مهاڳ
سو ڳالهه پئي ٿي ته اتفاق سان اسان ٻئي ليکڪ به آهيون ۽ ٻنهي جون پسنديده صنفون ڪهاڻي ۽ ناول آهن. غلام رسول پرهياڙ جو هڪ ناول شايع ٿي چڪو آهي ۽ سندس ڪهاڻين جو هيءُ پهريون مجموعو آهي.
غلام رسول پرهياڙ جي هن ڪهاڻي ڪتاب ”اُجڙيل آهيرو“ ۾ اجڙيل آهيرو ڪهاڻيءَ سميت ڪُل ٻاويهه مختصر ڪهاڻيون شامل آهن. جن مان ڪي ته بنهه مختصر ڪهاڻيون آهن. ساڻيهه جي هن ڪهاڻيڪار، سندس مختصر ڪهاڻين کان به مختصر جسماني قد بت رکندڙ پر تمام وڏي قد واري ڪهاڻيڪار کي اڳيان اچڻ جا موقعا نه ملي سگهيا آهن. نتيجي طور هو هڪ گمنام ڪهڻيڪار آهي. جنهن کي دڙي ۽ بٺوري جي ادبي دوستن کانسواءِ ٻيو ڪير به ڪونه سڃاڻي. پر جيڪڏهن کيس سنڌ جي مختلف معياري رسالن ۾ ڇپجڻ جو موقعو ملي ها ته جيڪر هو به نالي وارو ڪهاڻيڪار ڪري ليکيو وڃي ها.
غلام رسول پرهياڙ جي ٽائٽل ڪهاڻيءَ تي 1982_8_6 جي تاريخ لکيل آهي ۽ باقي ٻين ڪهاڻين تي تاريخ لکيل ڪانهي، پر لڳي ائين ٿو ته سواءِ ٻن ٽن تازي لکيل ڪهاڻين جي، باقي سڀ ڪهاڻيون ويهين صديءَ جي پڇاڙڪن سالن ۾ لکيل آهن. ڇو ته اڄ يعني مارچ 2018ع ۾ سنڌي ڪهاڻي تمام گهڻو اڳيان نڪري چڪي آهي. وقت، عالمي ۽ مقامي حالتن مطابق سنڌي ڪهاڻيءَ جون تقاصائون گهڻو بدلجي ۽ ترقي ڪري چڪيون آهن. ۽ هوءَ دنيا جي ڪهاڻيءَ جي وِک سان وک ملائي هلڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي. توڙي جو حاڪم ۽ محڪوم قومن جون ترجيحات ۽ تقاضائون الڳ الڳ هجن ٿيون. پر تنهن هوندي به اسين پنهنجي ترجيحات ۽ ميسر موقعن مطابق پيش قومي قدمي ڪري رهيا آهيون.
غلام رسول پرهياڙ ڳوٺاڻي ماحول ۾ بنهه اونهي ۽ گهري مشاهدي تحت ٻهراڙين ۾ ٿيندڙ اڪثر اهڙيون وارداتون جيئن جو تيئن قلم بند ڪيو آهن. پر کين ڪهاڻيءَ جي تاڃي پيٽي ۾ سموئي اهڙي ته اثرائتي ۽ روح کي جهنجهوڙيندڙ ۽ من ۾ مانڌاڻ مچائيندڙ انداز ۾ بيان ڪيون آهن جو، سچ پڇو ته ڪهاڻيون پڙهندي پڙهندي ٻن جاين تي منهنجون اکيون ڀرجي آيون ۽ هڪ ڀيرو ته مون کان بي اختيار ڍِڪ نڪري ويئي.
هيءُ به سچ آهي ته غلام رسول پرهياڙ جون هي ڪهاڻيون دنيا جي سطح تي يا ملڪي ۽ مقامي سطح تي ڪوبه انقلاب يا ڪا وڏي اُٿل پٿل ڪونه آڻينديون، پر هي پڙهندڙ کي پنهنجي گهر ۾، تر ۾، ڳوٺ ۾ ۽ ٻهراڙين ۾ ٿيندڙ لقائن جي چٽي تصوير جو آئينو ضرور ڏيکارينديون.
غلام رسول پرهياڙ جي ڪهاڻين ۾ لاڙي لهجي واري ٻولي، تلفظ، تُز ۽ ٺيٺ لفظن جو، جيڪي گهرن ۾ گهڻو ڪري رڳو عورتن طرفان ڳالهايا ويندا آهن، اهڙو ته حُسن، نزاڪت ۽ مٺاس ڀريو استعمال ٿيل آهي جو ڇا چئجي! ڪهاڻي ”اجڙيل آهيرو“ جي ”ڄامان پنهنجي مڙس کي چوي ٿي، جيڪو پٽ کي نوڪري وٺي ڏيارڻ لاءِ سندن رئيس وٽ وڃڻ لاءِ سنبري پيو. ڄامان چيو ”اي اِهو مئو کامَ کوسڙو آهي. ڪڏهن به سچو ڪونه ٿيندو. مرڳو ٽانڊو لڳي ويندس. شل ساڃاهه اچيس ۽ ڌڻي ڪامن ۾ وجهيس. آئون توکي منع ڪانه ٿي ڪريان ڀلي وڃي ڏس“. لفظ کام کوسڙو جنهن جي منهنجي خيال ۾ معنيٰ ٿيندي ٽرڙو، هلڪڙو، لوسي، بي مهابو، غيرذميوار_ هڪڙي هارياڻي، جنهن کي پنهنجي رئيس صيفل خان جي ڪرتوتن جي بخوبي ڄاڻ آهي. سا اُن لاءِ ڪيڏو نه تَز، ٺهڪندڙ، هوبهو تصوير ڪشي ڪندڙ ۽ سندس اندريان توڙي ٻاهريان پول پڌرا ڪندڙ هڪ ئي لفظ استعمال ڪري هن جو اصل چهرو ظاهر ٿي ڪري. ۽ اِهو لفظ اسان جي تر ۾ ته عام طرح استعمال ٿيندو آهي پر مون ڪنهن به سنڌي ڪتاب ۾ ڪٿي به ڪونه پڙهيو آهي.
ساڳي طرح غلام رسول پرهياڙ جي ڪهاڻي ”روح جا رشتا“، ”سنڌوءَ ڪناري“ ۽ ”خدائي ڏاج“ ۾ سمايل درد کان وڌيڪ درد به دنيا ۾ ڪو ٿيندو آهي ڇا!؟ ها برابر، دنيا جي سڄي تاريخ ڪوس گهر بنيل رهي آهي. لکين ڪروڙين ماڻهو جنگين ۾ ڪٺا ويا آهن. رت جون نديون وهيون آهن. ماڻهن جي اکين ۾ تتل ڳاڙهيون سرايون گهمايون ويون آهن. جيئرا ماڻهو ڀتين ۾ لُنبيا ويا آهن. پر جيڪو درد پوڙهي بيلدار جي چيل لفظن ۾ آهي، جيڪا پيڙها ستن ڌيئرن جي پيءُ جي خاموش زبان ۾ آهي، ۽ چانڊوءَ جي سنڌ ياترا مهل ڳوٺاڻن سان ڪيل ڪچهريءَ ۾ جيڪا درد ڪٿا سمايل آهي، اُن جي مٽ به ڪو ٻيو درد ٿي سگهي ٿو!؟
اسين ماڻهو انهن دردن، اذيتن، سورن ۽ پيڙاهن جي ديس جا ماڻهو آهيون. اسان مان جيڪڏهن هر هڪ نه، ته به اسان جي تمام وڏي گهڻائي دردن جي ان گهاڻي ۾ پيڙهجندي رهي آهي ۽ صبر ۽ شڪر ڪندي اهي سموريون عقوبتون سهندي رهي آهي. پر ڇا اِهو ضرور آهي ته اسين سدائين سهپ، صبر ۽ شڪر جو مظاهرو ڪندا، اهي ظلم، زيادتيون، عقوبتون ۽ اذيتون سهندا رهون؟ حقن جي لتاڙ ڪندڙن سان ڪنهن به طرح، ڪنهن قسم جو مهاڏو نه اٽڪايون ؟ ۽ وات جو گرهه ڇنندڙن کي جيءَ ۾ جايون ڏيندا رهون؟
تنهنڪري اسان مان هر هڪ کي پنهنجو پنهنجو ڪردار ادا ڪرڻ کان اڳ، هر طرفي سوچ، سمجهه، تجربو، قوت ۽ واٽ جو تعين ڪرڻو پوندو ته جيئن اسين، اسان کي درپيش مسئلن، مامرن، مشڪلاتن ۽ رنڊڪن کي ڪاميابي ءَ سان منهن ڏيئي سگهون. اِها ئي وقت جي تقاضا آهي. اهوئي هڪڙي باشعور انسان جو ڪارج هئڻ گهرجي، پوءِ چاهي هو ڪهڙي به شعبي سان لاڳاپيل هجي.
وقت جي تقاضا آهي ته اسانجي ڪهاڻين جا موضوع به ان حقيقت جي ترجماني ڪندڙ هجن. ڇو ته ڪهاڻي ادب جي هڪڙي اهڙي صنف آهي، جيڪا وندر، دلچسپي ۽ رومانس جي چاشنيءَ ذريعي پڙهندڙن کي پاڻ ڏانهن متوجه ڪري ٿي، ۽ منجهس سمايل پيغام ۽ واٽ جي لاٽ پڙهندڙ جي ذهن کي روشن ڪرڻ ۾ مددگار ثابت ٿئي ٿي.
سدائين گڏ_ساٿ سلامت_سنڌ سلامت.
پرويز
20 مارچ 2018ع
موبائيل 0308-3065201