مفت جون ڪيڪ پيسٽريون.....
جهاز تي ڪم ڪرڻ وارن لاءِ اهـو بين الاقوامي طور قانون مقرر آهي ته هنن کي جهازن جي مالڪن طرفان ميڊيڪل سهولت لاـءِ انشوئر رکجي. يعني جهاز جي هر مالڪ کي پنهنجي جهاز سان گڏ جهاز هلائڻ واري ڪئپٽن کان خلاصي تائين جي انشورنس ڪرائڻ ضروري آهي ـــ آمريڪا ۽ جپان جهڙن ملڪن ۾ جيتوڻيڪ ڊاڪٽرن جي في يا دوائن جي قيمت تمام گهڻي آهي پر جهاز هلائڻ وارن کي ڪهڙو فڪر. ٻي ڳالهه ته ڪو بيماري جو بهانو (Malingering) ٿو ڪري ته به ڪو به ڊاڪٽر ان جي شڪايت نه ڪندو. هن کي پنهنجي ڳري في وٺڻ سان واسطو. ساڳي وقت جهاز جو ڪو به وڏو آفيسر ڪنهن کي ڪنهن به ملڪ ۾ ڊاڪٽر ڏي وڃڻ کان روڪي نٿو سگهي. مثال طور جهاز جو ڪو آفيسر جهاز جي ڀنگيءَ کي اهو چئي ڊاڪٽر ڏي نه موڪلي ته تون بهانو ٿو ڪرين توکي پيٽ ۾ سور ناهي ته اهو ڀنگي به سڄي جهاز کي مصيبت ۾ وجھي سگهي ٿو. هو ڪناري تي کڻي چپ رهي. جهاز جي لنگر کڻڻ کان پوءِ ٻن يا ٽن ڏينهن بعد سمنڊ تي وٺي هاـءِ گهوڙا ڪري ته مونکي پيٽ ۾ سخت سور پئجي ويو آهي... ته اهڙي حالت ۾ هن جي جان بچائڻ لاءِ احتياطن جهاز کي واپس يا ڪنهن ويجھي بندرگاهه ۾ وٺي وڃڻ ضروري ٿيو پوي. ان جي تيل سڙڻ ۽ بندرگاهه ۾ جهاز بيهارڻ جو لکين رپيا خرچ هڪ طرف ته ان آفيسر تي قانوني ڪورٽ ۾ ڪيس ٻئي طرف ٿيندو ته هن ڪنهن کي ميڊيڪل جي سهولت کان ڇو پري رکيو. ۽ اهو سڄو خرچ جهاز جي مالڪ کي ڀرڻو پوي ٿو.
سو چاليهه کن ڏينهن جي سامونڊي مسافري بعد اسانجو جهاز جيئن ئي هيوسٽن جي ائنڪريج تي، يعني بندرگاهه کان ويهه ٽيهه ميل پري، کلي سمنڊ ۾ اچي لنگر ڪيرايو ته اسان ٻنهي جونئر انجنيئرن پنهنجي باس (جهاز جي سيڪنڊ انجنيئر) کي بيمار هجڻ ۽ ڊاڪٽر وٽ تپاس لاءِ وڃڻ جو اطلاع ڪيو. هر جهاز تي ڇهه ست مئرين انجنيئر ٿين ٿا. انهن ڏينهن ۾ اڻ اٽوميٽڪ ۽ پراڻا جهازَ هجڻ ڪري اٺ نو مئرين انجنيئر ۽ ٽي چار ڊيزل مڪينڪ ۽ هڪ اليڪٽريشن هڪ اليڪٽرڪ انجنيئر به هوندو هو. بهرحال جهاز جي انجنيئرنگ ڊپارٽمينٽ جو سربراهه چيف انجنيئر ٿئي ٿو ۽ ٻئي نمبر تي وڏو انجنيئر سيڪنڊ انجنيئر سڏجي ٿو. جهاز جي انجنيئرن کي مختلف ڊيوٽيون ڏيڻ، جهاز جي هر هڪ مشينري کي صحيح حالت ۾ رکڻ ۽ چيف انجنيئر کي آگاهه ڪرڻ هن انجنيئر (سيڪنڊ انجنيئر) جو ڪم ٿئي ٿو.
اسانجو جهاز هونءَ ئي پراڻو ۽ مرضيل هو ويتر آمريڪا لاءِ ائٽلانٽڪ ۽ ڪئريبين سمنڊ اڪرندي اسان کي چڱي خاصي خراب موسم ۽ خراب سمنڊ مليو هو، جنهن جهاز جي مختلف مشينن تي اڃان به خراب اثرات ڇڏيا. واپسي جي سفر لاءِ انهن مان ڪيترين مشينن جي اوور هال ڪرڻي هئي يا پرزا بدلائڻا هئا. اهي سڀ ڳالهيون سيڪنـڊ انجنيئر جي ذّهن ۾ هيون ۽ هو ڪات ڪهاڙا تيار ڪريو ويٺو هو ته جهاز رڳو بندرگاهه ۾ پهچي ۽ انجڻيون بند ٿين ته سڀني انجنيئرن جي Shore Leave بند ڪري في الحال اوور هالنگ تي لڳايان. سو اهڙي تناظر ۾ جڏهن جهاز جا اسين ٻه سڀ کان جونئر انجنيئر هن وٽ بيماري جو بهانو کڻي پهتاسون ته هن جي هٿن جا طوطا اڏامي ويا ڇو جو هر جهاز تي گهڻي گدها مزوري لاءِ ته جونئر انجنيئر ئي ڪم اچن ٿا. اسان جي ڳالهه ٻڌي هو ٽٻيءَ ۾ اچي ويو. ڪجهه ڪڇي نه سگهيو. رڳو ڏند ڪرٽيندو ۽ ٿڌا ساهه کڻندو رهيو.
جهاز کي اندر بندرگاهه ۾ وٺي وڃڻ کان اڳ بندرگاهه طرفان اميگريشن ۽ ڪسٽم جو عملو ۽ اسانجي لوڪل آفيس جو انچارج جهاز جا ۽ اسان جا ڊاڪيومينٽس (ڪاغذ پٽ) چيڪ ڪري ويو. آفيس انچارج کي جهاز لاءِ گهربل ضروري راشن پاڻي آڻڻ ۽ ٻين ڪمن سان گڏ اسان کي اسپتال وٺي وڃڻ لاءِ پڻ ٻڌايو ويو. رات جو جهاز بندرگاهه ۾ داخل ٿيو ۽ جيٽي (ڌڪي) سان ٻڌو ويو. صبح جو نيرن بعد ٻيا انجنيئر تيل هاڻيون ڍانگريون پائي انجن روم ۾ ڪم ڪار يعني پورهئي لاءِ هليا ويا باقي اسان ٻه “هٿ ٺوڪيا بيمار” ٽاءِ ڪوٽ ۾ تيار ٿي ايجنٽ سان گڏ جهاز تان هيٺ لهي اچي سندس ڪار ۾ ويٺاسين. سيڪنڊ انجنيئر ڪرڙين نگاهن سان اسان کي ڏسندو رهيو. نارمل حالت هجي ها ته اڄ پهرين ڏينهن سيڪنڊ انجنيئر ۽ ٻيا سينيئر آفيسر شهر گهمڻ لاءِ نڪرن ها ۽ ٻئي ڏينهن اسان جونئر ۽ ٻي ڪت خلق جو به وارو اچي وڃي ها. پر هتي هي هڪ جھونو ۽ پرزن لڏيل جهاز اسان کي اهڙو ته مٿي ۾ لڳي ويو هو جنهن سمنڊ توڙي بندرگاهه تي اسان جو جيئڻ جنجال ڪري ڇڏيو هو. لڳو ٿي ته ڪم گهڻي هجڻ ڪري جهاز جو چيف انجنيئر به ٻه ٽي ڏينهن سخت مصروف رهندو ۽ خط پوسٽ ڪرڻ لاءِ به جهاز جي ڏاڪڻ تان هيٺ لهي زمين تي پير نه رکي سگهندو. هن جهاز تي اچڻ جي پهرين ڏينهن کان اسان پنهنجي ڪمپني کي گاريون پئي ڏنيون ته ههڙو کڳو جهاز خريد ڪري اسان کي سورن ۾ ڇو وڌو ويو آهي. پر اسانجي جهازي ڪلچر موجب اسان ههڙي يا ڪنهن به جهاز تي Sail ڪرڻ لاءِ انڪار به نٿا ڪري سگهون. هر صورت ۾ اسانکي چئلينج قبول ڪرڻ لاءِ تربيت ڏني ويندي آهي. جھونا جهازي ان بابت اڪثر چڪلي ۾ ويٺل رنڊيءَ جو مثال ڏئي چوندا آهن ته هڪ دفعو سامونڊي نوڪري اختيار ڪرڻ بعد جهاز چاهي ننڍو ملي يا وڏو، نئون ملي يا ڪراڙو، رنڊيءَ وانگر انڪار هرگز ناهي ڪرڻو.
مڪاني آفيس جي انچارج پنهنجي آفيس ۾ پهچي اسان کي ڊاڪٽر لاءِ خط ڏنو ۽ ٽئڪسي ۾ وهاري اسپتال ڏي روانو ڪيو. ٽئڪسي ڊرائيور شيديءَ اسپتال ۾ لاهي پنهنجو ڪارڊ ڏنو ۽ ٻڌايو ته کيس واپسي جو به ڀاڙو ملي ويو آهي. ڊاڪٽر خبر ناهي ڪيترو وقت وٺي بهرحال اسان جنهن وقت به واندا ٿيون ته هن کي يا هن جي ٽئڪسي ڪمپنيءَ کي فون ڪري ٽئڪسي گهرائي وٺون.
اسان اسپتال اندر داخل ٿياسين ته ڊاڪٽر واندو ويٺو هو تنهن ڏهن منٽن ۾ تپاس ۽ ايڪسري ڪري، ڪوڙيون سچيون پيٽ جي سور جون دوائون ۽ ٻن ڏينهن لاءِ مڪمل آرام لکي اسان کي فارغ ڪيو. اسان ٿياسين ڏاڍا خوش ۽ شهر گهمڻ لاءِ نڪري پياسين. کيسي ۾ ڪي خاص پئسا نه هئا جو بس يا ٽئڪسي ۾ چڙهي ڪيڏانهن پري وڃون. بس پنهنجي گوڏا گاڏيءَ ۾ جنهن کي ڪي ماڻهو بس نمبر 11 (يعني ٻه ٽنگون) به سڏين، شهر جي هڪ مارڪيٽ جو چڪر ڏئي ٻئي ۾ آياسين ٿي. بک به لڳي هئي سوچيوسين ته هاڻ جهاز تي موٽي هلي لنچ کائجي پر پوءِ چيوسين ته ڊالر کن جا مڱيرا (Peanuts) وٺي گذارو ڪبو پر شامَ کان اڳ جهاز تي نه وڃبو، نه ته سيڪنڊ انجنيئر ڊاڪٽر جو آرام وارو ليٽر ڏسي به اسان کي ڪم ۾ لڳائي ڇڏيندو. انهن سوچن ۾ گم، اسان هڪ پارڪ مان لنگهياسين ته اتي ڏٺوسين ته گهر جي سامان جو نيلام ٿي رهيو هو... ٿانوَ ٿپا، هنڌَ بسترا، اليڪٽرڪ جو سامان وغيره. پارڪ ۾ خريدارن جو چڱو خاصو تعداد هو جيڪي واڪ ڏئي رهيا هئا. انهن سان گڏ ڪيترا ماڻهو ٽيليفون ذريعي به واڪ ڏئي رهيا هئا. آيل مهمانن لاءِ نيلام وارن طرفان چانهه، ڪافي، بسڪيٽن، سئنڊوچن ۽ چاڪليٽن جو به مفت بندوبست هو جيڪي ميزبان ڇوڪريون وڏن خومچن تي سجائي ذري ذري اڳيان پئي لنگهيون. ٻيا کائين يا نه، اسان خوب جاوا ڪندا رهياسين ۽ دل پشوري لاءِ ساڻن چرچا به ڪندا رهياسين. رکي رکي ڪڏهن چانهه پيا پيون ته ڪڏهن ڪافي... ڏاڍو مزو لڳو پيو هو ۽ ڏسندي ڏسندي شامَ ٿي وئي ۽ اسان موٽڻ جي ڪئي. فون ڪرڻ تي ٽئڪسي اچي وئي جنهن اڌ ڪلاڪ اندر اچي جهاز جي ڏاڪڻ وٽ ڇڏيو. ڏاڪڻ چڙهي مٿي آياسين ته رهائش وارن ڪمرن جي ٻمڀ وٽ ئي ريڊيو آفيسر مليو. ٽهڪ ڏيندي چيائين: “رات به ٻاهر ئي رهي پئو ها.”
اسان کي سندس چرچو نه وڻيو. بيمارن کي ٽوڪون هڻبيون آهن ڇا!؟ بهرحال ڊرائنگ روم ۾ گهڙياسين ته جهاز جا سڀ آفيسر ٽي وي ڏسي رهيا هئا. در وٽ ئي سيڪنڊ انجنيئر بئالر سوٽ ۾ ويٺو هو. تنهن اکين جا دوڏا ڪڍي چيو ته “ايڏي دير؟”
منهنجي پاران منهنجي ساٿي انجنيئر جواب ۾ چيس: “سائين ڇا ڪريون، ڏاڍي رش هئي. ڊاڪٽر به دير سان آيو ۽ هاڻ جيئن ئي ڏٺائين ته سڌو جهاز تي اچي نڪتا آهيون....لنچ به نه کائي سگهيا آهيون...”
“لنچ کائڻ جي توهان کي ضرورت ئي ڪهڙي؟” سيڪنڊ انجينئر چيو ۽ آئون اهو سوچڻ لڳس ته هي چوي ڇا پيو ۽ آئون ذري گهٽ چوڻ وارو هوس ته ڇو بيمار “انسان” نه آهن ڇا؟ انهن کي بک نٿي لڳي ڇا..؟”
پر چڱو جو منهنجي ڪڇڻ کان اڳ هُن ٽي وي ڏي اشارو ڪندي چيو “هيترا ڪيڪ پيسٽريون کائڻ بعد به لنچ جي ضرورت ٿا محسوس ڪريو؟”
ٽي وي ڏي ڏسون ته اهو ساڳيو پارڪ وارو نيلام پيو هلي جيڪو اسان جا جهاز وارا منجھند کان ڏسي رهيا هئا. بعد ۾ ته ريڊيو آفيسر ٻڌايو ته چڱو جو جهاز تي اڃان فون نه لڳو هو نه ته سيڪنڊ انجنيئر ته اهو ٿي چاهيو ته نيلام وارن جو نمبر ملائي کين واڪ ڏيڻ بدران اهو چئجي ته انهن ٻن ڪنگلن کي ته جهاز ڏي واپس ڪريو جيڪي رڳو ويٺا چَرن.
سيڪنڊ انجنيئر چيو ته “هاڻ سزا خاطر آمريڪا جي هن بندرگاهه ۾ جهاز تي ئي رهجو” مون ڊاڪٽر جو آرام لاءِ ڏنل ليٽر کيسي مان ٿورو ڪڍي وري اندر وجھي ڇڏيو جو چوري پڪڙجڻ بعد هاڻ ان خط کي پڙهائڻ جو ڇا فائدو؟