• مهاڳ
مطلب ته حق ۽ سچ تي هجڻ ۽ عملي طرح ثابت قدم رهڻ جو تعلق ماڻهو جي Will ۽ ڪمٽمينٽ سان آهي، نڪي ڪنهن اعليٰ نسل ۽ قوم سان هجڻ سان. نصير ميمڻ به هڪ اهڙو قلمي پورهيت آهي، جيڪو جهد مسلسل واري بٺيءَ مان پچي ريٽو ٿيو آهي، پاٽ جهڙي ننڍڙي شهر کان حيدرآباد، پوءِ اسلام آباد ۽ پوءِ ڏيهان ڏيهه هن پير پٿون ڪيا آهن. ان ڪارڻ ڪٽمٽنيٽ ۽ ثابت قدمي وارا گڻ منجهس چڱي ريت پسي سگهجن ٿا. ماضي ۾ سنڌ جي پاڻي، ناڻي ۽ ٻين فني ۽ سياسي معاملن تي جڏهن انگن اکرن سان ڪنهن فورم تي ڪيس رکڻ يا ڳالهائڻ جي ضرورت هوندي هئي ته اهو ڪيس شير محمد بلوچ ۽ انجينئر عبدالرسول ميمڻ نهايت زبردست انداز ۾ پيش ڪندا هئا. ياد نٿو پوي ته انهن ڪنهن فورم تي سنڌ ڪيس هارايو هجي. نصير ميمڻ جي به تن ڏينهن کان انجنيئر عبدالرسول ميمڻ سان ويجهڙائپ رهي، ۽ هن کانئس ڪافي ڪجهه پرايو. جيتوڻيڪ هاڻي عبدالرسول صاحب جن جهان ۾ نه رهيو آهي پر اهو سندس سنڌ ۽ سنڌي سماج لاءِ زبردست ڪنٽريبوشن ڳڻي سگهجي ٿو ته هو صاحب ڪنهن ڪُهنه مشق حڪيم وانگر فني معاملن بابت ڄاڻ ۽ نسخا کڻي پر لوڪ ڪو نه پڌاريو، پر ان جي ابتڙ هن اها ڄاڻ ۽ فني گُر سنڌي نوجوانن ڏانهن منتقل ڪيا. اهو ئي سبب آهي جو اڄ اسان جي پيڙهي سان لاڳاپيل ڪيترائي نوجوان سندس ڏنل واٽ آهر سنڌ ڪيس نه رڳو اڳتي وڌائي رهيا آهن پر هر فورم تي اهو ڀرپور نموني وڙهي به رهيا آهن.
اين ايف سي ايوارڊ، پاڻي مامرن ۽ سنڌ جي ٻين سياسي ۽ سماجي معاملن جي پيچيدگين بابت اڄوڪي دور ۾ جيڪي معتبر نالا آهن تن ۾ فضل الله قريشي ۽ ٻين سان گڏ منهنجي دوست نصير ميمڻ جو نالو پڻ نمايان آهي، ڇو ته هو ٺلهي تصوراتي ٿيوري تي قطعي يقين رکندڙن مان ناهي، بلڪه انگن اکرن وسيلي حقيقتن تائين پهچڻ ئي سندس خاصيت آهي. اين ايف سي ايوارڊ، ڪالاباغ ڊيم، مڪاني ادارن وارو ڪارو نظام، مذهبي انتهاپسندي ۽ سياسي ترڪتالين کي جهڙي ريت هن انگن اکرن ۽ سياسي مشاهدي وسيلي واضح ڪيو آهي، اها هر ڪنهن جي ڀيڻي ناهي.
نصير ميمڻ جو هي ڪتاب مختلف وقتن تي لکيل سياسي ۽ سماجي لکڻين تي ٻڌل آهي، جنهن ۾ هن ڪافي مامرن جي تفصيل سان اپٽار ڪئي آهي، جيئن هو مسلسل لکندو اچي ۽ سندس مستقل اها راءِ آهي ته سنڌ ۾تبديلي اڻٽر آهي. سنڌ سڄي ڄمار لاءِ وڏيرن، جاگيردارن جي نمائنده ڌر پ پ جي ٻڌي ٻانهي ٿي نه رهي سگهندي. ان سلسلي ۾ سندس هن ڪتاب ۾ شامل مضمون “ تبديلي سنڌ جي اڻٽر گهرج” ڪافي مامرن تان پردو هٽائي ٿو هو هڪ هنڌ لکي ٿو ته : “اها ڳالهه ذهن ۾ رکڻ گهرجي ته چونڊن ۾ پ پ جي ڪاميابي جو مطلب اهو ناهي ته سنڌ اندر بنيادي سياسي ۽ سماجي تبديلي لاءِ جدوجهد ختم ٿي وئي آهي. چونڊن ۾ کٽڻ ۽ هارائڻ جا بنياد مختلف هوندا آهن. عوامي سطح تي بهتر حڪمراني سنڌ جي قدرتي وسيلن جي مالڪي، امن امان جي بحالي، غربت جي خاتمي، سنڌين جي مٿان،حق حاڪميت ۽ سنڌين جي عددي گهڻائي واريون گهرون اڄ به ساڳي شدت سان موجود آهن”
ايئن جڏهن به سنڌ جي وحدت تي ڪو وارو ٿئي ٿو ته هر ڌرتي ڌڻي ڳڻتي ۾ مبتلا ٿي وڃي ٿو، پر ان کي عالمي ۽ مقامي سازشن کان باخبر رکڻ ۽ هر وار جو مقابلو ڪرڻ لاءِ تيار رکڻ جو ڪم واري به ڏاها ۽ِ دانشور ئي ڪندا آهن، سو ليکڪ به نهايت ڪشاده دلي سان سنڌي ماڻهن کي هر سازش ۽مڪاري کان باخبر رکڻ لاءِ پنهنجي قلم وسيلي جاکوڙ جاري رکيو اچي. جيئن سندس هڪ مضمون “ گڏيل حڪمت عملي ۽ گڏيل جدجهد ئي سنڌ کي سلامت رکڻ جي ضامن آهي” اهو ليک دراصل مقامي سياسي قوتن ايم ڪيو ايم، پ پ ۽ عالمي طاقت آمريڪا بهادر جي اُڻيل ڄار جا تفصيلي پيرا کڻي ٿو. جيئن ليکڪ خبردار ڪندي لکيو آهي ته: “اسامه واري واقعي کانپوءِ آمريڪا هاڻي پاڪستان جي سيڪيورٽي اسٽيمبلشمينٽ تي ويساهه ڪرڻ لاءِ تيار ناهي، اهو ئي ڪارڻ آهي جو اهو پاڪستان جي سيڪيورٽي اسٽيبلشمينٽ تي ڀاڙڻ بجاءِ عربي سمنڊ جي ڪناري تي هڪ طرف پنهنجي مفادن خاطر بلوچستان ۾ علحدگي جي هلچل جي سڌي/ اڻ سڌي حمايت ڪندو ته ٻئي طرف اهڙو ماحول ٺاهيندو جيئن سنڌ جي ساحلي پٽي سندس وفادار سياسي طاقتن جي قبضي هيٺ رهي. سيڪيورٽي اسٽيبلشمينٽ ان جو ٽوڙ ڪڍڻ لاءِ پ پ جي اعليٰ قيادت تي زور وجهي ٺٽي ۾ ذوالفقار آباد رٿا جو اعلان ڪرائي چين کي آڻي آمريڪا تي دٻاءُ وجهڻ گهري ٿي، ته موٽ ۾ پ پ جي اعليٰ قيادت اولهه ۽ آمريڪا کي خوش ڪرڻ لاءِ اهڙي قانون سازي ڪرائي ٿي، جنهن سان ڪراچي، آمريڪا ۽ اولهه جي حامي قوتن جي ڪنٽرول ۾ رهي، ٻئي ڌريون پاڪستاني ساحل تي پنهنجي مفادن جي جنگ ۾ سنڌ کي قرباني جو ٻڪرو بڻائڻ لاءِ آتيون آهن ۽ سنڌي عوام جي مزاحمت کي منهن ڏيڻ لاءِ اهڙو ڪم پيپلز پارٽي کان ڪرائي رهيا آهن”.
دراصل عالمي سطح تي اهڙين سازشن کي وائکو ڪرڻ غيرمعمولي ڪوشش آهي، ڇو ته هر ماڻهو جي اهڙي معلومات تائين رسائي ممڪن نه آهي، ليڪن نصير ان کي سولو ۽ سادو بڻائي عام سنڌي تائين پهچائي ڌرتي جو قرض چڪايو آهي.حالانڪه اهڙا معاملا پڌرا ٿيڻ کانپوءِ سياسي ڌرين کي تحرڪ وٺي ڪا گڏيل حڪمت عملي جوڙڻ گهرجي، پر افسوس جو سنڌ اڄ به اهڙي گڏيل سياسي فهم کان وانجهيل آهي ۽ هر سياسي ليڊر ڏيڍ سِر جي مسيت ٺاهي، سنڌ بچائڻ جا خواب ويٺو ڏسي جيڪي سراب مثل آهي، جن جو حقيقت سان پري جو به تعلق ڪونهي، ان ڪري سنڌ سلامت رکڻ لاءِ گڏيل فهم وارو گس ئي لاجواب گس آهي، جيڪو لامحاله اختيار ڪرڻو پوندو.
حقيقت ۾ جڏهن پ پ حڪومت سنڌ تي ڪاري مڪاني نظام جو وار ڪيو ته تمام ٿورڙا ماڻهو هئا، جن کي سنڌ جي وحدت تي ٿيل ان وار جي فني پاسن جي خبر هئي. ليڪن ليکڪ پنهنجي مضمونن ۾ مسلسل اها آگاهي ڏيندو رهيو، نه رڳو اهو پر ڪاري مڪاني نظام خلاف ٿيندڙ عملي جدجهد جو به حصو رهيو ۽ اهو ان عملي جدوجهد جو نتيجو ئي هو جو تڏهوڪي صدر آصف علي زرداري جي سربراهي ۾ هلندڙ پ پ طرفان سنڌ ۾ قائم ڪيل ڪارو مڪاني نظام سنڌي عوام جي سخت رد عمل کانپوءِ واپس ورتو ويو.
ان کانسواءِ هن ڪتاب ۾ سنڌ جي وحدت کي خطرا ۽ قومپرست ڌرين جو ڪردار”، سنڌ جي لبرل ۽ روشن خيالي بچائڻ جي ضرورت” کانسواءِ ڪيترن ئي اهم موضوعن تي لکيل مضمون شامل آهن، جيڪي وقت بوقت پندرنهوار “افيئر”“ جيجل” ۽ “ڪاوش” ۾ شايع ٿيندا رهيا آهن.
ڏٺو وڃي ته سنڌ ۾ مذهبي انتهاپنسدي ڏينهون ڏينهن وڌي رهي آهي. سنڌ جو گيڙو رنگ وارو صوفي ڪلچر هوريان هوريان ميسارجي رهيو آهي، جنهن جو وڏو مظهر پنگريو ۾ ٿيل ڀوري ڀيل وارو واقعو پڻ آهي، جنهن خلاف پڻ سڄي سنڌ ڀرپور آواز اٿاريو. ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته اسان ڌاري آبادڪاري جي اثر ۾ اچڻ بدران سنڌ جي روشن خيالي محفوظ رکون. منهنجي خيال ۾ نصير ميمڻ طرفان پنهنجي لکڻين کي وقت سر ڪتابي صورت ۾ آڻي محفوظ ڪرڻ نهايت مثبت روايت آهي ۽ اڄ جي دور جي تاريخ، واقعا ۽ حالتون قلمبند ٿي رهيون آهن جيڪي مستقبل جي مورخ لاءِ به ريفرنس جو ڪم ڏيندا. هي نهايت ڪارائتو ڪم آهي، اميد ته سنڌي پڙهندڙ هن قلمي ۽ علمي پورهئي مان ڀرپور لاڀ حاصل ڪندا.
همسفر گاڏهي
ڪراچي، ڊسمبر 2013
hamsafargadehi@gmail.com