14. چونڊ نتيجن ۾ پيپلز پارٽيءَ لاءِ لڪل نياپو
ان حقيقت کي وڌيڪ بهتر نموني تڪ وار جائزي سان سمجهي سگهجي ٿو. نموني طور سنڌ جي ڏهن صوبائي ۽ پنجن قومي اسيمبليءَ جي تڪن جو جائزو وٺڻ سان اهو واضح ٿي وڃي ٿو ته سيٽون کٽڻ جي باوجود ووٽن جي معاملي ۾ پارٽيءَ جي ووٽن ۾ تمام گهڻي گهٽتائي آئي آهي. انهن سمورن تڪن تي 2008ع جي ڀيٽ ۾ پيپلز پارٽي اميدوار جي مخالف اميدوار کان ووٽن جي سرسيءَ به چٽي لاٿ کي ظاهر ڪري ٿي. اهي انگ واضح ڪن ٿا ته پيپلز پارٽيءَ جي غلط حڪمت عملين سبب سنڌ واسين پنهنجي ناراضگيءَ جو چٽو اظهار ڪيو آهي ۽ پيپلز پارٽيءَ کي 2008ع جهڙي موٽ نه ملي سگهي آهي، پيپلز پارٽيءَ جي قيادت کي گهرجي ته سنڌ اندر تبديل ٿيندڙ سياسي روين کي غور سان ڏسي ۽ سمجهي. ڪجهه تڪن جي انگن جو جائزو ان حقيقت کي چٽو ڪري بيان ڪري ٿو.
(1) پي ايس 27 نوابشاهه تي 2008ع ۾ پيپلز پارٽيءَ جي اميدوار غلام قادر چانڊيو 40464 ووٽ کنيا، جيڪي تڪ ۾ ڪل وڌل ووٽن (59918) جو 73.6 سيڪڙو هئا. هن ڀيري پيپلز پارٽيءَ جي ساڳئي اميدوار 41435 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (79281) جو 52.5 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني ته پيپلز پارٽيءَ هن ڀيري 21 سيڪڙو پوائنٽس گهٽ ووٽ حاصل ڪيا آهن. ساڳي تڪ تي 2008ع ۾ ٻئي نمبر تي آيل اميدوار عبدالحَفيظ انڙ (پاڪستان مسلم ليگ) 10725 ووٽ کنيا، جيڪي وڌل ووٽن جو 19.5 سيڪڙو هئا، جڏهن ته هن ڀيري ٻئي نمبر تي سيد زين شاهه 31923 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 41 سيڪڙي جي لڳ ڀڳ بنجي ٿو. يعني پ پ مخالف اميدوار اڳ جي ڀيٽ ۾ 21.5 سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ ووٽ حاصل ڪيا آهن. 2008ع ۾ پ پ اميدوار جي پنهنجي مخالف اميدوار تي سرسي 54 سيڪڙو پوائنٽس هئا، اها گهٽجي 12 سيڪڙو وڃي بچي آهي.
(2) پي ايس 9 شڪارپور تي 2008ع ۾ پ پ اميدوار آغا سراج دراني 27943 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (53482) جو 52.25 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ساڳئي اميدوار 32993 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (73586) جو 44.8 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پ پ اميدوار اڳ جي ڀيٽ ۾ لڳ ڀڳ 7.5 سيڪڙو پوائنٽس گهٽ ووٽ کنيا آهن. ساڳئي سيٽ تي 2008ع ۾ ٻئي نمبر تي آيل اميدوار ذوالفقار ڪماريو 22279 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن جو 41.6 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ساڳئي اميدوار 31264 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 42.49 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ مخالف اميدوار هن ڀيري لڳ ڀڳ هڪ سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ ووٽ حاصل ڪيا آهن.
(3) پي ايس 47 قاسم آباد، حيدرآباد تي 2008ع ۾ پ پ اميدوار زاهد ڀرڳڙي 64402 ووٽ حاصل ڪيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (74904) جو 86 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جي ابتڙ هن سال پ پ اميدوار ڄام خان شوري 26343 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (64640) جو 40.75 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني ته پ پ اميدوار هن ڀيري 45 سيڪڙو پوائنٽس گهٽ ووٽ حاصل ڪيا آهن. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻئي نمبر تي ايندڙ ايم ڪيو ايم جي عزيز سومري 7774 يعني وڌل ووٽن جو 10.4 سيڪڙو ووٽ کنيا هئا. ان جي ابتڙ هن ڀيري ٻئي نمبر تي ايندڙ قومي عوامي تحريڪ جي اياز لطيف پليجي 14839 ووٽ حاصل ڪيا، جيڪي وڌل ووٽن جو 23 سيڪڙو بنجن ٿا. يعني مخالف ٻئي نمبر اميدوار هن ڀيري لڳ ڀڳ 21.5 سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ مقبوليت حاصل ڪئي آهي، جڏهن ته پ پ جي کٽيل اميدوار جي پنهنجي مخالف مٿان سرسي 75.6 مان گهٽجي 17.8 سيڪڙو پوائنٽس وڃي بچي آهي.
(4) پي ايس 59 بدين تي 2008ع ۾ پيپلز پارٽيءَ جي کٽندڙ اميدوار نواز چانڊيو 27506 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (49716) جو 55.33 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ساڳئي اميدوار 38316 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (80640) جو 47.5 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ اميدوار جي مقبوليت ۾ لڳ ڀڳ 8 سيڪڙو پوائنٽس جي لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ مان 2008ع ۾ ٻئي نمبر تي ايندڙ مسلم ليگ (ن) جي اسماعيل راهو 19604 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن جو 39.4 سيڪڙو بنجي ٿو. ساڳئي اميدوار هن ڀيري 36960 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 45.8 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پ پ مخالف ٻئي نمبر تي ايندڙ اميدوار هن ڀيري 6.5 سيڪڙو پوائنٽس کان وڌيڪ ووٽ حاصل ڪيا آهن.
(5) پي ايس 71 ڄامشورو تي 2008ع ۾ کٽيل پ پ اميدوار سڪندر شوري 43450 ووٽ حاصل ڪيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (72018) جو 60.33 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ساڳئي اميدوار 43735 ووٽ حاصل ڪيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (84260) جو 52 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ اميدوار هن ڀيري 8.3 سيڪڙو پوائنٽس گهٽ ووٽ حاصل ڪيا آهن. 2008ع ۾ ٻئي نمبر تي ايندڙ سنڌ يونائيٽيڊ پارٽيءَ جي سيد جلال محمود شاهه 22710 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن جو 31.5 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ساڳئي اميدوار 28290 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 33.5 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ مخالف اميدوار هن ڀيري ٻه سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ ووٽ حاصل ڪيا آهن.
(6) پي ايس 74 دادو تي 2008ع ۾ کٽندڙ پ پ اميدوار پير مظهرالحق 41491 ووٽ کنيا جيڪي وڌل ووٽن (53623) جو 77.38 سيڪڙو بنجن ٿا. هن ڀيري سندس پٽ پير مجيب الحق 29548 ووٽ حاصل ڪيا، جيڪي وڌل ووٽن (73640) جو 40 سيڪڙو بنجن ٿا. يعني پيپلز پارٽيءَ جي مقبوليت ۾ هن تڪ تي لڳ ڀڳ 38 سيڪڙو پوائنٽس جي غير معمولي لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ مسلم ليگ جي سيد محمد شاهه 10331 ووٽ کنيا هئا، جيڪي وڌل ووٽن جو 19.2 سيڪڙو هئا. هن ڀيري ساڳئي اميدوار ٻئي نمبر تي 16762 ووٽ کنيا جيڪو وڌل ووٽن جو 22.7 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ مخالف ٻئي نمبر تي ايندڙ اميدوار 2.5 سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ ووٽ کنيا آهن. اها ڳالهه نوٽ ڪرڻ جهڙي آهي ته پيپلز پارٽي اميدوار 2008ع ۾ هن تڪ تي ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار کان 58 سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ ووٽ کنيا هئا پر هن ڀيري اهو فرق گهٽجي صرف 17 سيڪڙو بچيو آهي.
(7) پي ايس 29 خيرپور تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽندڙ اميدوار سيد قائم علي شاهه 46656 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (67281) جو 69.3 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ساڳئي اميدوار 42347 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (81115) جو 52.2 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني ته هن تڪ تي پ پ اميدوار جي مقبوليت ۾ 17 سيڪڙو لاٿ آئي آهي. 2008ع ۾ ٻئي نمبر تي ايندڙ مسلم ليگ جي ظفر اقبال ٻلال 10900 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن جو 16.2 سيڪڙو بنجي ٿو، جڏهن ته هن ڀيري ٻئي نمبر تي ايندڙ سيد غوث علي شاهه 30545 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 37.6 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ مخالف اميدوار جي مقبوليت ۾ 20.5 سيڪڙو پوائنٽس واڌ آئي آهي. هن تڪ تي پ پ اميدوار جي مخالف اميدوار کان سرسي 53 سيڪڙو پوائنٽس مان گهٽجي صرف 14.5 سيڪڙو بچي آهي.
(8) پي ايس 32 خيرپور تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽندڙ اميدوار منظور وساڻ 47987 ووٽ حاصل ڪيا، جيڪو وڌل ووٽن (70308) ووٽن جو 68.25 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ساڳئي اميدوار 44011 ووٽ حاصل ڪيا، جيڪو وڌل ووٽن جو (78372) جو 56 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پيپلز پارٽيءَ جي مقبوليت ۾ ان تڪ تي 12 سيڪڙو پوائنٽس لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار مسلم ليگ فنڪشنل جي صدرالدين شاهه 20098 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن جو 28.6 سيڪڙو بنجي ٿو. جڏهن ته هن ڀيري ٻئي نمبر تي ايندڙ مسلم ليگ فنڪشنل جي شاهنواز ٽالپر 32174 ووٽ کنيا جيڪو وڌل ووٽن جو 41 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پ پ مخالف اميدوار جا ووٽ لڳ ڀڳ 12.5 سيڪڙو پوائنٽس وڌيا آهن. ساڳئي طرح پيپلز پارٽيءَ جي ٻئي نمبر اميدوار کان سرسي 2008ع جي 39.7 سيڪڙي مان گهٽجي 15 سيڪڙو بچي آهي.
(8) پي ايس 36 لاڙڪاڻي جي تڪ تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽندڙ اميدوار نثار کهڙي 46427 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (49264) جو 94.25 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ساڳئي اميدوار 21135 ووٽ حاصل ڪيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (67658) جو 31.25 سيڪڙو بنجي ٿو. ان تڪ تي پ پ اميدوار جي مقبوليت ۾ غير معمولي 63 سيڪڙو پوائنٽس جي لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ ايم ڪيو ايم جي جاويد مٺياڻي 929 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن جو 1.9 سيڪڙو بنجي ٿو. جڏهن ته هن ڀيري ٻيو نمبر ايندڙ مسلم ليگ فنڪشنل جي نذير احمد 14409 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 21.3 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني هن تڪ تي ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار 19.5 سيڪڙو پوائنٽس وڌيڪ ووٽ حاصل ڪيا آهن. ساڳئي طرح هن تڪ تان پ پ جي پنهنجي مخالف اميدوار کان سرسي 92.36 سيڪڙو پوائنٽس مان گهٽجي رڳو 10 سيڪڙو پوائنٽس بچي آهي.
(10) پي ايس 37 تي 2008ع ۾ کٽندڙ پ پ اميدوار اياز سومري 40770 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (67783) جو 60 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري کٽندڙ پ پ اميدوار محمد علي خان ڀٽو 39120 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (96648) جو 40.5 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ اميدوار جي مقبوليت ۾ لڳ ڀڳ 20 سيڪڙو پوائنٽس لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار امير بخش ڀٽي 18124 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 26.75 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ساڳئي اميدوار 34915 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 36.13 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ مخالف اميدوار جي مقبوليت ۾ 10.5 سيڪڙو پوائنٽس واڌ آئي آهي. ساڳئي طرح پ پ اميدوار جي مخالف تي سرسي 2008ع جي 33.4 سيڪڙي مان گهٽجي رڳو 4.3 سيڪڙو بچي آهي.
(11) قومي اسيمبليءَ جي تڪ اين اي 221 حيدرآباد- مٽياري تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽندڙ اميدوار سيد امير علي شاهه ڄاموٽ 102737 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (121051) جو 84.9 سيڪڙو بنجي ٿو. جڏهن ته هن ڀيري ساڳئي اميدوار 59821 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (139968) جو 42.75 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ اميدوار جي ووٽن ۾ 42 سيڪڙو پوائنٽس لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار شهاب الدين شاهه 10609 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 8.75 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ٻيو نمبر ايندڙ سنڌ ترقي پسند پارٽيءَ جي ڊاڪٽر رجب ميمڻ 18346 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 13 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني مخالف اميدوار 4.25 سيڪڙو پوائنٽس ووٽ وڌيڪ ووٽ حاصل ڪيا آهن. اهم ڳالهه اها آهي ته پ پ جي مخالف اميدوار کان سرسي 2008ع جي 76 سيڪڙي پوائنٽس کان گهٽجي صرف 29.6 سيڪڙو رهجي ويئي آهي.
(12) اين اي 218 مٽياري تي 2008ع ۾ کٽندڙ پ پ اميدوار مخدوم امين فهيم 97717 ووٽ کنيا هئا، جيڪو وڌل ووٽن (130463) جو 75 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ساڳئي اميدوار 95843 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن جو 52.8 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ اميدوار جي مقبوليت ۾ 22.7 سيڪڙو پوائنٽس جي لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تان 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ پاڪستان مسلم ليگ جي نواز قريشي 26510 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 20.3 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري ٻيو نمبر ايندڙ مسلم ليگ فنڪشنل جي عبدالرزاق 72266 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 39.8 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پ پ مخالف اميدوار جي مقبوليت ۾ 19.5 سيڪڙو واڌ آئي آهي، جڏهن ته پ پ جي پنهنجي مخالف اميدوار تان سرسي 75 سيڪڙو پوائنٽس مان گهٽجي 53 سيڪڙو وڃي بچي آهي.
(13) اين اي 204 لاڙڪاڻو تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽندڙ اميدوار شاهد ڀٽو 81439 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن (99531) جو 81.82 سيڪڙو بنجي ٿو. هن ڀيري کٽندڙ پ پ اميدوار اياز سومري 50118 ووٽ کنيا آهن، جيڪو وڌل ووٽن (142370) جو 35.2 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پ پ اميدوار جي مقبوليت ۾ 46.6 سيڪڙو لاٿ آئي آهي، جڏهن ته 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار غنوى ڀٽو 12271 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 12.33 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جي ابتڙ هن ڀيري ٻيو نمبر ايندڙ مسلم ليگ فنڪشنل جي مهتاب راشدي 32006 ووٽ کنيا، جيڪو وڌل ووٽن جو 22.5 سيڪڙو بنجي ٿو. ان جو مطلب ته پ پ مخالف اميدوار جي مقبوليت ۾ لڳ ڀڳ 10 سيڪڙو واڌ آئي آهي، جڏهن ته 2008ع ۾ پ پ جي پنهنجي مخالف اميدوار کان سرسي 69.5 سيڪڙي مان گهٽجي 35.2 سيڪڙو وڃي بچي آهي.
(14) اين اي 208 تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽيل اميدوار اعجاز جکراڻي 52813 ووٽ کنيا هئا، جيڪو ڪل وڌل ووٽن (76792) جو 68.77 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ساڳئي اميدوار 51246 ووٽ کڻي سيٽ کٽي آهي. جيڪو ڪل وڌل ووٽن (111156) جو 46 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ جي مقبوليت ۾ 23 سيڪڙو پوائنٽس جي لاٿ آئي آهي. ساڳئي تڪ تي 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار مسلم ليگ جي فهد ملڪ 16482 ووٽ کنيا، جيڪو ڪل وڌل ووٽن جو 21.4 سيڪڙو بنجي ٿو. هن سال ٻئي نمبر تي ايندڙ اميدوار الاهي بخش سومري 45750 ووٽ کنيا آهن، جيڪو ڪل وڌل ووٽن جو 41 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني ٻئي نمبر تي ايندڙ اميدوار جي مقبوليت ۾ لڳ ڀڳ 20 سيڪڙو پوائنٽس واڌ آئي آهي. ان تڪ ۾ پيپلز پارٽيءَ جي پنهنجي مخالف مٿان سرسي 47.3 سيڪڙي مان گهٽجي رڳو 5 سيڪڙو وڃي بچي آهي.
(15) اين اي 225 بدين واري تڪ تي 2008ع ۾ پ پ جي کٽندڙ اميدوار ڊاڪٽر فهميده مرزا 88983 ووٽ کنيا، جيڪي ڪل وڌل ووٽن (119615) جو 74.4 سيڪڙو بنجي ٿو، جڏهن ته هن سال ساڳئي اميدوار 110684 ووٽ کنيا آهن، جيڪي ڪل وڌل ووٽن (192427) جو 57.5 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني پ پ جي کٽيل اميدوار جي مقبوليت ۾ لڳ ڀڳ 17 سيڪڙو پوائنٽس جي لاٿ آئي آهي. 2008ع ۾ ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار بي بي ياسمين شاهه 24488 ووٽ کنيا هئا، جيڪو ڪل وڌل ووٽن جو 20.5 سيڪڙو بنجي ٿو، جڏهن ته هن سال ساڳئي اميدوار 65239 ووٽ کنيا آهن، جيڪو ڪل وڌل ووٽن جو 34 سيڪڙو بنجي ٿو. يعني ٻيو نمبر ايندڙ اميدوار جي مقبوليت ۾ 13.5 سيڪڙو پوئنٽس جي واڌ آئي آهي. هن تڪ تي پ پ اميدوار جي مخالف تي سرسي 53 سيڪڙي مان گهٽجي 23.6 سيڪڙو ٿي وئي آهي.
مٿي ڄاڻايل ڪجهه اهم تڪن جي ووٽن جي ان جائزي مان صاف ظاهر ٿئي ٿو ته سيٽون کٽڻ جي باوجود پيپلز پارٽيءَ جي سنڌ اندر مقبوليت ۾ چِٽي لاٿ آئي آهي. جيڪڏهن پيپلز پارٽيءَ جي قيادت پارٽيءَ جي آئيندي بابت سنجيده آهي ته ان کي رڳو باقي ٽن صوبن لاءِ نه پر سنڌ ۾ به پنهنجي سياسي آئيندي جي حڪمت عمليءَ تي سوچڻو پوندو. جيڪڏهن پيپلز پارٽيءَ سنڌ بابت پنهنجي روايتي سياسي طريقيڪار کي نه بدلايو ۽ سنڌ واسين جي خواهشن جي ابتڙ فيصلا عوام مٿان مڙهيا ته ايندڙ پنجن سالن کان پوءِ پارٽيءَ کي سنڌ اندر به مشڪل صورتحال جو منهن ڏسڻو پئجي سگهي ٿو.
(روزاني ڪاوش 22 مئي 2013ع)