سنڌ واهه جو کنڊ ٻَڌَڻ ۽ ڇيڙ جو بيان
ٻُڏا ڳوٺ ٻنيون غريبن سنديون، ٽپڙ مال اسباب اَنَ جون گُندِيون.
ٻُڏا ڪن غريبن جا پاڻيءَ ۾ ڍور، ويا ڪن جا ڪاهي وري ڍور چور،
اچي هر ڪنهن کي لڳي جان جي، ٻچي ٻار جي جاءِ گذران جي.
غريبن مٿان هيءَ مصيبت هئي، انهن لاءِ ڄڻ هڪ قيامت هئي،
مليو حڪم هر ڪنهن زميندار کي ، وڏيري ۽ پڳدار سردار کي.
مدد ۾ ڏيو ڇيڙ سرڪار کي، ڏيڻ فرض آهي، زميندار کي،
انهيءَ دم وڏيرن سڏيا ڇاڙتا، حقيقت انهن کي ڪيائون اها.
وڏيرن جو لشڪر کڙو ٿي ويو، غريبن تي پادر کڙو ٿي ويو،
پيا ڪاهي ڳوٺن ۾ سي ڇاڙتا، وڏيرن جا جيڪي پڙهايل هيا.
گهرن ۾ غريبن جي ماتام هو، هنن لاءِ شاديءَ جو پيغام هو،
چيائون غريبن کي ڪاوڙ منجهان، گهڻو شوخ ٿي سخت آواز سان.
وڏيري جو فرمان آهي اهو، هلي ڇيڙ تي هر ڪو سگهو ۽ اگهو،
ٻڌي ٻانهون تن کي غريبن چيو، اسان جي مٿان وقت اوکو پيو.
ٻڏن ٿا ٻچا ٻار ڪاڏي وڃون، اوهان جو چوڻ اڄ اسان ڪيئن مڃون،
وجهي گُهُنڊُ مُنهن ۾ چيو ڇاڙتن، اهي تال هر گز نه هاڻي هلن.
وڏيري چيو آ مڃيو سو اوهان ، ٻڏو يا بچو ٻڌون ڇو اسان،
اسان چوڻ سان نٿا جي هلو، اوهان جو مٿو ۽ اسان جو کَلُو.
ڏنا روڪ روپيا غريبن گهڻن، تڏهن جند تن جي ڇڏي ڇاڙتن،
سوين ڇيڙ ان ريت ٿي وئي ڪٺي، وڏيرا ڪري زور آيا وٺي.
اهي سڀ مسلمان هاري هئا، هندو ڇيڙ کان ڄڻڪ عاري هئا،
سڄو ڏينهن اُس ۾ سي ڪوڏر هڻن، ڀري ڳوڻيون واهه سي وجهن.
گڏهه پڻ اُنهن سان گڏ پيا وهن، وڏيرا عملدار بيٺا ڏسن،
مزورن جي خاطر نه پاڻي ٿڌو نه آرام جي لاءِ ڪوئي اَجهو.
سڀئي راهه مان گرم پاڻي پيئن، گڏ ٻوٿ سان آدمي ٻُڪَ ڀرن،
مزورن کي کاڌو وڏيرا ڏين، انهن جي مزوري وڏيرا وٺن.
صبح شام چانور وجهي کوپرو، رنڌي ڀت انهن کي هڻن ٻوٿ جو،
آفيسر اکين ساڻ سڀ ڪجهه ڏسن، ذرو رحم دل ۾ نه آيو انهن.
مزورن جي بابت ڪيم ليڪچر، منسٽر انهيءَ کان ٿيو با اثر،
مزوريءَ جا پئسا انهن کي ملن، وڏيرا اهي پاڻ ڇو ٿا وٺن.
وڏيرن کي چڙان تي ڏاڍي لڳي، وڏيرپ سندِي ڄنگهه ڄڻ مون ڀڳي،
پڪارون ڪيائون گھڻيون مون مٿان، چيائون ته ”حمزه“ ڪڍواڄ هتان.
فسادي ٿو کاري اسان جا مزور ، ڏنا هن اسان کي گهڻا سخت سور،
لکي ٿو وڏا ليک اخبار ۾، وجهي ٿو وڏا گوڙ سرڪار ۾.
وڏيرن جو هرگز رکي ڪونه مان، ڏسڻ سان انهيءَ جي لڳي دل ۾ ڪان،
قَلمُ سَوَ ڏهين جو ته لائن اهو، اچي هت وري معتبر ڪيئن ٿيو.
انهيءَ جهڙا هاري اسان وٽ هزار، وڃي، جلد نه ته ٿا ڪڍايونس مار،
نه آهي وڏيرو هڻي ڇو ٿو دم، مزورن سان ان جو نه آهي ڪو ڪم.
وڏيرن گهڻي جڏهن بڪواس ڪئي، ڏيڻ ورندي مون کي ضروري پئي،
چيم هي حڪومت جا آهن غلام، غلامن سندي طبع اهڙي مدام.
اهو تن جي دل ۾ رهي جيئن ڪه خار، هجي قوم جو جيڪو خدمت گذار،
گهرن ٿا ته هاري سڃا سڀ هجن، اسان جا سي محتاج هر دم رهن.
گهرن ٿا ته هاري صفا ڄٽ هجن، اسان کان نه پنهنجا اهي حق گهرن،
گهرن ٿا اهي خان صاحب ٿيون، گورنر کان ڪرسي ۽ لونگي وٺون.
نه هارين جي ڳڻتي ذرو ڪا رکن ، اٿن گهر ۾ داڻو ڪه بُکَ ٿا مرن،
انهن ۾ جڏهن ڪو پوي ڪم سندن، هڻي موچڙا تن کان سَوَ ڪم وٺن.
وڏيرن جا پرڪار پڌرا ٿيا، منسٽر اڳيان سي مڙي سڀ ويا،
مزوري مزورن کي هٿ ۾ ملي، وڏيرپ اسان جي وري ڪيئن هلي.
منسٽر آفيسر وڏيرا مليا، سندن بحث هڪ ٻئي ۾ ڏاڍا هليا،
نتيجو اهو نيٺ ظاهر ٿيو، غريبن جو برباد پورهيو ويو.
وهن ڇيڙ هاري ملي تن کي ڀَتُ، وڏيرا ائين تن جو چوسن ٿا رت،
آفيسر وڏيرن کي ڪيئن رنج ڪن، جڏهن هو انهن کي به راضي رکن.
قصو هي وڏيرن جي پرڪار جو، نمونه ڏسو هاڻ سرڪار جو.
•