وڃايل ماڻهو
صبح ٿيندو هو ته برپٽ ۾ بازار لڳي ويندي هئي. پري پري جا ماڻهو درياهه ڏسڻ ايندا هئا. ڪي گهوڙن تي ڪي اُٺن تي، ڪي موٽر گاڏين ۾ ته ڪي وري پيادا. انهن ۾ مرد، زالون، ٻار ۽ پوڙها سڀئي شامل هوندا هئا. اهي اتي وهنجندا، ٻيڙين تي چڙهي سير ڪندا ۽ پوڄا پاٺ ڪندا هئا. پوءِ جڏهن رات پوندي هئي ته پنهنجن گهرن ڏانهن راهي ٿيندا هئا. چانڊوڪي راتين ۾ جڏهن درياهه جو جُوار چڙهندو هو ته سندس سونهن اڃا به سوائي ٿي ويندي هئي. تڏهن فطرت سان پيار ڪندڙ ڪي شاعر، فلاسافر ۽ عشق جا ماريل ماڻهو گهر به ڪونه ويندا هئا.
ان ڏينهن به ماڻهن جو ميڙو متو پيو هو. تيسين درياهه مان ڪنهن راڳي جو آواز گونجيو:
ڪو سورج ٻاري اينداسين
۽ ڏينهن اڀاري اينداسين
ڪا باهه لڳائي ٻيلن کي
هن ڌرتي جي ڌاڙيلن کي
اڄ ماري ڏاري اينداسين
اهو پراثر ۽ درد ڀريو آواز ٻڌي ماڻهن جا ڪن کڙا ٿي ويا. انهن جون اکيون ڪنهن اوڦٽو ماڻهوءَ کي ڳولڻ لڳيون. تيسين نرمل ندي مان گيڙو رتو ويس پاتل ڪو بيراڳي پاڻي جهاڳيندو، تنبورو وڄائيندو اورتي پئي آيو. نيٺ هو اچي ڪنڌي ڀر ٿيو.
هو قداور مڙس هو. رنگ ڳورو ۽ منهن مڻيادار هئس. هن کي ڪنن ۾ والا ۽ ڳچي ۾ ڪنٺو پيل هو. سندس وڏيون گهريون اکيون جن ۾ صدين جون صدائون هيون، تن ۾ رت تري آيو هو. کيس ڏسي ماڻهن جو ميڙ گڏ ٿي ويو. هن وري ڳائڻ شروع ڪيو:
ڪو سورج ٻاري اينداسين
۽ ڏينهن اڀاري اينداسين
ڪا باهه لڳائي ٻيلن کي
هن ڌرتي جي ڌاڙيلن کي
اڄ ماري ڏاري اينداسين
ڪو سورج ٻاري اينداسين
راڳي جي سوز ڀري سين زمين آسمان هڪ ڪري ڇڏيو. جيڏانهن ڪيڏانهن سُر پکڙجي ويا. مٺا، درد ڀريا ۽ سُرها سُر. جيڪي ساهه جي سهڪن ۽ هوا جي جهوٽن ۾ گردش ڪرڻ لڳا. جنهن جي اثر سان دليون جهومڻ لڳيون، تن تڙپي پيا. جادو جهڙي راڳ پٿر جهڙين دلين کي پگهارڻ شروع ڪيو. ماڻهو راڳ ۾ گُم ٿي پنهنجو پاڻ وساري ويٺا. هو به سُر ۾ سُر ملائي ساڻس گڏ سنگت ڪرڻ لڳا.
راڳي راڳ پورو ڪري پنهنجو گس ورتو. پٺيان هڪ ڳڀرو ڇوڪر سڏ ڪيس:
”راڳي! اتي بيهه.“
راڳي بيهه رهيو.
”تون پنهنجيون خبرون ٻڌائيندين فقير بابا؟“
”خبرون ٻڌي ڇا ڪندين نوجوان؟“
”توکي ياد ڪندو رهندس.“
”ڇو ڀلا؟“
”تنهنجو آواز پنهنجو آواز لڳو اٿم. تنهنجي راڳ منهنجي قلب جي ڪٽ لاهي اندر اجرو ڪيو آهي.“
ڇوڪر جي ڳالهه ٻڌي وڻجارو ڳنڀير ٿي ويو.
هن جي بُت ۾ ڏڪڻي شروع ٿي ويئي، اکين مان اُلا وسڻ لڳس. سندس ڦڙڪندڙ چپن مان ڪڙڪيدار آواز ڦاٽ کائي نڪتو. ”آئون وڃايل ماڻهوءَ آهيان، منزل جي تلاش ۾ نڪتو آهيان.“
”ڇا وڃايو اٿئي اي ويراڳي؟“
”مون پنهنجو گهر وڃائي ڇڏيو آهي. ها اهو گهر جتي آئون ڄايس، جتي مونکي ڌيون ۽ پُٽ ڄايا، جتي مون گيت لکيا ۽ زندگي جا آسودا ڏينهن گذاريا. اڄ اهو گهر...“ هن سڏڪو ڀريو. سندس لفظ سڏڪي ۾ گم ٿي ويا ۽ ماٺ ٿي ويو. ڪجهه دير سهي وري ڳالهه جاري رکيائين، ”ڏاڍن انکي باهه لڳائي ڇڏي آهي. گهر ۾ ويٺل منهنجا بي خبر ٻچا سڙي رهيا آهن. ان ۾ سانڍي رکيل منهنجي ميراث سڙي رهي آهي، ان ۽ ڌن سڙي رهيو آهي.“
”پر اها آڳ اجهائين ڇو نٿو؟“
”اڪيلي هٿ سان تاڙي نه وڄندي آهي نوجوان! منهنجي ڪڙم قبيلي جا ماڻهو هر ڳالهه کان بينياز ٿي نڀاڳ جي ننڊ سمهي رهيا آهن. کين ڪير سمجهائي ته جيڪڏهن اسانجو گهر سڙي ويو ته اسان مري وينداسين ۽ اسانجو نالو نشان ختم ٿي ويندو.“ فقير ڳالهه پوري ڪري مجموعي کي آسروند اکين سان ڏسڻ لڳو.
”تنهنجي ڏاڍي دردناڪ ڪهاڻي آهي اي مسافر! اسانکي توسان همدردي آهي. شل تنهنجو گهر بچي پوي.“
”منهنجو گهر اوهانجو گهر آهي. اوهان ايترا اکين پور ڇو ٿي ويا آهيو، جو پنهنجو گهر به سڃاڻي نٿا سگهو.“ هو جذباتي ٿي ويو، اکين مان غضب وسڻ لڳس. ٿڌو شوڪارو ڀري روئڻهارڪو ٿي چيائين، ”اڄ الاءِ ڪهڙو واءُ وريو آهي جو رت دانگي تي نٿو وري، رشتا ناتا اهميت وڃائي ويٺا آهن.“
اها ڳالهه ماڻهن جي دلين ۾ بالي جيان چڀي ويئي. هو ڏڪي ويا. فقير پنهنجي ساڄي ٻانهن منهن تي ورائي روئي پيو. اکين مان لڙڪ ائين وهڻ لڳس ڄڻ درياهه شاهه پنهنجو روپ بدلائي سندس ماڻڪين مان سير ٺاهي هجي.
هو ڏاڍو بيوس ۽ مظلوم ٿي لڳو. جبل جهڙو اڏول مڙس ائين ٿي رنو ڄڻ ماءُ مري ويئي هجيس. اها حالت ڏسي ماڻهن کي فقير سان پيار ٿيڻ لڳو، هو ويڳاڻا ۽ ملول ٿي پيا. سندن هنياءُ کاڄندا ويا. نيٺ هنن جي اکين جا بند ڀڄي پيا ۽ اُٿل اچي وئي. پوءِ ته رڳو اڇ ئي اڇ هئي. هو پنهنجي پاڻي ۾ ٻڏڻ لڳا. انهي ٻوڏ هر شئي ڌوئي صاف ڪري ڇڏي. ماڻهن جا ڪسابن کان ڪٽيل من ڌوپي شيشي جهڙا اُجرا ٿي پيا. جنهن ۾ سڀڪجهه صاف ڏسڻ ۾ ٿي آيو. ان چٽائي ۾ هنن فقير کي سڃاڻي ورتو.
آهستي آهستي ماحول تي ماٺ ڇانئجڻ لڳي. ماڻهن جون نظرون فقير جي پيشاني تي کپي ويون. هو ڪيتري دير ٽِڪ ٻڌي کيس ڏسندا رهيا. پوءِ شرم کان ڪنڌ جهڪائي ڇڏيائون. سوچڻ لڳا ته ڪر زمين جاء ڏي ته ان ۾ گهڙي وڃن، نيٺ ڪن پلن جي ماٺار کانپوءِ ان نوجوان ڇوڪر خاموشي کي ٽوڙيندي جذبات ۾ اچي وڏي رڙ ڪئي، ”بابا!“ جنهن جي گونجار سان ڌرتي ٻُري اٿي. هو وڃي کيس چنبڙيو ۽ چيائين، ”نه رو منهنجا پيءُ! هاڻ اسانجو گهر نه سڙندو. اسان توکان ڪڏهن به منهن نه موڙينداسين.“ ائين چئي هو سندس قدمن ۾ ڪري پيو.
”او منهنجا ٻچا!“ مسافر کان خوشي مان دانهن نڪري ويئي. هن ڇوڪر کي اٿاري گلي سان لڳايو ۽ پيار مان مٿي تان هٿ ڦيرڻ لڳس ڇوڪرو هنجون هارڻ لڳو. تيسين هڪڙي هرڻي جهڙي نوجوان ڇوڪريءَ ”بابا_ بابا“ ڪندي ڊوڙندي اچي فقير کي چنبڙي. پوءِ جتان ڪٿان ”بابا_ بابا“ جا روئندڙ آواز اچڻ لڳا، ماڻهو فقير جي پيرن تي ڪرندا ويا.
ان مهل اهو ماڻهوءَ ڪنهن فاتح جرنيل وانگر لڳي رهيو هو. سندس ڪومايل چهرو صُبح جي پهر ۾ ٽڙيل گلاب جي گل جهڙو ٿي پيو هو ۽ اکين ۾ بيپناهه چمڪ اچي ويئي هئس. پوءِ هو لشڪر کي وٺي پنهنجي منزل ڏي راهي ٿيو. هنن جي هلڻ جو انداز اهڙو هو جو انهن جي قدمن جي زور زمين کي ڌٻائي ٿي ڇڏيو. سندن راهه جي ڌوڙ ڌرتي تان اڏامي آسمان ڏانهن وڌندي پئي ويئي.