ٻه اکر
ڪتاب جي اهميت جي مد نظر ان جو ڪيترين ئي ٻولين ۾ ترجمو ٿيو آهي. هي سنڌي ترجمو عالم، فاضل ۽ تعليمي ماهر محترم پروفيسر ڊاڪٽر شيخ محمد حاجن جو ڪيل آهي.موصوف هي ترجمو تمام گهڻو اڳ سنه 1955ع ۾ ايم اي (سنڌي) جي ڊگري حاصل ڪرڻ لاءِ جڳ مشهور عالم، فاضل ۽ ان وقت جي وائيس چانسلر سنڌ يونيورسٽي علامه آءِ آءِ قاضي صاحب جي فرمائش موجب ڪيو. ان وقت ايم اي (سنڌي) فائنل ۾ پيپرن ڏيڻ بدران ڪو مقالو لکي پيش ڪيو ويندو هو، يا ڪو مشهور ڪتاب سنڌي ۾ ترجمو ڪيو ويندو هو. محترم ڊاڪٽر شيخ محمد حاجن صاحبن جي علمي لياقت ۽ ذهني، فڪري ۽ مذهبي لاڙن کي نظر ۾ رکي علامه صاحب کيس ايم اي سنڌي فائنل لاءِ هي ڪتاب ترجمو ڪري ڏيڻ لاءِ حڪم ڪيو. جيئن ته ڪتاب تمام دقيق ۽ ضخيم هو، انهيءَ ڪري کيس ترجمي ڪرڻ ۾ هڪ سال جي بدران اڍائي سال لڳي ويا.
جيئن ته هي هڪ علمي ڪتاب آهي ۽ فڪر انگيز مواد تي مشتمل آهي، انهيءَ ڪري سنڌي ترجمو به ڪجهه قدر دقيق آهي. ان جي باوجود عام فهم آهي. اصل انگريزي ڪتاب ۾ جهڙيءَ طرح قابل مصنف پنهنجو مواد دقيق ۽ ڊگهن جملن ۾، پر روانيءَ ۽ تسلسل سان پيش ڪيو آهي، اهڙيءَ طرح مترجم پڻ لفظ به لفظ ترجمي جي لحاظ کان ساڳيو مواد ڊگهن جملن ۽ ڳوڙهي عبارت ۾ پيش ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. ان هوندي به عبارتن ۾ ڪو به مونجهارو ڪونهي. هر ڳالهه صاف، سڌي، چٽي ۽ اثرائتي انداز ۾ بيان ڪيل آهي. تحرير ۾ رواني به آهي، ته دلڪشي به، تسلسل آهي ته تجسس به. ائين ٿو معلوم ٿئي ته ترجمو نه آهي، پر اصلوڪو ڪتاب آهي. هڪ مشڪل ۽ اهم علمي ڪتاب جو ههڙو سهڻو سنڌي ترجمو ڪري مترجم موصوف پنهنجي علمي لياقت جو ثبوت ڏنو آهي ۽ وڏي علمي خدمت سرانجام ڏني آهي.
ان سان گڏ هن سنڌي ترجمي جي وڏي خوبي هيءَ آهي، جو منڍ ۾ ”تمهيد“ جي عنوان هيٺ لائق مترجم، ڪتاب جون خوبيون ۽ خصوصيتون بيان ڪيون آهن، ۽ ان سان گڏ ڪتاب جو اختصار (تت) به ڪيو اٿس. انهيءَ ڪري تمهيد مان ئي ڪتاب جي مواد جي پوري واقفيت حاصل ٿئي ٿي. تمهيد کان پوءِ ڪتاب جي مصنف جي سوانح عمريءَ ڏني اٿس ۽ سندس تصنيفن جو تعارف ڪرايو اٿس. ترجمي جي آخر ۾ شيخ صاحب ڪتاب جي متن ۾ ڪم آيل مذهبي (Religious)، سياسي (Political) ۽ فلسفي جي (Philosophical) اصطلاحن جي وضاحت ڪندي پنهنجي طرفان تشريحي نوٽس (Annotative Notes) ڏنا آهن. اهو ڪارائتو مواد سندس پنهنجي جستجو، جاکوڙ ۽ ريسرچ جو نتيجو آهي جنهن کي اسين سندس نئين تحقيق (Original Research) چئي سگهون ٿا. انهيءَ مفيد مواد، متن کي سمجهڻ ۾ آساني پيدا ڪئي آهي. انهن خوبين جي ڪري، هن سنڌي ترجمي جي اهميت ۽ افاديت وڌي وئي آهي.
مطلب ته هن ڪتاب جي اشاعت سنڌي علم ادب ۾ وڏي واڌاري جو باعث بڻجندي ۽ نوجوانن جي ذهني تعمير ۾ اهم ڪردار ادا ڪندي. آءٌ سنڌ جي نوجوانن، خاص طور شاگردن کي گذارش ڪندس، ته هن ڪتاب جو مطالعو ڪن. هن ڪتاب پڙهڻ سان کين اسلام جي سچائي، عالمگيريت، انسان دوستي، رواداري ۽ ڀائپي ذهن نشين ٿيندي، جيڪو هڪ غير مسلم جو لکيل آهي، ان کانسواءِ هي ڪتاب ايم اي اسلامي تاريخ، اسلامي ثقافت ۽ اسلاميات جي شاگردن ۽ سي ايس پي ۽ پي سي ايس جي امتحانن جي اميدوارن لاءِ پڻ مفيد ثابت ٿيندو. آخر ۾ آءٌ مترجم موصوف ۽ شايع ڪندڙ اداري کي مبارڪباد ڏيڻ کان رهي نه ٿو سگهان.
[b]ڊاڪٽر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي
[/b]تمغهءِ امتياز
لاڙڪاڻو، سنڌ
20 جولاءِ 1984ع