رملي
ڪتاب جو هيءُ نظم پڪو ڪندي آيو:
غريبن جي خدمت ڪرڻ آ عبادت
جڏهن مون کيس ڏٺو ته پڇيو مانس، ”اي رمضان! ڪيڏاهن پيو وڃين؟“
هو منهنجي واتان پنهنجو نالو ٻڌي ٽڙي پيو. سندس نالو رمضان هو. مائٽن کانسواءِ ٻيا سڀ ماڻهو ٽوڪ مان رملي سڏيندا هئس. مونکي چيائين، ”ڪاڪا! پڙهڻ پيو وڃان. پڙهي پوءِ ڊاڪٽڙ ٿيندس. ڳچي ۾ نليءَ (اسٽيٿواسڪوپ) وجهندس ۽ اکين تي عينڪ چاڙهيندس. ها سچي مٿي ۾ ٽوپلو به وجهندس. جڏهن ڪار تي چڙهي ڳوٺ ايندس ته پوءِ ڳوٺ جا ماڻهو چوندا، اڙي هي الائجي ڪير وڏو ڀائي آيو آهي. پوءِ ڳچي مان نلي، اکين تان عينڪ ۽ مٿي تان ٽوپلو لاهيندس ته ڳوٺ جا اهي ساڳيا ماڻهو چوندا، اڙي هي ته اسانجو پنهنجو ڊاڪٽڙ رمضان آهي. ڪاڪا! آئون بيمار ماڻهن کي سُيون به هڻندس پر ڏکائيندس صفا ڪونه، نڪي وري پاڻ جهڙن غريب ماڻهن کان ڏوڪڙ وٺندس. امان ۽ بابا کي ڀلي ماڙي وجهرائي ڏيندس. اها وڏيري جعفر جي ماڙي کان به وڏي هوندي.“
”ڀلا هي مٿو ڪيئن ڪوڙايو اٿئي. نه سمجهه ڪوڙيل نه سمجهه ڪتريل؟“
لڄارو ٿيندي چيائين، ”ڪاڪا! ڀيڻسان ٽولرن کائي ڇڏيو هئم. اسين تيل ته سنڀرون ئي ڪونه، مٿو سور کان ٿي ڦاٽو. بابا وٽ ڪو پراڻو سراڻو پاڪي رکيل هو انهي سان ڪوڙيو اٿس. پاڪي وهيو نٿي مٿو ڪوڙائڻ ڪونه ڏنم. هي جيڪي ڪتريل وار ڏسين ٿو نه، سي به امان ڪئنچي سان ڪتريا آهن.“
”تنهنجي هن ڪوڙيل مٿي تان ٻيا ٻار کلندا هوندا؟“
ها ڪاڪا! ٻار ته کلندا آهن، پر وڏيري جعفر جو پُٽ اسلم چٿر ڪري چوندو آهي، رملي تنهنجو مٿو گڏههِ چري ويئي آهي ڇا.“
سندس اٻالڙي حالت ڏسي چيم، ”چريا! هيڏو سيءُ پيو پوي، ڏندڻڪي پئي لڳني، ڪو پوتارو ويڙهي ۽ جُتو وجهي پڙهڻ ويندو ڪر، نه ته سيءُ ۾ بيمار ٿي پوندين.“
”ڪاڪا! پيسا آهن ئي ڪين، ڪٿان جُتو ۽ پوتارو وٺان. پيسا هجن ته ادا بصر جو علاج ڪونه ڪرايون.“
ڪجهه ڏينهن کانپوءِ رملي کي ساڳوڻي هنڌ تي ڏٺم پڻس گهليندو پئي ويس. هن جون رڙين مٿان رڙيون هيون. چئي رهيو هو، ”آئون پڙهندس، آئون پڙهندس.“ هُن جي اکين مان ڳوڙها پئي وهيا. پڻس پرچائي چئي رهيو هو، ”پُٽ ڇڏ ضد کي. مون پيءُ جو چيو مڃ، وڃي مال چار.“
پڻس کان پڇيم، ”رملي ڇو ٿو روئي؟“
”هي چئي ٿو ته آئون پڙهان.“
”ويچاري کي شوق آهي ته پوءِ کيس ڇڏ ته ڀلي پڙهي.“
هن ڏک مان چيو، ”ادا! آئون ڇا ڪريان؟ هن کان اڳ منهنجو وڏو پُٽ وڏيري جعفر جو مال چاريندو هو. سياري ۾ به ويچاري جا مٿو ۽ پير اگهاڙا هوندا هئا. کيس سردي لڳي، ڏوڪڙ ڪونه هئم جو ٻڇڙي جي دوا ڪرايان. نيٺ ڪنجهندو ڪنجهندو مري ويو. هاڻ وري به هو چوي ٿو ته رملي کي ڇڏ منهنجو مال چاري. هن پسونءَ جي ڄمار به ڏس جو مال چاري سگهندو. بس ڙي يار! دل جو سور دل ۾ اٿم.“
پوءِ پڻس رملي کي ڄار مان بانٺو ڀڃي ڏنو، ۽ هو روئندو مال چارڻ لاءِ روانو ٿيو.