نصرپور جون بازارون
مغلن ۽ ڪلهوڙن جي دور ۾ هن شهر تجارت ۾ وڏي ترقي ڪئي، جيئن ته هيءُ شهر سنڌو نديءَ جي ڪناري تي آباد هو، ان ڪري هتي عمدي قسم جا باغ رکيل هئا. ميان محمد مرادياب ڪلهوڙي، تاجپوشيءَ جي خوشي وارو جشن، هن شهر ۾ سنڌو درياء جي باغن ۾ ملهايو. 17 صديءَ ۾ هيءُ شهر وڏو ۽ وڌندڙ شهر هو. انگريز ايجنٽ لکن ٿا ته: ”هيءُ شهر ٺٽي کان وڏو نه آهي، ته برابر جيڏو بيشڪ آهي.“ هن شهر جي ويجهو درياء هو، ان ڪري شهر جي پکيڙ درياء جي ايراضي تائين هئي. درياء جو پتڻ، سامان جي لاهڻ ۽ کڻڻ، ٻيڙين لنگر انداز ٿيڻ ۽ مسافرن لاءِ رهڻ جي شهر ۾ سهوليت هوندي هئي. هتان جو مال ٻيڙين رستي ٺٽي پهچندو هو، جتان جي وڏين مارڪيٽن ڏانهن کڄي ويندو هو.
نصرپور پراڻي زماني کان هنر ۽ ڪاريگريءَ ۾ مشهور هو. خاص ڪري ڪپڙي جي صنعت جو وڏو مرڪز هو. هتي هرک، بافتا ۽ سوسين جا سٺا ڪپڙا تيار ٿيندا هئا. موسڙا به تمام سُٺا ٺهندا هئا، جيڪي ارغونن ۽ ترخانن جون زالون، خاص ڪري ڪم آڻينديون هيون. هتان جا ڪوٽ ڏاڍا مشهور هئا، جيڪي جاگيردار، نواب ۽ زميندار شوق سان استعمال ڪندا هئا. مغل دور ۾ دهلي ۽ آگري جي امير طبقي جا ماڻهو نصرپور جو ڪپڙو ڪتب آڻيندا هئا. انگريز ايجنٽن هتان جو ڪپڙو وڏي انداز ۾ خريد ڪيو ۽ اتي آفيس کولي ريزيڊنٽ مقرر ڪيائون. هو لکن ٿا ته نصرپور ڪپڙي تيار ڪرڻ جو اهم مرڪز آهي. ان زماني هتان جو بافتو گهڻو مشهور هو. ڏيسارو ۾ ان جي تمام گهڻي گهرج هئي، انهيءَ ڪري ڪمپني جي نمائندن هڪ ڀيري نصرپور مان بافتي جا ڇهه هزار وال خريد ڪري وڏي نفعي سان وڪرو ڪيا.
نصرپور جيئن ته تجارت جو اهم مرڪز هو، ان ڪري هتان جو بازارون به هر وقت ماڻهن سان ڳُتيل ۽ روزمرهه جي تجارتي سامان سان ٽٻ ٿيل هيون. نصرپور ۾ ٻه بازارون هيون:
الف-وڏي بازار: هيءَ بازار نصرپور جي قديمي ۽ شاهي بازار آهي. هتي وڏن وڏن ڪاريگرن جا دڪان هئا. هيءُ شهر جيئن ته هُنر ۽ ڪاريگريءَ جو مرڪز هو، ان ڪري هتي ڪوري، ڪاسيگر، دبگر، سونارا ۽ ڪاغذ ڪٽا رهندا هئا. خاص ڪري هن بازار ۾ ڪورين جو ڌنڌو وڏو هلندو هو. چون ٿا، ته هتي ڪورين جا ٽي هزار خاندان هئا، جن جا هن بازار ۾ خاص دڪان هئا. ارغونن ۽ ترخانن جي دورِ حڪومت ۾ هن بازار جو وڏو اوج هو. قريشي حامد علي خانائي پنهنجي هڪ مضمون ۾ لکي ٿو ته: ”نصرپور ۾ وڏا وڏا سکر واپاري تجارت ڪندا هئا. واپارين جو مال ڏيسارون سان ٻيڙين رستي هلندو هو.“ هيءَ بازار بي بي نور ڀري جي نالي سان به سڏبي هئي، جنهن جي مزار آهي . هن بازار ۾ سنڌ جي مسهور مڇي ’پلي‘ جا خاص دڪان هئا. جڏهن انگريزن نصرپور مان ڪپڙو خريد ڪرڻ شروع ڪيو، تڏهن هنن به وڏي بازار ۾ دڪان کوليا ۽ پنهنجا گماشتا ويهاريا. هن بازار ۾ سوٽي ڪپڙي جو خاص واپار هلندو هو.
ب- ننڍي بازار: هيءَ بازار، ڪلهوڙن جي صاحبيءَ جو يادگار آهي. هن بازار جي منڍ ۾ ابراهيم شاهه نالي هڪ درويش جي مزار آهي. بازار جي ڇيڙي جي پٺ ۾ به ٻه ٽي قبرون آهن. جڏهن نصرپور ڪلهوڙن جي هٿ ۾ آيو تڏهن هنن هن بازار ۾ خاص قسم جا دڪان کولرايا ۽ هنرمندن ۽ ڪاريگرن کي مالي قرض ۽ سهوليتون ڏيئي، بازار کي آباد ڪرايو. هن بازار جي ايڏي ته هاڪ هئي جو ٺٽي جا نواب امير دريائي رستي هتي ايندا هئا. ۽ خريداري ڪير موٽي ويندا هئا. هن بازار ۾ مسافر خانه به هوندا هئا، جتي ٻاهران آيل تاجر ۽ واپاري آرام به ڪري سگهندا هئا.
نصرپور جون هي ٻه خاص بازارون، سنڌ جي قدامت ۽ تجارتي اهميت کي اڄ به نمايان ڪن ٿيون ۽ ٻڌائين ٿيون، ته ماضيءَ ۾ هيءُ شهر پنهنجي پر رونق ۽ پر وقار بازارن سببان سنڌ جي سونهن هو.