او شڪارپور
جيئن شڪارپور ۾
شڪارپور جو شاهي باغ
لکيدر جي گهنٽاگهر ۾ سج
مَٽَ ۾ سلوڪ
گئوشالا ۾ ڳئو
مرهيءَ ۾ سنتن جو ٿانءُ
اُئين ئي ...... مان .....
پنهنجو پاڻ ۾
ڪنهن مسيحا چيو آ
”تون پنهنجا ڪپڙا لاهي
تن کي به تن تان لاهي
موري تي رکي اَچُ
۽ اَچُ ته پيار ڪريون“
اهو ئي ته رواج آهي
تنهنجو منهنجو
تن کي به تن تان لاهي
موڙي تي رکي اچ
۽ اَچُ ته پيار ڪريون
او شڪارپور !
مان
ساهه کڻان ٿو
اڄ
اِن جو احساس ٿيو آهي
هاڻ خطرو
صرف مون لاءِ نه آهي
خطرو تو لاءِ به آهي
پر ڇا
ائين ممڪن آهي
ته تون ۽ مان
مري وڃون
بنا ڄاڻ جي
ته اسان ٻئي
چاڙو چڙي رهيا آهيون
او شڪارپور !
جڏهن تنهجي
اک ڇنڀ تي
رڪندو هو وقت
توکي
وقت جي وياڪلتا جو
احساس نه هو
هاڻ جڏهن
مان تو وٽ اچي به
موٽي چڪو آهيان
توکي منهنجي
غيرحاضريءَ جو
احساس ٿيو آهي
او شڪارپور !
مون جو توکي آڇيو هو
سو ئي تو
اَسويڪار ڪيو هو
۽ تون
جو اڄ
مونکي آڇين ٿي
مونکي اَسويڪار آهي
سج
جي لٿا هئا
چڙهيا هئا
ان وچ۾
ساڳيا ته نه هئا
او شڪارپور !
هِردو ۽ هانڊو
هانڊو ۽ هِردو
تنهنجون ٻه شرابي
وکون ئي ته هيون
او ! ڀانگوڙي شڪارپور!
اسان جي ٽهڪن سان
باغ ۾ گل
ڇڻي نه پون ۽ وري ڪائي
لنبي عرصي واري خزان نه اچي
اسان صرف من ئي من ۾
مسڪرايو آهي
۽ جڏهن
ساهه جو احساس ٿيو
من اندر جي مشڪ وڪڻي به
اسان پراون سان
واعدا ڪرڻ لاءِ
بهانا ڳولهيا آهن
او شڪارپور!“
توکي ياد هوندو
وڇوڙي وقت
تنهنجي مُٺ ۾
سڀ ڪجهه هو
مون کي ڏيڻ لاءِ
شبد پنهنجا نقش
خاموشيءَ جي ڪينواس تي
چٽيندي چٽيندي
وقت جي ڏر کان
پنهنجو پاڻ ۾
پيهي ويا
۽ اهو سڀ ڪجهه
تو وٽ ئي رهجي ويو
اڄ مان آيو هوس
مُٺ ڀر شبد
پنهنجي پلوَ ۾
پائڻ لاءِ
هڪ اَسهاس رولاڪ
پنهنجي ئي خيالن جي
ڊپ ۾ وڪوڙيل
سنسار جو پهريون ڪافر
اُهو چارواڪ
پنهنجي واپسيءَ کي
هڪ رولاڪ جي واپسي ڳڻي
آيو هوس تو وٽ او ديوي !
او شڪارپور !
پر منهنجي واپسي
هڪ مسافري بڻجي ئي رهجي ويئي
تو وٽ ڪجهه به ته نه هو
مونکي ڏيڻ لاءِ
او ديوي !
او شڪارپور!
جن کي مرڻو هو
مري چڪا آهن
جن کي جيئڻو آ
جيئي رهيا آهن
اتي به
هتي به
توکان سواءِ
او شڪارپور !
ائين ناهي
ته تنهنجي
ڇايا ئي صرف
ڀوڳيو آهي
تون به ته بيمار آهين
او منهنجي شڪارپور !
تون ڳورهاري هُئينءَ
جڏهن
نڪتو هوس مان اِتان
هاڻ پيٽ کي
ڇڏي ڏي
ڇاتيءَ تي هٿ رکي ڏس
توکي شڪ ٿيندو
پنهنجي جيئڻ تي
او شڪارپور !
هوا
اکيون ٻوٽي
لنگهي چڪي
تنهنجي قبر تان
اتهاس به لنگهي ويو
بنا سجدي
۽ تون ڪنبندڙ هٿن سان
رڌل آهين
پنهنجو ماضي لکڻ ۾
او شڪارپور !
تون
سنڌ واهه ئي ته هئينءَ
تون
کوهه ڪونر به ته هئينءَ
تو ن
شاهي باغ به ته هئينءَ
سامي شير به ته هئينءَ
سڀ ڇيت ڇيت ٿي ويا
۽ پوءِ به
هڪ ڇيت به نه چڀي
منهنجي ڪافور ٿيل سرير ۾
جڏهن مون توکي ڇهيو هو
او شڪارپور !
آسمان تي لکيل
اِهو ته تو پڙهيو هوندو
’سور اُهي ئي ٿيندا آهن
پوءِ ڀلاشڪ
ڪُک حرامي ڇو ڪونه هجي
ڏُکَ ڪائي ڇِپَ نه آهي
جا ڪري آهي ..... تو مٿان
نه ئي ڏک ڪو درياهه آهي
جنهن ٻوڏان ٻوڏ آندي آهي
ڏک ته
اسان ئي پوکيندا آهيون
موريءَ وانگر بصر وانگر
۽ صرف
اَسويڪار ڪندا آهيون
پنهنجي ’پيٽ‘ کي
’ڪَرَڻَ‘ کي
حرامي چئي
او شڪارپور !
ڇا ڪُلُ ئي مڪتي
اِنسان لاءِ
ضروري نه آهي
جيئن هو
ابتدا کان اڳ
۽ انتها کان پوءِ به
شاهه جي مارئي وانگر
جيئرو رهي سگهي
جيئن زندگيءَ جي
ڪُليت جي ڪُلُ جوڙ ۾
ڪُلُ ئي جيئي سگهي ؟
تون
منهنجي پٺيان
ڇو ڪونه ٿي اچين
او شڪارپور !
هيءُ جو
تو ڪاوڙ ڪري
ڪڍي ڇڏيو .... مونکي
پنهنجي ئي گهر کان ٻاهر
اڙي او شڪارپور
ٻُڌُ مان به
غير قانوني قبضو
رکي ويٺو آهيان
هي سراءِ تي
سدائين گڏ آهيون
اِهو هڪ واعدو
اجنبي نه هوندي به
نه ڪري سگهياسين
او شڪارپور !
هن دفعي
شڪارپور جي شهر۾
ڍڪ بازار ۾ ٻوڏ هئي
۽ ماڻهو
پاڻيءَ ۾
پاڻيءَ مان
پنڌ ٿي ويا
چرين ٻانڀڻن واريءَ
گهٽيءَ جي هن ڀر
ٽيڪچند پاٺشالا ۾
ماستر سانولداس
بيد جي لڪڻ بدران
لٺ جي سهاري
ڪرسيءَ تان اُٿيو
۽ منهنجا هم ڪلاسي
اُڏهي کادل ڪاري بورڊ ۾
پيهي ويا
وقت
بورڊ تي
ڪاري رنگ ۾
ڏڦير وجهي
منهنجي هم ڪلاسين کي
منهنجي ئي برعڪس بڻايو
ڪارو بورڊ ۽ منهنجو ڪلاس
ٻئي
هڪ ئي قانون جا شڪار آهن
سامي شير تي
اَٽي جي چؤ مکي ڏيئي جي لاٽن مان
چؤ طرف
بجليءَ جو تارون ڦهليل هيون
لٽڪيل ڏيئي جي
پيٽ واري ٽنگ مان
(جو چوڏهين آگسٽ تي مون ڪيو هو)
تيل جو ننهن سوسڙو ڦڙو
رکي رکي اڃان به ٽپڪي رهيو هو
مون هٿ وڌائي
اُن ڦڙي کي تريءَ تي کنيو
پر هو هڪ کن ۾ ئي پار نڪري ويو
منهنجي سيتل ماس مان.
هن دفعي
لکيدر تي گهنٽا گهر
منجهند جو ٻي بجي
شام جا پنج گهنڊ ڪونه هنيان
اُنهيءَ کي به بخار هو
يا لقوي جي مرض ۾
ريڙهيون پائيندي
لاچاريءَ جو اظهار ٿي ڪيائين
مون وانگر
هن دفعي
شڪارپور جي شهر ۾
باغات هئي
سائي نه هئي
ڪاري هئي
ڪاري باغات
جيئن مون ڏٺي
ڪاري جهنگل جي
ڳاڙهي ڌرتيءِ تي
چيريل ڦاڪ ۾
مون ٻج پوکڻ ٿي چاهيو
ان زهر کي
جيئن مان ئي پي سگهان
مان ئي ........مان ئي
صرف مان ئي
هن دفعي
شڪارپور جي شهر ۾
آسمان ۾ سج ڏٺم
هڪ ليڪيل ليڪ وانگر
جيئين ٻاراڻي مورت ۾
۽
منهنجي اندر جو چنڊ
پاڻي ڇنڊي کان پوءِ
وسايل ٽانڊي جيئان
جِئي رهيو آهي
ٻپهريءَ جي ٻوساٽ ۾
خاموشي نچي رهي هئي
۽ ٽانڊن تي ڍڪ بازار ۾
گهٽجي رهيو هو ــــ منهنجو گلو
تڏهن مون
هڪ ئي ڳيت ۾ هوڪو ڏنو
”جهليءَ وارو ......و........و“
۽ ڪنهن در پٽي گار ڏني
”چريءَ جو پُٽُ“
هن دفعي
شڪارپور جي شهر ۾
مون پدوءَ کي چيو
”ٻڍي ٿي وئي آهين آهين ؟“
۽ هن موٽ ۾ ورائي چيو
”اِها به ڪا ڳالهه آهي
ائين ئي ته ٿيندو آهي“
۽
منهنجي من جي آرسي ٽٽي پيئي
او پدمڻي !
او منهنجي شڪارپور !
شڪارپور هڪ ٽيشن آ
هڪ رواجي ٽيشن
مون شڪارپور جي ٽيشن تي
لکيل شڪارپور جي نالي سان
اَکر جنڪشن جوڙي ڇڏيو
جنڪشن تان رخ ڦيري
ڇٽل گاڏي الاجي
وري ڪڏهن واپس به ورندي
جڏهن ڇٽل ريل کي به
خبر پئجي چڪي آ
شڪارپور هڪ ٽيشن آ
هڪ رواجي ٽيشن
شڪارپور ۾
گهر کان ٻاهر
ڏسڻ لاءِ
دري کولڻ جي ضرورت
ڪونه هوندي هئي
دريءَ جي تاڪ جي وچ۾
چير هوندا هئا
ماڻهو ننڊ ۾ به
گهٽيءَ ۾ ايندڙ ويندڙ
جي سوچ کي
سُئي سگهندو هو
شڪارپور ۾
شڪارپور جو شڪارپوري
شڪارپور جو شڪارپوري
هاڻ به سوچيندو آهي
دريءَ جي تاڪ جي
وچ۾ چير کي
هميشھ هميشھ لاءِ
بند ڪرڻ لاءِ
الاجي ڇو
مان روز روز سپنو
ڏسندو آهيان
جڏهن ته
اڄ به صبوح جو
تنهنجو پتو
وهاڻي هيٺان هو
لکيل ٺڪاڻو به صحيح آ
ٽڪليون به ٺيڪ ٺاڪ لڳل آهن
پر پوءِ به
لفافو ڇو آيو آهي موٽي
هن دفعي
شڪارپور ۾
سڀني جون نظرون
مون تي هيون
جنهن جنهن گهٽيءَ ۾
مان ويس
صرف سڀني کي
شڪ هو
پنهنجي پنهنجي
اعتبار تي
مون لکي هئي
پنهنجي نالي
پنهنجي پتي
پنهنجي ڳوٺ
هڪ چٺي
نند جويريءَ ڏانهن
لو هن جي حاويلي ۾
جا ڍڪ بازار ۾ آهي
شهر شڪارپور ۾
موٽ ۾
اُتان به آيو هڪ لفافو
(جو اڄ ڏينهن تائين ڪونه کوليو آهي)
بمبئيءَ ۾ منهنجي پتي تي
الله بخش سومري ڏانهن
شيام نواس جو واسي
وارڊن روڊ تي وسيل
شهر بمبئيءَ ۾
لکي در تي ...... پڙهي واري
هڪ پڙهو پڙهيو
”ٻڌو ڀائرو ٻڌو
هو اچي چڪو آهي
ٽيشن تي لهي چڪو آهي
پنهنجي سموري فوج
۽ بارود سان
پهچي چڪو آ
الاجي ڪنهن ڏنو هو هن کي ڏس
پر اسان به ڪچائي ڪئي هئي
شهر جي ضمير سان گڏ
ٽيشن جو نالو به
بدلڻ کپندو هو
هاڻ الاجي ڇا ٿيندو
سرڪار جو اعلان آهي
”هرڪو پاڻ سان
جوابدار رهي
سرڪار هٿ کڻي چڪي آهي
هاڻ الاجي ڇا ٿيندو ؟
هاڻ الاجي ڇا ٿيندو ؟“
”ٻڌو ڀائرو ٻڌو
هاڻ خبر آئي آهي تازي
هو ڀڄي ويو آهي
پنهنجا سڀ هٿيار
ڦٽا ڪري
واپس وڃي چڪو آهي
هن کي شهر جي
نئين ضمير جي ڄاڻ
اُتي ئي ملي چڪي هئي
ويچارو
چريو هو ـــــ چريو ٿي پيو
سڀني کان پڇندو پڇندو واپس ويو
شڪارپور ڪٿي آهي ؟
شڪارپور ڪٿي آهي ؟
ائين ئي پڇندو پڇندو
موٽي ويو
هاڻي سڀئي وڃي
سک سان سمهون“
اُهو هڪ وقت هو
شڪارپور ۾ هر روز
مرندا هئا ماڻهو
روز روز جنم وٺندا هئا ماڻهو
جيئن باقي شهرن ۾ ٿيندو آ
ڀائي اوڌوداس تاراچند ڇاٻڙيا
جڏهن ٻيهر ڄائو ته
اسپتال جي ڏاڪن تي ڄائو
۽ اڄ تائين
روز روز
رونديو ويندو آهي
اسپتال جي ڏاڪن تي
امرتا رکندڙ پيرن
ڪڏهن به هن تي ديا ڪونه ڪئي
اڄ اگر مان
توکي ٻڌايان
ساميءَ کي
ساڙيو نه ويو هو
پر
دفنايو ويو هو
۽ هن جي قبر تي
اڄ به روز
گل ٽرندو آهي
ته ڇا تون
هن جي قبر تي
سجدو ڪرڻ ويندينءَ
يا
توکي اهو به ٻڌايان ته
تنهنجي بابي جي بابي
۽ اُنهيءَ جي بابي جي بابي کي
دفنايو نه ويو هو
پر ساڙيو ويو هو
اُتي
جتي
تون وسرام ٿو ڪرين
بر جو گهاٽو وڻ
اُڀري چڪو آهي
ته ڇا
تون ننڊ تياڳي
پنهنجي نئين نسل کي
ٻڌائيندين
ته ساميءَ کي ڇو
ساڙيو ويو هو
۽ هاڻ جڏهن
ساميءَ کي روز
دفنايو ويندو آهي
شڪارپور ۾
سامي شير تي
وسايل ڏيئي جي وٽ مان
اُپيلُ سفيد پوش دونهون
نه ٻولي ٿي سگهيو
نه ٻاڪاري
پنهنجي ئي ڀومي گرست پيرن کان
لاچار هو
۽
منهنجو پنهنجو ئي پنجو
بي خوديءَ مان
منهنجي پنهنجي ئي ڇاتيءَ تي
روح
ڳولهي رهيو هو
منهنجي شهر شڪارپور ۾
ماڻهو اُهي ئي هئا
پر هنن
ماس کائڻ ڇڏي ڏنو هو
سمو ڪاٺ کي
کائي نه سگهيو هو
پر ماڻهن
ڪاٺ کائي ڇڏيو هو
گهر اُهي ئي هئا
پر در اُهي نه هئا
در بنا ٻانهن هئا
بي نور دريون هيون
نه ڀاڪر هئا
نه قرب ڀريون نظرون
درن درين جي گلڪاري
سامي - فاني - اياز
سڀ لڏي چڪا هئا
منهنجي شهر شڪارپور مان
پيڙت لکيدر جو گهنٽاگهر
کاڄيل ماس جو پتلو هو
هنن هن کي عجائب سمجهي
پاڻيءَ کان رهت رکيو هو
گهنٽاگهر جي ڇايا کان رهتِ
سنڌ واهه سڪي ويو هو
ماڇين واري پل ۽ ريلوائي پل
ٻنهي کي پنهجي هوند تي اعتراض هو
سنڌ واهه تي ليپي لڳل
آسائشي ڪوٺيون
ڊهي چڪيون هيون
سندن موت تي
نه باهه ٻري
نه ڪنهن قبر کوٽي
لاوارث لاش کي
ميونسپالٽيءَ به لاوارث ڇڏي ڏنو
هنن شاهي باغ کي
ڪنهن شهيد جو نالو بخشي
باغ ۽ شهيد کان
پاڻ کي آجو ڪيو هو
نه کوهه هئا
نه ڪونر هئا
ماڻهو اُهي ئي هئا
پر جانور نوان هئا
جانورن کي سنتوش هو
ڪنهن گٽر جي هوند تي
نه هانڊا هئا
نه ڏياريءَ جا ڏيئا
موسيقي
ڪنهن ڪسيءَ جي
گهنگهرن جو آواز هو
عطر رابيل
گلاب موتيو
ڪنهن ڪتاب جي پني تي
لکيل ڪي بي معنى لفظ هئا
ڪاغذ جا گل به
لڏي چڪا هئا پنهنجو وطن
هاڻي گرميءَ ۾ ماڻهو
سم اوڍي
سم تي سمهندا آهن
سائي سم
سائي لڳل پٽ
سائي رنگ جا ماڻهو
ڪيئين رنگن جا سوال کڻي
هڪ ئي رنگ
’سائي‘ جو جواب پائي
جيئندا آهن ماڻهو
سائي سوچ
سائو پهراءُ
سائي رنگ ۾ رنڱيل
منهنجي شڪارپور
سائيءَ جو شڪار
منهنجي شڪارپور
ڪئلاش کان مانسروور ۾
مانسروور کان سنڌوءَ ۾
سنڌوءَ ۾ منهنجا ترندا
منهنجا سپنا
جڏهن سنڌ واهه تي پهتا
منهنجن ئي حواسن
انهن کي ٻوڙي ڇڏيو
پٿر سان سنڱ نه ڪج
او شڪارپور !
آخر ڀي
شڪارپور آهي ڪٿي ؟
توهان کي خبر آ ؟
شڪارپور ڪٿي آهي ؟
سڪندر يونان ۾ ڄائو هو
يونان اُهو آهي
جتي سڪندر ڄائو هو
ان کان وڌيڪ
ڄاڻ رکڻ ضروري به نه آهي
هر شڪارپوري
شڪارپور ۾ ڄائو هو
پر هر شڪارپوري
شڪارپور ۾ ڪونه جنميو آ
ڪهڙو فرق ٿو پوي
اگر
ڀوگول واري شڪارپور
ڀومي گرست ٿي چڪي هجي
ڪهڙو فرق ٿو پوي
اگر شڪارپور جو نالو
بدليو به ويو هجي
ڪهڙو فرق ٿو پوي
اگر ڪنهن کي
شڪارپور
اُتر اولهه جي بدران
ڏکڻ اوڀر ۾ ملي
ماڻهن کي شڪارپور گهرجي
ته پوءِ
هو ڇو ڪونه ٿا
هٿ لکيل پرزي تي
وشواس ڪن
ڇو ڪونه ٿا
ڪنهن ويٺل ڏانهن
هٿ ڊگهيڙين
هٿ ڊگهڙي ڏسن
چِتَ ۾ پائيندا
شڪارپور
شڪارپور
ڪنهن زمين جو نالو هو
ڪنهن زمين جو نالو ناهي
شڪارپور
ڪنهن سرير جو نالو هو
ڪنهن سرير جو نالو ناهي
شڪارپور
هڪ روح جو نالو هو
هڪ روح جو نالو آهي
.....؟.......!.......؟
.....!.......؟.......!
منجهڻ سڀاوڪ آ
جو شڪارپور کي ڳولهڻ لاءِ
شڪارپوري هئڻ ضروري آ
هٿ ڊگهيڙي ڏسو
”ڀريل گهر
بگيءَ تي کڻي
ٽيشن تي خالي ڪري
بگيءَ واري
وري ورائي نه ڏٺو
ته ڪو خالي ماڻهو
ڀريل گهر ڊوهيندو
سرحد پار هلي ويو“
”سانت
”....................“
سانت جا برهما جي
ننڊ کان پوءِ هوندي آهي
ان سانت کي چيريندو
گهوڙو
جڏهن ننڊ لاءِ
طبيلي تي پهتو
تنهنجي لڳايل ڏور
اڃان هن جي
ڏاٺن ۾ هئي
سانت
”....................“
سانت جا برهما جي
سجاڳيءَ کان اڳ هوندي آهي
ان سانت کي چيري
ڇا بگيءُ جو گهوڙو
وري اُٿندو ؟
ڪو ڀريل گهر
ڪو خالي ماڻهو
ڊوهڻ لاءِ
ٽيشن ايندو
او شڪارپور ؟
انتهائي خاموشيءَ ۾
منهنجي مؤن ورتي
رڙهندي رڙهندي
شهر جي اُن چؤواٽ تي
پهچي ٿي
جتي اڪيچار اِنسانن کي
صليب تي چاڙهيو ويو آهي
مان پيغمبر کي ٿو ڳولهيان
جيئن سجدو ڪري
پنهنجي مؤن ورت کي ٽوري
سنسار کي چلائي چلائي ٻڌايان
اهو پيغمبر تون ئي آهين
جنهن کي تو ئي
صليب تي چاڙهيو آهي
او شڪارپور !
رات جي پوئين پهر جي
اک جي پوئين پلڪ
مان ئي هوس
پرڀات جي
پهرين پل جي
پهرين پلڪ به مان ئي هوندس
تنهنجي اک جي هر وک
مان ئي هوندس
او شڪارپور !
او پيارا ڀائو اياز
توکي ياد هوندو
جڏهن گلاب کي
گلابي رنگ مليو هو
لهو جو پکڙيل هو
سيج تي سفيد چادر تي
منهنجي جنم ڏينهن تي
پوءِ اُهو ئي رنگ
اُهائي سڳنڌ بڻي هئي
توکي ياد هوندو شايد
او منهنجا پيارا ڀائو اياز
وقت
چادر تي پکڙيل لهوءَ کي
ڌوئي ڇڏيندو شايد
پر گلاب ته
خوشبوءِ ڪونه وڃائيندو
۽ تون
ڪنهن پنکڙيءَ کي کڻي هنج ۾
ڇا ڪنهن طوطلي ٻوليءَ ۾
پنهنجي نئين نسل کي
ٻڌائيندين
گلاب گلابي ڇو ٿيندو آ ؟
گلاب خوشبوءِ ڇو پاتي هئي ؟
جيئن وري
شڪارپور جي شاهي باغ ۾
گلاب جا گل
موٽي اچن
اُن رات
شڪارپور ۾
هوا به مايوس ٿي
سمهي پيئي
۽ اچانڪ
منهنجن ساسن جي
هڪ ڀڻڪ مونکي چتايو
خدا اڃا جيئرو آهي
مٽيءَ جون ڪچيون سرون
هو ڪلهي تي ڊوهيندو
هڪ طرف رکندو ٿي ويو
خچرن جو نظرون
سرن تي هيون
خچرن جا ڪن ڌرتيءَ ڏانهن هئا
خچرن جي اکين ۾ نير هو
تڏهن مون هن کان پڇيو
”او خدا تون ائين ڇو ٿو ڪرين ؟“
چيائين ”هان هن دڙي کي
مون کان سوءِ ٻيو ڪير ڊوهيندو ؟“