چور
جڏهن کان ماڻس بيمار ٿي هئي رجو ڳڻتي ۾ اچي ويو هو. ننڊ موڪلائي وئي هئس. ڏک ۾ صفا ڳري ويو هو. ان وقت سوچن جي سمنڊ ۾ لُڙهي ويو هو. سندس دل جي ڦرهي تي ڪيئي يادگيريون تري آيون هيون ۽ هو انهن ۾ گُم ٿي ويو هو. پهرين ڳالهه ياد پيس پڻس جي، جيڪو ننڍي هوندي ڇورڙو ڪري ڇڏي ويو هئس. هو ڪيترو نه رنو هو، پيءُ جي کٽ کي چنبڙي پيو هو ۽ هٿ ئي ڪونه ٿي ڪڍيائين. ماڻهن پرچايو هئس پر هن ماٺ ئي نٿي ڪئي، ڪيترا ڏينهن روئندو رهيو هو. ٻيءَ ڳالهه ياد پيس، پڻس جي موت کانپوءِ گهر جو بار ماڻس جي ڪلهن تي اچي پيو هو. پيٽ جي باهه اجهائڻ لاءِ هوءَ ڇا ڇا نه ڪندي هئي. ٽي ميل پنڌ ڪري شهر ۾ ڪوڻيون ۽ ڪُم وڪڻڻ ويندي هئي. پوءِ اتان اٽو ۽ سندس لاءِ شئي وٺي ايندي هئي، هو ڳوٺ کان پري گس جهلي سندس اوسيئڙو ڪندو هو. جڏهن ماڻس ويجهو پهچندي هئي ته ڊوڙي وڃي چنبڙندو هئس. پوءِ ماڻس چميون ڏيئي ڪڇ تي کڻي ايندي هئس. ٽيءَ ڳالهه ياد پيس رات جو جڏهن سمهندو هو ته پنهنجو ننڍڙو ڀاڪر ماءُ جي ڳچيءَ ۾ وجهي ڇڏيندو هو، ماڻس ننڍڙي آواز سان سندس شادي جا گيت چوڻ شروع ڪندي هئي ۽ هو مٺن سُرن ۾ کوئجي ننڊ جي هنج ۾ هليو ويندو هو. چوٿين ڳالهه ياد پيس تنهن هيڪاري ڏکارو ڪري وڌس. هڪڙي رات هو لنگهڻ ستا هئا. صبح جو ماڻس ۽ پاڻ ڪوڻيون ڪُم کڻي شهر ويا هئا، پر اهي به ڪونه وڪيا هئا. پوءِ هنن ٻنهي ماءُ پٽن شهر ۾ پنيو هو. شام جو جڏهن ڳوٺ ڏي وريا هئا ته سندس امڙ جي اکين ۾ لڙڪ هئا.
رجو گهڻي ڪوشش ڪئي هئي ته ماءُ جو علاج ڪرائي، پر ڪري به ڇا ٿي سگهيو. غريب هو، گهر ۾ لولي جو لوڻ به ڪو نه هئس ته علاج ڪٿان ڪرائي.
”رجو، هيڏاهن اچ ابا!“
ماءُ جو آواز ٻڌي هن جي سوچن جا سلسلا ٽُٽي پيا. هو پوڙهيءَ جي پاسي ۾ ٿي ويٺو. ماڻس اٿي ويٺي. مٿي تي هٿ رکيائينس ۽ چيائين، ”هاڻ آئون مري وينديس. تون دل وڏي ڪج، روئج ڪج نه.“
”ائين نه چئو امان! الله چڱي ڪندو.“
”هاڻ پڪ سمجهه ته آئون ڪو نه بچنديس. مونکي مرڻ جا پاٽا پئجي ويا آهن.“
اوڏي مهل پوڙهي جي ڏرا ڏيئي ويل اکين مان لُڙڪ مينهن ڦڙن جيان وسڻ لڳا. ماءُ جو ڳالهيون ٻڌي رجو جو اندر ڦسي پيو. هن روئڻ کي گهڻو روڪيو پر نيٺ روئي پيو. ڪجهه دير کانپوءِ پوڙهيءَ جي طبيعت ۾ فرحت آئي ته اک لڳي ويس. رجو سوچن ۾ پئجي ويو. سوچيندي سوچيندي آخر هڪ فيصلي تي اچي پهتو ته اندر ۾ اميد جي ڏياٽي ٻري پيس. هو خوش ٿي اٿيو سٽ ڏيئي ڪهاڙي کنيائين ۽ گهر مان ٻاهر هليو ويو.
هر طرف خاموشي هئي، اونداهي ايتري گهڻي به ڪونه هئي. ڏهينءَ تاريخ جو چنڊ هاڻ لڪڻ جون جايون ڳولي رهيو هو ۽ سوجهرو ڇڏي ويو هو. هو هلندو اچي رئيس خدابخش جي وٿاڻ تي پهتو. جاچ ورتائين ستل همراهه جو کونگهرو پئي لڳو. دل ۾ چيائين ڀاڳ سڻائو آهي. هن وڌي وڃي ڍڳو کوليو ۽ هلڻ لڳو. ڪتن جو ڪر ساڻس وير هو. خبر ئي نه پئي تيسين ڀئونڪي اچي چنبڙيس. ستل همراهه ڪتن جي بهڻ تي جاڳي پيو. هن بندوق کڻي پٺيان ڊوڙ وڌي.
”نه ويو آهين...“ ڊوڙندڙ همراهه گار ڏيئي بندوق کولي ڇڏي. ”ٺاءُ“ ڌرتي تي ڄڻ بم گولو ڪري پيو. رات جي راڄ ۾ رڙ پئجي ويئي، پکي ڀڙڪو ڏيئي اڏاڻا، مائرن جي ڇاتين سان چهٽل ٻار رڙيون ڪري روئڻ لڳا. پوڙهيءَ حيات خاتون ڇرڪ ڀري جاڳي رڙ ڪيائين، ”گهوڙاڙي مري وينديس.“ رجو جهڙو ڄائو ئي ڪونه هو.
هو مري چڪو هو تڏهن به سندس ٻئي هٿ رسي ۾ پيا هئا. ڍڳو سندس بي جان جسم کي گهليندو پئي ويو. ماڻهن گهڻا زور لاٿا پر رجو جا هٿ رسي مان ڪونه نڪتا. پوءِ هنن رسو وڍي ڍڳو ڇڏايو.