هڪ ٻيو به فوٽو ڪڍ ...
جيئن اسنا وٽ پڪي يا ڪچي رستي جي ڪنارن تي گهر بنگلا، دڪان، هوٽلون آهن تيئن هن پاسي درياهه ۽ ڪئنالن جي ڪپر تي آهن. هتي جو درياهه ۽ ڪئنال (جن کي ٿائي زبان ۾ ڪلانگ Klong سڏجي ٿو) فصلن کي پاڻي پهچائڻ لاـءِ ڪم نٿا اچن. فصل ۽ پو.کَ کي آسمانَ مان پاڻي پهچي ٿو. يعني اها پورت مينهن ڪري ٿو. درياهه ۽ ڪئنال “رستي” جو ڪم ڏين يعني انهن ۾ هزارين ٻيڙيون، جيڪي “ٽئڪسيون” سڏجن ٿيون، هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ تائين مسافر ڍوئين. ويندي ڪيترن اسڪولن جا ٻار انهن “ٽئڪسي ــــ ٻيڙين” ۾ سواري ڪن. وڏا بنڊ ۽ ٻيو ڳرو سامان بارجون ڍوئين جيڪي تانگهيون ٻيڙيون ٿين. ڌارين ملڪن کان مسافر ۽ مال، جهاز آڻين.
هتي جو سبزي گوشت ۽ سيڌي سڙهي جون مارڪيٽون ۽ بازارون پڻ انهن ڪئنالن ۽ درياهن ۾ ٿين ۽ اهي ترندڙ دڪان ٻيڙين ۾ ٿين. سرڪاري انگن اکرن موجب، بئنڪاڪ شهر ۾ ڏهه هزارن کان به مٿي اهڙيون ترندڙ دڪانن واريون ٻيڙيون آهن جيڪي بئنڪاڪ مان لنگهندڙ درياهه ۽ ڪئنال کي رنگين بنايو ڇڏين. انهن ٻيڙين تي وڪري لاءِ دنيا جهان جو سامان هوندو آهي. تازين ڀاڄين، ميون ۽ گلن کان وٺي پلاسٽڪ ۽ ٽينَ جا ٿانوَ پيا، ٻهارا، منجيون، عطر، صابڻ، ڪپڙو ــــ هر شيءِ. ڪڏهن ڪڏهن ته هڪ ئي ٽڪري ۾، هي دڪانن واريون پنجاهه سٺ ٻيڙيون اچي گڏ ٿينديون آهن. ڪو ڀت ۽ ٻوڙ پيو وڪڻي ته ڪو ڳنڍا ڪلفيون، ڪو تيل، گيهه، گاسليٽ ته ڪو ٻارن جي اسڪول جا ٿيلها، جتيون، ٽوپيون ۽ پنا پينسلون. خاص ڪري صبح جي وقت ڀاڄي وڪڻڻ واريون ٻيڙيون ڏسڻ وٽان ٿين ٿيون. جن ۾ قسمين قسمين رنگن جون ڀاڄيون ۽ ميوا هوندا آهن. يورپ آمريڪا توڙي عرب ۽ اسان جهڙن ملڪن جي ماڻهن لاءِ اهو نظارو درياهه جي ڪناري تان يا هوٽل جي دريءَ مان ڏسڻ وٽان هوندو آهي ۽ مڪاني ماڻهو ڀاڄيءَ جي اگهه لهرائڻ ۾ ۽ ٽوئرسٽ فوٽو ڪڍڻ ۾ مشغول هوندا آهن.
هي درياهه ۽ ڪئنال هتي جي ماڻهن لاءِ هڪ ٻيو اهم ضرورت پڻ پوري ڪن ٿا. اها آهي ڪاڪوس، وهنجڻ جاءِ ۽ گٽر جي. ماڻهن جا گهر ۽ هوٽلون درياهه جي ڪناري تي آهن جن جو هڪ در درياهه واري پاسي ٿئي جيئن ٻيڙيءَ ۾ اچڻ تي اهو استعمال ڪجي ۽ ٻيو در پڪي رستي واري پاسي ڪاڪوس ۽ “نالي ــــ ماتر ــــ وهنجڻ جايون” درياهه پاسي ٿين. جن مان ڪن کي ته در يا ڀتيون ئي ڪونه ٿين. بلڪه ڪن گهرن کي ته وهنجڻ جاءِ ئي ڪانه ٿئي. مرد توڙي عورتون ان دڪيءَ تي ويهي ٻه چار بارديون درياهه جي ميري پاڻيءَ جون مٿان نائيون ڇڏين. هن پاسي جون ڪي ڪي شيون تمام تڪڙيون ٿين ٿيون. وهنجڻ پڻ انهن مان هڪ آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته هن پاسي جا ماڻهو وهنجن روز. ڪيترا ته روزانو ٻه چار دفعا به وهنجن. سنڌ ۽ راجستان جي “سيمي ـــ ڊيزرٽ” جا اسان جهڙا رهاڪو پاڻيءَ جي ايتري هار وير جو سوچي به نٿا سگهون.
درياهه پاسي واري در جي سيمنٽ جي ڌڪين تي هي ڪپڙا به ڌوئين ته ناريل به ڀڃن. ويجھو هلندڙ ٻيڙين يا جهازن مان ڀلي ڌاريان ماڻهو کين پيا ڏسن پر هنن لاءِ ڄڻ ته ڪا ڳالهه ئي ناهي. مرد ننڍي ڪڇي يا پوتڙي ۾ وهنجن. عورتون ـــ جن جي عام ڊريس چولو يا بشرٽ ۽ ڊگهي گوڏ آهي، اهي قميص لاهي، گوڏ کي مٿڀرو ڪري ٻڌن جئين انهن جي ڇاتي ڍڪجي سگهي. اهو اسٽائيل هن پاسي (برما، ملائيشيا، سنگاپور، انڊونيشيا) جي سڀني ماڻهن جو آهي جنهن سان اڌ گابريون ڇاتيون ۽ سٿرن تائين ڍڪ ٿئي ٿو ٻيو مڙيئي خير. وهنجڻ مهل ڪي صابڻ هڻن ڪي اها به تڪليف نه ڪن. وڏي هٿي واري دکيءَ جيڏي ڪري کڻي، شپ شپ پاڻي نائي، وهنجڻ جي آنگ لاهين. درياهه جي ڪناري وارن گهرن جا اهڙا ئي اڌ اگهاڙا ٽئاليٽ هن جن کي بنهه مختصر قسم جا دروازا ٿين. جن ۾ ويٺل ماڻهو نظر نٿو اچي باقي اٿي بيهڻ سان سندس مٿيون ڌڙ صاف ظاهر رهي ٿو. شئنڪ ۽ ڍڪيل گٽر بدران پاڻيءَ جي باردي هاري درياهه جو خانو خراب ڪن، جنهن جي ساڳي ڪپر تي، ٿورڙو ئي ڀر ۾، ڀلي ڪا ٻي دوشِزه، پنهنجي گهر جي دڪيءَ تي ويهي، درياهه کي ارپڻلاءِ ڪنول جا گُلَ رکي عبادت ۾ مشغول هجي. اسانجي جهاز جي لنگهڻ وقت، ڪئميره کڻي ڊيڪ تان ڪنهن جو فوٽو ڪڍڻ تي، دل ۾ ڪرڻ بدران اهي اڪثر چونديون ته هڪ ٻيو به ڪڍو. ڪا ڪا ته اڃا به پنهنجائپ جو اظهار ڪندي رڙ ڪندي: “هيلو! ڊونٽ فرگيٽ ٽ پوسٽ مي.”
(Hello! Don’t forget to post me)
سو ٿائي ماڻهو بئنڪاڪ جي درياهه ۽ ڪئنالن کان پوکَ کي پاڻي پيارڻ جو ڪم سو نٿا وٺن باقي ٻيو هر ڪم وٺن ٿا. هونءَ به هِتي جا درياهه پوکن کي پاڻي رسائڻ لاءِ نه پر پوکن کي مينهن جي پاڻيءَ ۾ ٻڏڻ کان بچاءَ لاءِ اهو بارشي پاڻي سمنڊ تائين پهچائين ٿا.