سنڌ شناسي

سوڍا چتُر سڄاڻ

هي ڪتاب شاعر ۽ ليکڪ امر رائيسنگھ راجپوت جي لکيل خاڪن جو مجموعو آھي جيڪي سنڌ جي سوڍن بابت آھن. ھو لکي ٿو:
”ھن ڪتاب لکڻ پويان منهنجو مقصد اھو آھي ته ويجهي ماضي ۾ وکريل سوڍن جي هيرن کي هٿ ڪري، تاريخ جي تاج ۾ سجائي، صدين جي سونهن پيدا ڪجي. مون پنهنجي وس کان مٿي ڪوشش ڪئي آھي ته سوڍن جي تاريخ کي سُٺي نموني سان سهيڙي سُڌاري لکان. سوڍن جي ذڪر کان سواءِ سنڌ جو اتهاس ئي اڌُورو آھي. ان اتهاس جي مڪملتا ڪارڻ مون پنهنجي وس آھر ڪوشش ڪئي آھي. ماضي ۾ ۽ ويجهي ماضي ۾ ڪجهه اهڙا اهم سوڍا ٿي گُذريا آھن جن جي جيون چريتر تي ڪنهن هڪڙو حرف به ناهي لکيو. ان ڪري مون انهن جي زندگين جا پنا سهيڙڻ جي ڪوشش ڪئي آھي. مون انهن تي به دل کولي لکيو آھي جن جو حال ۾ ڪجهه حال آھي.“
Title Cover of book سوڍا چتُر سڄاڻ

ڏُجئه سنگهه سوڍو

ڏُجئه سنگهه سوڍو

هُو جنهن جي سڀاءُ ۾ پرماتما سادگيءَ ائين اوتي آھي جيئن ڀرئي تُرئي سانوڻ ۾ ڪو بانورو بادل آڪاش تان پلر اوتي ڪنهن سُڪل ترائي کي سيراب ڪندو آھي. هُو جيڪو ڏاتار ۽ ديوتا قسم جو ماڻھون آھي. هُو جيڪو ٻارن لئه ٻار ٿي پوندو آھي ته، وڏن لئه وڏو احترام ٿي ملڻ وارا هڙئي گُر هٿيڪا ۽ هيڪاندا ڄاڻيندو آھي. هُو جيڪو سگريٽ مٿان سگريٽ دُکائي، نيرڙي دونهين کي هوا ۾ تحليل ڪندي هر وقت، هر ماڻھون جي ڀلي لئه سوچي ٿو. هُو سوچي ٿو ته، ڪٿي به ڪو ماڻھون ڪنهن ماڻھون سان نه وڙھي بلڪه جانور جو به خيال رکي. هر هند ۽ هر وقت ميلا ۽ محبتون هجن. ڪو به ساھ وارو ڪنهن به زنده وجود کان زخم نه کائي. هُو جڏھن به، جتي به ڪنهن پنچائتي فيصلي لئه ويندو آھي ته، اول انصاف جي تقاضا ڪندو آھي. هُو وسين لڳي ڪنهن سان به ناانصافي ٿيڻ ناهي ڏيندو.
هُو مزاجن تمام محبتي ۽ قربائتو ماڻھو آھي. مهمان نوازي ته سندس پيڙھياتي پرمپرا رهي آھي. اهو گُڻ وڏڙن کان وراثت ۾ مليو آھي. مهمان سان وڏي حُب ۾ ملندو آھي. سندس اباڻي اوطاري تي اڄ به هر وقت هڪ ٻه مهمان اوس هوندا. وار پرٻ تي ته ھُئين رهاڻ رتل ۽ محفل متل هوندي آھي پر آڏي ڏينهن تي به ڪيئي تولا ڳري ڪسونٻا ٿي ويندا آھن. مهمان کي دل سان کارائيندڙ هي ڏاتار سوڍو ڪچهريءَ جو به ڪوڏيو آھي. ريگستان جي راجپوتن جي باري ۾ هن کي وڏي معلومات آھي. هر ڳوٺ جي گناتپين جا گس گهيڙ ۽ واسطا وڙ پيڙھياتا ياد آھن. سدائين اڇي پٽڪي ۽ قميص تريٽي وارو ويس پائيندو آھي. هر ڪنهن جي مرڻي پرڻي تي مري جهُري به پُڄڻ هن جي سُگڻن ۾ شُمار ٿئي ٿو. حياتيءَ جي سفر ۾ هن سُک به ڏٺا آھن ته مها ڏُک به ڏٺا آھن. سندس جوان پُٽ ۽ سڳي ڀائٽئي جي ابدي وڇوڙي هن کي وکيري ڇڏيو آھي پر هي اٽل آدمي دل شڪستو ناهي ٿيو. ڏُکن کي پرماتما جي پريکشيا سمجهي جيئي ٿو.
ڏجئه سنگهه سوڍو پهرين جنوري 1958ع تي ٿرپارڪر جي قديمي ۽ تاريخي ڳوٺ ڪيرٽي ۾ محترم راوت سنگهه نٻي سوڍي جي گهر ۾ جنم ورتو. محترم جسرج سنگهه سوڍي کي پنهنجو اولاد نه هئڻ ڪري کيس گود جو پُٽ ڪري پاليو، ان ڪري ڏجئه سنگهه سوڍو اڄ به والد جي نالي ۾ جسراج سنگهه لکي ٿو. هن ابتداعي تعليم سندس اباڻي ڳوٺ ڪيرٽي ۾ پرائي. ميٽرڪ 1970ع ۾ ڊي-سي (D.C) سيڪنڊري اسڪول مٺي مان پاس ڪئي. انٽر 1972ع ۾ گورنمينٽ ايس-ايس (S.S) آرٽ ڪاليج حيدرآباد مان پاس ڪئي. بي-اي 1976ع ۾ سيڪنڊ ڪلاس ۾ سنڌ يونيورسٽي مان پاس ڪيو. 1975ع ۾ پي-ٽي-سي (P.T.C) جو متحان گورنمينٽ ٽرسٽ ايليمينٽري اسڪول ميرپور خاص مان پاس ڪيو. ايم-اي (M.A) اڪنامڪس ۾ 1979ع ۾ سنڌ يونيورسٽي مان پاس ڪئي. بي- ايڊ (B.Ed) 1980ع ۾ ۽ ايم –ايڊ (M.Ed) 2000ع ۾ پاس ڪيو.
2 مارچ 1973ع ۾ پرائمري ماستر طور سرڪاري ملازمت ملي ۽ گورنمينٽ پرائمري اسڪول ڳوٺ ڊنڍورو تعلقه ننگرپارڪر ۾ ڊيوٽي جوائن ڪئي. 1982ع ۾ جي-ايس-ٽي (J.S.T) طور ترقي ملي ۽ گورنمينٽ مڊل اسڪول ڪيرٽي ۾ نوڪري ڪئي. 1987ع ۾ ايڇ-ايس-ٽي (H.S.T) طور پروموشن ملي.1991ع ۾ سپروائيزر پرائمري ايجوڪيشن آفيسر (S.P.E) جي حيثيت سان ڪم ڪيو.2004ع ۾ گورنمينٽ هاءِ اسڪول ڪيرٽي ۾ هيڊ ماستر جي عهدي تي پنهنجا فرض سرانجام ڏنا. 2008ع ۾ ڊپٽي ڊي-اي-او (D.E.O) ٽيڪنيڪل ضلع ٿرپارڪر ٿي رهيو.2010ع ۾ ڊي-اي-او (D.E.O) ايليمينٽري طور ترقي ملي جتان 2013ع ۾ رٽائرمينٽ وٺي پنهنجي بهترين ڪيريئر جي شاندار پُڄاڻي ڪيائين.
ڏُجئه سنگهه سوڍي ڇاڇري تعلقي جي ڳوٺ ويجهيار مان چهنسنگهه ڏوهٽ جي گهران شادي ڪئي. اولاد ۾ کيس ٽي نياڻيون ۽ پنج پُٽ آھن. سندس موڀي پُٽ رڻڇوڙ سنگهه خانجي سوڍي کي گود ۾ ڏنل آھي. اُن کان ننڍو پُٽ ستيڏان سنگهه آهي، جيڪو ذمينداري ڪري ٿو ۽ ان کان ننڍو سُورن سنگهه سوڍو آھي، جنهن سنڌ يونيورسٽي مان علم شُماريات (Statistics) ۾ ماسٽر ڪئي آھي. هن وقت پاڪستان پيپلز پارٽي جو سرگرم ڪارڪن آهي. ننڍا پُٽ گمان سنگهه ۽ موهن سنگهه سوڍو زير تعليم آھن ۽ ٻئي تمام ذھين ۽ سُلڇڻا آھن

***