لکڻ کان رھجي ويل خط
”تون جوان ٿي وئين ته اسان کي ڪهڙو فائدو ٿيو. ۽ تنهنجي پڙھڻ جو به اسان کي ڪهڙو فائدو، اسان کي ته ڪڏھن ٽڪي واري چٺي به نه لکي ڏنئي“
ائين چوڻ مهل ھوءَ ڏاڍو پيار سان ۽ معنيٰ خيزانداز سان مرڪي پوندي ھئي، عجيب نظرن سان منهنجي سڄي جسم کي پئي ڏسندي ھئي، ھوءَ مون کي ويجهو اچي ڳالهه ٻڌڻ لاءِ چوندي ھئي، پر مان ھن کان ٿورو فاصلو رکي ھن جون ڳالهيون ٻڌندو ھوس، ھوءَ سدائين مون کي رات جو سومهڻي واري نماز تي وڃڻ مَهل سڏي بيهاري ڇڏيندي ھئي، ۽ مون کي دل ئي دل ۾ نماز ۾ دير ٿيڻ جو افسوس ٿيندو هو، ھن جي گهر جي اڳيان گهگهه اوندهه ھوندي ھئي، اوندهه ۾ بس ھن جا ھٿ ۽ چهري جي روشني ئي ھوندي ھئي، ۽ ھن جون ڳالهيون ريل جي پٽڙين جيان وينديون ھيون ڊگهيون ٿينديون، ھن جو مڙس ريلوي کاتي ۾ ملازم ھو ۽ گهر مان ٽي، ٽي چار، چار ڏينهن ڊيوٽي سانگي ھليو ويندو ھو، ھن جي شاديءَ کي اڃا چند بهارون مَس گذريون ھيون، پر ھن جي اڱڻ ۾ ڪو به گلاب ٽڙي نه سگهيو ھو، ھن جو مڙس جڏھن ڪيترن ئي ڏينهن کان پوءِ گهر ايندو ھو، ته ھو پاڻ سان گڏ ڪيترن ئي ڏينهن جا ٿڪ ۽ راتين جا اوجاڳا به ساڻ کڻي موٽندو ھو. اچڻ سان ماني کائي ھنڌ وڇرائي سمهڻ جي تياريءَ ۾ لڳي ويندو ھو، ھن جي مڙس جا گهر ۾ ٻه ئي ته ڪم ھوندا ھئا، ھڪڙو کائڻ ۽ ٻيو سمهڻ، اھو ته جهڙوڪر گهر ۾ ايندو ئي پنهنجي ننڊ پوري ڪرڻ ھو، ۽ ھن جي زال جا سڀ سينگار، ريشمي خواب، نرم ۽ نازڪ احساس سڀ اجايا ٿي ويندا ھئا.
منهنجو گهر ھن جي گهر کان ٿورو پرڀرو ھو، مسجد ويندي مون کي مجبورن ھن جي گهر جي سامهون ئي گذرڻو پوندو ھو، ڇو ته ٻيو ڪو به رستو نه ھو، ۽ ٻانگ اچڻ کان پوءِ ھن جي دروازي تي ٽنگيل پردي ۾ چر پر شروع ٿي ويندي ھئي، حالانڪ منهنجو سڄو پاڙو نمازي ھو، ۽ ٻيا به کوڙ سارا ماڻهو جن ۾ مون جهڙا نوجوان به شامل ھئا جيڪي نماز تي ويندا ھئا، ۽ اُهي به پڙھيل لکيل ھئا، پر الاءِ ڇو ھوءَ رڳو مون کي ئي نالو وٺي سڏي وٺندي ھئي. ڪڏھن ڪڏھن مان ڪو نه ڪو بهانو ڪري ھليو ويندو ھوس، پر جڏھن ھوءَ سڏي ڳالهائڻ شروع ڪندي ھئي، ته خبر نه آھي ته ھن جي ڳالهين ۾ ڪهڙو جادو ھوندو ھو، جو آءُ ڳالهين ۾ ڳڱاٽجي ويندو ھوس، منهنجا پير ڌرتيءَ سان چنبڙي ويندا ھئا، مان صفا پنڊ پهڻ ٿي ويندو ھوس، ۽ ھُو سدائين مون سان ساڳي فرمائش ڪندي ھئي.
”رشيد اڄ ته مون کي خط لکي ڏي، ڇو ايترو ظالم ٿيو آھين، ھلي آ، اندر اچ تون مون کان ايترو شرمائين ڇو ٿو، مان توکي کائي ته ڪانه وينديس“
۽ منهنجا ساڳيا بهانا،
”مون وٽ هينئر ٽائيم ڪونهي، منهنجي نماز نڪري ويندي، اڄ مون کي ڇڏ، منهنجو توسان واعدو آھي، سڀاڻي مان توکي خط لکي ڏيندس،“
”واعدو ڪر، پڪو واعدو“
”ھوءَ چوندي ھئي،“
ھا،
”پڪو واعدو“.
۽ ائين ڪيترائي ڀيرا وعدا وفا نه ٿي سگهيا. ائين ڪيترو عرصو گذري ويو، پر ھڪ ڏينهن منهنجا بهانا ۽ ڪوڙ ختم ٿي ويا.
”اڄ ڇا به ٿئي، اڄ توکي منهنجو ڪم ڪرڻو ئي پوندو، اڄ مان توکان خط لکرائي ئي رھنديس“.
۽ مان پهريون ڀيرو ھن جي گهر ۾ ايئن داخل ٿيس، ڄڻ ڪنهن مون کي ھپنا ٽائيز ڪري ڇڏيو ھجي، مان ھن جي ننڍڙي صاف سٿري گهر ۾ ھلندو ويس ننڍڙو آڳر، ننڍڙو ورانڊو ۽ ھڪ ڪشادو ڪمرو، جنهن ۾ زندگي پنهنجن سڀني رنگن سان موجود ھئي. ھوءَ مون کي بيڊ تي ويهاري ھلي ويئي.ٻاھرين در بند ٿيڻ ۽ ڪنڊي لڳڻ جو آواز آيو، ھاڻ گهر ۾ ڪير به بنا اجازت جي داخل نه پئي ٿي سگهيو. مان ڪمري ۾ ڪاٺ جي ڦٽن تي سجايل ھن جا ٿانو ڏسندو رھيس. خوبصورت چادر وڇايل بيڊ، پير ھيٺ لڙڪائي ويهي رھيس، ۽ سوچڻ لڳس، الائي ته ڪنهن ڏانهن خط لکرائيندي، الاءِ ڇا ڇا لکرائيندي، مان اڃان سوچن ۾ ئي گم ھوس ته ھو سامهون هٿ ۾ ھڪ ٽري کڻي ايندي نظر آئي. ۽ ٽري اچي منهنجي ڀرسان رکيائين، ٽري ۾ ڪجهه پليٽون ھيون، ۽ ٽري ۾ ڊراءِ فروٽ، ڪيلا، صوف ۽ مڪس نمڪو وغيره ۽ بسڪوٽ ھئا،
”ھي تون ڪيئن ڌارين وانگر ويٺو آھين،“
ھن مون کي پيرن کان وٺي زوريءَ بيڊ تي مٿي ڪري ويهاريو،
”پاڻ دوست آھيون، تون بلڪل پريشان نه ٿي، ھاڻي ھتي ڪير به ڪو نه ايندو“.
مون کي پنهنجي هٿن سان صوف ڪپي کارائڻ لڳي، مون کي اُن مهل پنهنجون ٽنگون ڏڪندي محسوس ٿيون ھيون،
”جلدي ڪيون خط لکي وٺون“.
مون چيو،
”ھا، ھا، خط به لکنداسين، پر پهريان پنهنجي سهڻي مهمان جي خدمت ته ڪري وٺان.“
ائين چئي ھن منهنجي ڳل تي ھڪ زوردار، ڊگهي چمي ڏني. چميءَ جي اثر سان منهنجا رنگ مٽجڻ لڳا، مون کي اچتو سخت سيءُ محسوس ٿي رھيو ھو، پوءِ ھن ڪمري جو در به بند ڪيو ۽ ھوءَ نه پين کڻي آئي ۽ نه پنو ۽ پوءِ ھوءَ بيڊ تي چڙھي آئي، مون کي ڪافي دير تائين پنهنجي گرم ڀاڪرن ۾ قيد ڪري ڇڏيائين. ھن جي جسم جي ڪوساڻ، ۽ ساھن جي سرھاڻ مون کي ھڪ نئين دنيا سان روشناس ڪرايو ھو، مون کان ڪا گهڙي سڄي ڪائنات وسري ويئي ھئي. هُوءَ به ڄڻ پنهنجو وجود وڃائي ويٺي ھئي، ۽ مون کان مسجد، نماز توڙي دوزخ جو عذاب سڀ ڪجهه وسري چڪو ھو. اھو سڄو ھن جو ڪمال ھو، جڏھن زمين کان وٺي آسمانن جو سير ڪري موٽي آياسين ته ھُوءَ ڏاڍي خوش ھئي، ۽ مان به عجيب نئين خوشيءَ جي احساس سان سرشار ھوس. نيٺ ڪيترائي ڀيرا ھن لطف مان گذرندا رھياسين، نيٺ ھوءَ ساڻي ٿي پئي، ۽ چوڻ لڳي،
”ھاڻ تون وڃ ٻئي ڀيري خط لکنداسين“.
ائين چئي ھن منهنجو کيسو خرچيءَ سان ڀري ڇڏيو.
”نه خط اڄ ئي لکنداسين، مان اڄ خط ضرور لکندس“
مون ھن کي خط لکرائڻ لاءِ مجبور ڪيو، ھن مون کي ھڪ ڀيرو وري پنهنجي ريشمي ڪوسي ڀاڪر ۾ ڀري، ھڪ ڊگهي چُمي ڏني ۽ چيو
”ھينئر تون وڃ، وري جڏھن خط لکرائڻو ھوندو، آءُ توکي پاڻ ئي سڏي وٺنديس“
منهنجي ته سڄي دنيائي بدلجي چڪي ھئي، مون کي ايئن ڀاسندو ھو، ڄڻ مون ڪو مٺو خواب لڌو ھجي، منهنجي اندر ۾ عجيب مزيدار احساس جنم وٺڻ لڳا، مون پنهنجو پاڻ بلڪل نئون نئون پئي محسوس ڪيو ۽ مون پنهنجو پاڻ کي ھاڻ وڏو مرد ماڻهو سمجهڻ شروع ڪيو ھو. منهنجي اندر جا سڀ خوف ختم ٿي ويا ھئا، مون کان جنت جا سڀ رستا وسري ويا ھئا، مون دوزخ واري رستي تي ھلڻ شروع ڪيو ھو، ھاڻ جنهن پل منهنجي دل گهرندي ھئي، مان حسُن بانو جي دنيا ۾ ھليو ويندو ھوس، پيار واري ٻانگ مون کي مُلي واري ٻانگ ٻڌڻ ئي نه ڏيندي ھئي، حسن بانو به مون کي ڪڏھن نه روڪيندي ھئي، ھن جي گرم جوشي ڏينهون ڏينهن وڌندي پئي ويئي، نينهن واري نماز کان پوءِ، مون کان سڀ نمازون وسري ويون ھيون“. ھر، ھر حسن بانو وٽ وڃڻ ڪري، ڀنڀور کي باهه لڳي چڪي ھئي، ھر زبان تي اسان جي عشق جا چرچا ھئا، اوڙي پاڙي ۾ ھاڻي جتي به چار مايون ويهنديون ھيون ته رڳو حسن بانو جي پيار تي پيون سڙنديون ھيون، ڳالهه ٿيندي، ٿيندي نيٺ حسن بانو جي ڪنن تائين وڃي پهتي،
”ائي حسن بانو ھي اسان ڇا پيا ٻڌون، اھو پاڙي وارو ڇورو، سڄو ڏينهن تنهنجي گهر، اچ وڃ لڳي پئي اٿس، ائي جي تو واري مڙس کي خبر پئي ته ڪم ڏاڍو خراب ٿيندئي.“
حسن بانو جي خوبصورت ڪمري ۾ منهنجي معصوم جوانيءَ نئون جنم ورتو ھو. ھي حسين ڪائنات، مون کي پهرين کان به وڌيڪ حسين محسوس ٿيڻ لڳي ھئي. ھاڻي اوڙي پاِڙي واريون مايون مون کان پردو ڪرڻ لڳيون ھيون، جوانڙيون مون کان شرمائي، ٽهڻ، کلڻ ۽ ڀڄڻ لڳيون ھيو. حسن بانو سان ملڻ کان پوءِ منهنجي سڄي دنيا ئي بدلجي ويئي ھئي، نه روزا رھيا نه منهنجون نمازون رھيون، بس ھر پل تون ئي تون لڳي پئي ھئي. وقت جو گهوڙو پنهنجي رفتار سان ڊڪندو رھيو، موسمون ڦرنديون رھيون، وري ساڳي جنوري ۽ ساڳيا سيارا موٽي آيا ھئا. پيار جون ڊگهيون راتيون وري موٽي آيون ھيون سڀ ڪجهه ساڳيون ھو، مسجدون به ساڳيون ھيون ۽ نمازون به ساڳيو ھيون بس نه ھوس ته مان اھو ساڳيو نه ھوس، ھڪ ڏينهن آذان جي ڇڪ تي وري مان مسجد ڏانهن ڇڪجي ويو ھوس، ساڳي سومهڻي جي نماز ھئي، مسجد ۾ داخل ٿيندڙ سڀ کان پهريون نمازي به مان ھوس، سجدي ۾ به ھاڻ اڳيون سرور نه ھو، مسجد مان ٻاھر نڪرڻ وارن ۾ به سڀ کان پهريون ماڻهو آءُ پاڻ ھوس، نماز اڃا ھلي رھي ھئي، مسجد مان نڪري تڪڙو تڪڙو ھلندو، آءُ ساڳي ريشمي پردي واري دروازي تي اچي بيهي رھيس. اُھا رات حسن بانو جي زلفن کان ڪاري ھئي، مون ڌڙڪندڙ دل ۽ ڏڪندڙ ھٿن سان در کڙڪايو.
”ڪير.“
حسن بانو جو ساڳيو مڌ ڀريل آواز آيو،
”مان آھيان رشيد“.
مون چيو.
”ڇو آيو آھين“.
ھن جي لهجي ۾ عجيب لاتعلقي ھئي.
”خط لکڻو آھي.“
مون جواب ڏنو. هُن چيو
”تنهنجي مهرباني مون خط لکرائي ڇڏيو آهي،“
۽ دروازو ٿورو کُلي زور سان بند ٿي ويو.