيڪَ لکڻ سان ٻيا عنوانَ رهجي ويندا۔