شخصيتون ۽ خاڪا

سراج: سنڌي ٻولي ۽ ادب جو اهڃاڻ

سنڌ جي نامياري اديب، ليکڪ، ناولنگار ۽ جديد صحافت جي اهڃاڻ سراج الحق ميمڻ جي شخصيت تي سنڌ جي ڏاهن جي لکيل مضمونن ۽ ڪالمن جي ڪتاب ”سراج : سنڌي ٻولي ۽ ادب جو اهڃاڻ“ جو مرتب خالد چانڊيو صاحب آهي.
هيرو ٺڪر پنهنجي مضمون ۾ لکي ٿو:
”سراج الحق ميمڻ صاحب سنڌي ادبي کيتر جي هڪ ٻھڳڻي شخصيت، سنڌ جي تاريخ تي عبور رکندڙ، لسانيت جو ماهر، قابل ڪاروباري ۽ عامل نامور وڪيل ۽ آزاد خيال مفڪر هو. هو سنڌ جي عظمت تي بجاطور فخر وٺندڙ، سنڌ ۾ امن ۽ استقامت ۽ سنڌين جي آزادي ۽ اتحاد جو ڪانکي هو. هن جي وفات سان سنڌ امڙ پنهنجو هڪ سچو سپوت وڃايو آهي.“
Title Cover of book سراج: سنڌي ٻولي ۽ ادب جو اهڃاڻ

سراج سان لاڳاپيل يادگيريون : عبدالحميد آخوند

جن کيس سڃاتو. مٿس موهت ٿي پيا. جن هن بابت ڄاتو. تن تي سندس شخصيت جو روپ ڇانئجي ويو. سراج هڪ نهايت متاثر ڪندڙ شخصيت هو. هو اکين جو ٺار ۽ ذهنن کي تازو توانو ڪندڙ هو. پڪي پختي توريل تڪيل ڳالهه ڪرڻ واري ۽ عملياتي شخصيت هو. سندس حقيقي قد ڪاٺ ۽ وزن سندس خيالن ۾ آهي. هن ڪڏهن به غير معمولي جذبات نه ڌاريا. سنڌ، سنڌ جي ماڻهن ۽ ٻوليءَ لاءِ سندس پيار لفاظي نه هو. پر هن سنڌي ٻولي تي پنهنجي ڪتاب جي صورت ۾ ان کي سدا بهار يادگار ڏنو. سراج انهي ميدان ۾ ان جي باني واري حيثيت رکندي هو نوجوان نسل لاءِ اتساهه جو ذريعو هيو. ڪراچي جي سنڌ فري ميسن لاج جي هڪ ڪمري ۾ ”سنڌ صدين کان“ سيمينار دوران سراج مون کي تقرير پويان تقرير ٺاهيندي نظر آيو. اهي تقريرون انهن ڪيترن ماڻهن کي ڪرڻيون هيون. جيڪي مختلف سيشن جي صدارت لاءِ آيل هيا. پرکين موضوع بابت ڄاڻ گهٽ هئي. مون کيس اهڙي ڪمانڊ سان تقريرون ٺاهيندي ڏٺو جيڪا مون ٻين ۾ تمام گهٽ ڏٺي آهي. اسان مان گهڻن جي ابتڙ، هو جهڙو تهڙو اجايو ڳالهائڻ، يا منافقت ۾وقت ضايع نه ڪندو هو. پر سدائين هاڪاري ۽ همٿائيندڙ هوندو هو. سراج ڪنهن جي گلا ۾ يقين نه رکندو هو، ڪنهن جي بدنامي ۾ دلچسپي نه وٺندو هو. اسان سڀ کيس سندس سڄڻائپ، عقلمندي ۽ علم سبب عزت ڏيون ٿا. جيتوڻيڪ سنڌي ٻولي تي سندس بنيادي ڪم 40 سال اڳ لکيل ڪتاب آهي. هن وقت تائين ان ميدان ۾ گهڻي تحقيق نه ڪئي وئي آهي. سندس دل ۾ ابراهيم جويو لاءِ گهڻي نرمي هئي ۽ هو سندس سڄي زندگي عزت ڪندو هو. مون کي ياد آهي ته هن هڪ ڀيري هڪ عجيب درخواست ڪئي ۽ جڏهن مون سندس ڌيان ڇڪايو. هن ٻڌايو ته هو مون کي اهو ڪجهه ڪرڻ لاءِ جوئي صاحب جي احترام جي ڪري چئي رهيو آهي. اها ڳالهه مان 1990 جي وچ جي هڪ ڳالهه ٻڌائڻ چاهيان ٿو ته تنهن وقت سنڌ جي گورنر، سراج کي سنڌ يونيورسٽيءَ جو وي سي ٿيڻ جي آڇ ڪئي. جيڪا هن تنهن وقت جي علمي ادارن جي ماحول سبب قبول نه ڪئي . الائي ڪڏهن اسان انهيءَ اداري کي امن سان هلائينداسين. سراج، مهتا پيلس ميوزيم لاءِ ”ٽرسٽ ڊيڊ“ جو مسودو ٺاهڻ ۾ حيلو وسيلو هو ۽ هو ان جي باني ٽرسٽيز مان هڪ هو.
سندس بيماريءَ دوران جيڪا کيس دهليءَ وٺي وئي. سندس جذبا جوان هئا ۽ هو هر صورتحال لاءِ تيار هو. ڇو ته هن هڪ ڀرپور زندگي گهاري هئي ۽ مطمئن هو. هو پنهنجي ڊگهي بيماريءَ دوران به پراميد هو. پر آخرڪار لڳو پئي ته هو (زندگيءَ جي) قيد کان ٿڪجي پيو هو ۽ اميد جو ڪرڻو گم ٿي چڪو هو. ساڻس آخري گفتگوءَ ۾ هن مون کي چيو هو ته امر جليل کي سندس تازي ڪتاب جي مهاڳ لاءِ ياد ڏياريان ۽ ساڳئي وقت افسوس ڪيائين ته سندس صحت وڃي ٿي ڪرندي.
سراج هيءَ دنيا ان حالت ۾ ڇڏي جو هن پنهنجي ڌرتي، عوام ۽ پنهنجي ڪٽنب جي خدمت ڪئي هئي ۽ کيس اطمينان هو. سندس روانگي شخصي نقصان آهي ۽ مون کي اميد آهي ته سندس خاندان ۽ دوست ريسرچ اسٽڊيز جو هڪ انسٽيٽيوٽ قائم ڪري کيس ڦل ڏيندا. رڳو نانءُ جي صورت ۾ نه پر آدرشن کي بلند ڪرڻ جي صورت ۾ به.