لطيفيات

آديسين ادب، آھي اکڙين ۾

شاھ جي رسالي جي بيتن مان ليکڪن پنھنجن نالن کي وڌيڪ بامعنى بنايو آهي، اِهو اسين ڄاڻون ٿا تہ شاھ جي رسالي جي هڪ هڪ تُڪَ بامعنى، موزون ۽ مترنم آهي. هن ڳالھ جو ليکڪن ڀرپور فائدو ورتو آهي ۽ ايئن هنن پنھنجن ڪتابن کي معنوي لحاظ کان پُرڪشش بنايو آهي. موجودہ ڪتاب اِن لحاظ کان پُر معنيٰ آهي تہ هن ۾ سنڌي ادب جي اُنھن 353 ڪتابن جي نشاندهي ڪيل آهي، جن جا عنوان شاھ جي رسالي مان چونڊيل آهن. انھن ڪتابن ۾ شيخ اياز، جي.ايم سيد، الطاف شيخ ۽ ٻين جا ڪتاب شامل آهن. هن ڪتاب جي علمي افاديت ان ڪري بہ آهي تہ رسالي جي بيتن جي عام پڙهندڙن کي پروڙ پوي ٿي تہ ليکڪن طرفان ڪيل چونڊ کي بہ داد ڏيڻو پوي ٿو.

Title Cover of book آديسين ادب، آھي اکڙين ۾

سفرناما

پريان جي پار - حڪيم محمد احسن

سَچا ساهَڙَ! مون کي تُون، اي وَهَيان واهَرَ! مون کي تُون،
اي! نيئِي اَولِ پِريان جي پارَ ڏي.
ڪُنَ جي ڪارونڀارَ جا، وو! سي آئُون ڀانئِيان ڀُون،
اي نيئي اول پريان جي پار ڏي.
(سر سهڻي، ۲- وائي)

ماٽيءَ منجھ مهي - هري موٽواڻي

بَندَرِ جان ڀَئي، ته سُکاڻِيا! مَ سُمهو،
ڪَپَرُ ٿو ڪُنَ ڪري، جئَن ماٽيءَ منجھ مَهي،
ايڏو سُورُ سَهي، ننڊ نه ڪجي، ناکُئا!
(سر سريراڳ، ۱۸-۳)

جيڪي ڏٺو هو مون - ڪيرت ٻاٻاڻي

جيڪي ڏٺو مان، سو جي ڏٺو جيڏيين،
گهَرَ وَرَ نِين سان، هُوند گهَڻِنِ گهوري ڇڏيا.
(سر سهڻي، ۷-۱)

هينئڙي مَنجھ هُرنِ - ڪلا پرڪاش

چُرَنِ چُڻِڪَن چِتَ ۾؛ هُرَن مَنجھ هِنيين،
لُطفُ ٿِيو، لَطِيفُ چي، مَهرَ ڪي مِيين،
ڏُکيءَ کي ڏِئين، سَرَهايُون ساڙيھَ جُون!
(سر مارئي، ۵-۸، رسالو: ڊاڪٽر گربخشاڻي)

پکا ۽ پنهوار ڏٺي مون ڏينهن ٿيا - وينا شرنگي

آئون ڪيئن ڇَڏِيان، سُومَرا! تَن پَهنوارَنِ پَچارَ،
جَڙَ جَنِين جِي جانِ ۾، لَڳِي رِيءَ لُهارَ،
ميخُون محَبت سَندِيُون، هِينئڙي مَنجھ هَزارَ،
پکا ۽ پَهنوارَ، ڏِٺي مُون ڏينهن ٿِيا.
(سر مارئي، ۱۸-۴)

ڏوري ڏوري ڏيھ - ڊاڪٽر تنوير عباسي

ڏوري ڏوري ڏيھ، ماءُ! کاهوڙي آئِيا،
مَيَنِ پيرين کيھ، ڪُھ ڄاڻان ڪنهن پارَ جِي؟
(سر کاهوڙي، ۷-۳)

سامي سفر هليا (درگاھن ۽ ماڳن بابت احوال) - مخدوم غوث بخش مهر

تان ڪِي وَٽِنِ وَڃُ، جان آهِن اوطاقُن ۾،
سامِي سَفَرِ هَلِيا، رائو چِتائي رُڃَ،
اِهَڙا جَنِ اُهُڃَ، سي ڪَرَمِ مِلَندَءِ ڪاپَڙِي.
(سر رامڪلي، ۵-۱)

ويھ مَ وساريج - ڊاڪٽر سليمان شيخ

ويھ مَ وساري، پُڇا ڪَر مَ پَنڌَ جي،
نِرِمَلُ نِهاري، هَلَندِنِ تان هَٿِ ڪيو.
(سر سسئي آبري، ۵-۱)

وايون وڻجارن جون - الطاف شيخ

نه سي تَڙِ هوڙاڪَ، نه وايُون وَڻِجارَنِ جُون،
سَرَتِيُون! سامُونڊِيَنِ جا، اَڄُ پُڻِ چِڪِيَمِ چاڪَ،
مارِينِهُون فِراقَ، پاڙيچِيُون، پِرِيَنِ جا.
(سر سامونڊي، ۹-۱)

سي ئِي جوڀَن ڏينهن - الطاف شيخ

سي ئِي جوڀَنَ ڏينهن، جَڏِهن سَڄَڻَ سَفَرِ هَلِيا،
رُئان، رَهَنِ نه سُپرِين، آيَل! ڪَرِيان ڪيئن؟
مون کي چاڙهي چيِئَن، وِيو وَڻِجارو اوهَرِي.
(سر سامونڊي، ۸-۱)

بندر ديسان ديس - الطاف شيخ

بَندَرَ ديسان ديس، اَمُلُھ نه مِلي وارِيين،
فَقِيراڻي ويسِ، اَمُلھ ڏِينِ اَتورِيا.
(سر سامونڊي، ۱۶-۲)

سمنڊ جن ساڻيھ - الطاف شيخ

پَڳَھ پاسي ويھ، آيَلِ! سامُونڊِيَن جي،
تون ويسَري وِکَ کَڻين، هُو پُورِيندا پَرڏيھ،
سَمُنڊُ جَنِ ساڻيھ، ڪوھ نه وِيئَين تَنِ سين؟
(سر سامونڊي، ۱-۱)

بندر بازاريون - الطاف شيخ

نَنگَرَ ۽ نارِيُون، پَڳَھ کَڻِي پَنڌِ ٿِيا،
بَندَرَ بازارِيُون، سُڃا سامُونڊِيَنِ ري.
(سر سامونڊي، ۶-۱)

جاني ته جهاز ۾ - الطاف شيخ

سڙَھ سُڃاڻِيو چوءِ، ماءِ! سامُونڊي آئِيا،
مَانَ منهنجو هوءِ، جانِي هِنَ جهازَ ۾!
(سر سامونڊي، ۱۳-۲)

جوڀن ٻه ٽي ڏينهڙا - الطاف شيخ

وسارجَ مَ ويڻَ جوڀُن ٻه ٽي ڏينهڙا،
لوٺِيُون سَهِنِ لوڪَ جا، وهاڻِيَ ٿيون ويڻَ،
جوڀَنَ ٻه ٽي ڏينهڙا.
(سر يمن ڪلياڻ، ۲- وائي)

جاني آيو جوءَ ۾ - الطاف شيخ

جانِي آيو جُوءَ ۾، ٿِيو قَلَبَ قَرارُ،
وَهِلو، وِچائِين ويو، ڪَري غَمُ گُذارُ،
نظارو نِروارُ، پِيّ پَسايو پانهنجو.
(سر سارنگ، ۴-۱)

سي ٻيڙيون رکين ٻاجھ سين - الطاف شيخ

ڦَرَڦُل، ڦوٽا، پارِچا، پاڻِيَٺَ، پاتائون،
ڪوٺِيُون قِيمَتَ سَندِيُون، تَرَ ۾ تاڪِيائون،
لاڄُنِ مَنجِھ، لطيفُ چي، ٻِيڙا ٻَڌائون،
نَذَرُ نَبِيءَ ڄامَ جو، چَڙهندي چَيائون،
جي ڇُهي ڇوڙِيائون، سي ٻيڙيون رَکين ٻاجَھ سين!
(سر سريراڳ، ۱۱-۵)

سمونڊ جي سيوين - الطاف شيخ

سمونڊ جي سيوين، تَنين ماڻِڪَ ميڙيا،
چلر جي چوئين، تَن سانکوٽا ۾ ستيون.
(سر سريراڳ، ۷-۵، رسالو: ڪلياڻ آڏواڻي)

جت جر وهي ٿو جال - الطاف شيخ
سيوا ڪَر سَمُونڊَ جِي، جِتِ جَرُ وَهي ٿو جالَ،
سَئين وَهَنِ سِيرَ ۾، ماڻِڪَ، موتِي لالَ،
جي ماسو جُڙيَئِي مالَ، ته پُوڄارا! پُرِ ٿِيين.
(سر سريراڳ، ۳-۲)

دنگيءَ منجھ درياھ - الطاف شيخ

دَنگي وچِ درياھ، ڪِين ٻُڏي ڪِين اُپڙِي،
هُو جي واڍي واڻيا، سي سُونهڻَ سڀ سَڙيا،
مُعلم ماڳِ نه اَڳیيِن، ڦلنگِي منجھ ڦِريا،
ملاحَ! تنهنجي مَڪڙي، اَچي چورَ چڙهيا،
جِتي ڍِينگَ ڍَرِيا، تِتي تارِي تنهنجي!
(سر سريراڳ، ۱۱-۳)

موج نه سهي مڪڙي - الطاف شيخ

آڏو چِڪَڻُ، منهنجي موجَ نه سَهي مَڪُڙِي،
ميڙي مَٺايُن جو، بيحد چاڙهِيُم بارُ،
چَوَڻَ چارو نَاھ ڪو، بَديُون بي شُمارَ،
ڪَپَرُ ڪارُونڀارَ، اُڪارِين اِحسانَ سين.
(سر سريراڳ، ۱۲-۲)

سمنڊ سيويو جَن - الطاف شيخ

سي پُوڄارا پُر ٿِيا، سَمُنڊَ سيويو جَنِ،
آندائُون عَمِيقَ مان، جُوتِي جَواهَرنِ،
لَڌائُون لطيفُ چي، لالُون مان لَهرنِ،
ڪانِهي قيمَتَ تَنِ، مُلُھ مَهانگو اُنِ جو.
(سر سريراڳ، ۴-۲)

ڪنواريون ۽ ڪَنول - عبدالحئي پليجو

آکُون، ڊاکُون، سِر کَنڊ شاخُون، جِتِ چوکا چَندنَ ڪَؤنَر،
مَيي سيئِي ماڻِيا، جِتِ نَه ڀِرَنِ ڀَؤنَر،
ڪُنوارِيُون ۽ ڪَؤنرَ، ڪاھ ته پَسُون ڪاڪِ جا.
(سر مومل راڻو، ۱۲-۲)

هو جي وڻ ولايت جا - عبدالحئي پليجو

اکيون آريءَ ڄام جون، انڌيءَ سين آهن،
هو جي وڻ ولات جا، سي مُون سُونهاين،
ڏسيو ڏيکارين، پيشاني پنهونءَ جي.
(---------)

ووڙيم سڀ وٿاڻ - عبدالحئي پليجو

وؤڙِيَم سَڀِ وَٿاڻَ، يار ڪارَڻِ جَتَ جي،
”وَاللهُ بِڪُلِ شَيءِ مُحِيط“ اِيءَ آرِياڻيءَ اُهڃاڻَ،
سَڀَ ۾ پُنُهون پاڻَ، ڪِينِهي ٻِيو ٻَروچ ري.
(سر سسئي آبري، ۶-۳)

پريان سندي پار ڏي - عبدالحئي پليجو

جي تو بيت ڀانئيا، سي آيتون آهين،
نِيو مَنُ لائينِ، پِريان سَندي پارَ ڏي.
(سر سامونڊي، ۲۵-۶)

بندر مون ڏور ٿيا - عبدالحئي پليجو

پُران، مانَ پُڄان، بَندَرَ مون ڏورِ ٿِيا،
نه مون هَڙَ نه هَنجِ ڪِين، جو آئون چَئِي چَڙهان،
ايهين ڪجِ، پاتِڻِي! جنهن پَر پرين مِڙان،
ڪارُون تي ڪَرِيان، تو دَرِ اُڀِي ناکُئا!
(سر سامونڊي، ۱-۳)

ڳر لڳي ڳالهيون ڪريون - عبدالحئي پليجو

جيڪَرَ اَڄي هاڻِ، ته ڪَريان رُوحَ رُچَندِيُون،
آيَلِ! ڍوليي ساڻِ، هوند ڳرِ لَڳِي ڳالهيُون ڪَريان.
(سر سامونڊي، ۲۹-۱)

ڪَجلَ ڀِنَل نيڻَ - عبدالحئي پليجو

سَنهي لَڪِ، نَڪِ سَنئين، ڪَجَلَ ڀِنَلَ نيڻَ،
سامُونڊي! مون سيڻَ ڪِ تو ڪالَھ لَنگهائِيا؟
(سر سامونڊي، ۳۶-۱)

اَندر جَنِين اُڃ - ماهتاب محبوب

ساڄَنَ ڪارَڻِ سُڃَ، مَرُ قَبُولِي سَسُئِي،
اَندَرِ جَنِين اُڃَ، پاڻِي اُڃيو اُنِ کِي.
(سر سسئي آبري، ۸-۱)

پِرين جي پَرديس - عنايت بلوچ

اَڄُ پُڻِ اُتَر پارَ ڏي، ڪارا ڪَڪَر ڪيسَ،
وِڄُون وَسَڻَ آئِيُون، ڪَري لال لَبيسَ،
ِپِرين جي پَرديسَ، مون کي مِينهَنِ ميڙيا.
(سر سارنگ، ۱۰-۱)

سهسين ٿيا سارنگ - عنايت بلوچ

آگَمَ اِيئَڻ نه اَنگَ، جِهَڙو پَسَڻُ پِرينءَ جو،
سيڻَنِ رِيءَ، سَيّد چي، رُوحَ نه رُچَن، رَنگ،
سَهَسِين ٿِيا سارنگَ، جانِي آيو جُوءِ ۾.
(سر سارنگ، ۳-۱)

پَرديسي ڪهڙا پرين - عنايت بلوچ

ديسِي سيڻ ڪِجَنِ، پَرَديسِي ڪِهڙا پِرين،
لَڏِيو، لاڏُوڻا ڪِيو، پنهنجي ديسِ وَڃَن،
پُڄاڻان پِريَنِ، ڪِجي بَس ڀَنڀورَ کان.
(سر ديسي، ۱۲-۱)

قدمَ ڪاپڙين جا - حسين بخش مرتضائي

وارو! ويراڳِيَنِ کي، ويلَ مَ وساريج
قَدَمَ ڪاپَڙِيَن جا، لِيلائي لَهيج،
پِيرَتَ پَسِيو پَٿَ جِي، وَڃَڻَ کي وَڃيج،
راتو ڏينهن رِڙهيجِ، آئُون نَه جيئندِي اُنِ ري.
(سر رامڪلي، ۶-۱)
خيما کاهوڙين - اشتياق انصاري

ڏُونگرين ڏِسجَن، اَڄ پُڻ رُون اُنِ جُون،
ڏوٿيئڙا ڏٿ کي، اَڻ آڻيئي نَه اَچَن،
خِيما کاهوڙِيَن، اَڄُ نه انهين ڀيڻيين.
(سر کاهوڙي، ۱۷-۳)

ڏور به اوڏا سپرين - تاجل بيوَس

ڪي اوڏائِي ڏُور، ڪي ڏُور به اوڏا سُپرِين،
ڪي سَنڀرجَنِ نه ڪَڏِهِين، ڪي نَه وسَرِن مورِ،
جيئن مينهن ڪُنڍيءَ پُورِ، تيئن دوسَ وَراڪو دِلِ سين.
(سر بروو سنڌي، ۱۱-۱)

اکيون پسي آئيون - رفيق جعفري

ڪِي جو ڪنهن پار، اکيُون پَسي آئيون،
ٿيون ديوانيون دِل مِ، اَپَر لَڳين آر،
تِنهان پوءِ قرارِ، ستيون ڪين سَيَدُ چي.
(سر آسا، ۲-۹)