پنھنجي پاران: ڪير آھي جو منڇر جي اکين ۾ نھاري ؟

منڇر، منھنجو ٽيون ناول آھي. منڇر جا هڪ نظم جهڙي هئي. جوھي، منڇر، کيرٿر، واھي پاندي، ڪاڇو، جين مندر، ڪميون ڇاپرو، ھي منھنجي اندر ۾ ھميشه ميگهه ملھار جي سمي جيان رھيا آھن. مان چاھيندو آھيان ته وقت به وقت اوھان سان انھن جو تعارف ڪرائيندو رهان، مون لاءِ ھي بيحد قيمتي آھن. آبي وسيلن ۽ تيرٿ ياترا جي پراڻي تاريخ وارو شهر جوھي ۽ منڇر ھاڻ پنھنجي اندر کان زخمي، ڪنجھي ۽ ڪرڪي رھيا آھن. انھن مٿان جيڪو گذريو آھي، بيحد تڪليفده آھي. گذريل ڪيترن سالن کان مون منڇر جي آلودھ ٿيندڙ پاڻي کي ۽ ان جي نتيجي ۾ غائب ٿيندڙ آبي حيات ۽ مُھاڻن جي متحرڪ زندگي کي گُم ٿيندي ڏٺو آهي ته سچ پچ ھڪ ندامت کان مان ھن جي اکين ڏانھن نھاري نه سگھيس. ھي نفرت جھڙي دشمني آھي، جيڪا رياست ۽ آمر دور حڪومت ۾ منڇر سان روا رکي وئي. ان کانپوءِ قطار در قطار منڇر جو سمورو حسن بدصورتي ۾ تبديل ٿي ويو، منڇر کي قدرت پنھنجي طرح سان ڊزائن ڪيو ته جيئن سموري آبي جيوت، سمورا انسان عزت جي زندگي گذاري سگھن. پکين پنھنجا آکيرا ٺاھيا ۽ ٻچن ڏانھن اھي سمورا گڻ ۽ ھنر منتقل ڪيا جيڪي انھن ھتي رھي سکيا، مھاڻا ٻيڙين جا گھر ٺاھي ضابطي سان رھڻ لڳا. مڇين جا سوين قسم جيڪي ڳڻپ ۾ نه ٿي آيا، بي پناھ آبي ٻوٽا، بهه پٻڻ، لوڙھ، ڪنول جن مان دلڪش خوشبو ٿي آئي. پوءِ ڇا ٿيو، ھڪ آمر جي فيصلي ان پوري زندگيءَ مٿان زھر ھاري ان کي (ويسٽ ڊرين) گندي ۽ زھريلي پاڻي ۾ تبديل ڪري ڇڏيو ۽ ڏسندي ڏسندي مٽي پاڻي جي سموري تھذيب کي آلودھ ڪري تباه ڪري ڇڏيو. آمر، شايد انسان ناھن ٿيندا. ھنن ۾ زندگيءَ ڏانھن ڪو احساس ناھي ھوندو، ان ڪري به شايد پوري دنيا ۾ ناپسند ۽ بدترين سمجھيا وڃن ٿا. جنرل مشرف، جڏھن نارا ڊرين جي ذريعي پنجاب جي ويسٽ ۽ زھريلي پاڻي کي منڇر ۾ ڇوڙ ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ته منڇر ان حادثي کانپوءِ وري ساھ نه کڻي سگھي آھي. تاريخدانن، رائيٽرس، آبي وسيلن جي ماھرن جي ڳالهه ھڪ آمر ڪيئن مڃيندو ۽ نه وري انھن مھاڻن کان ڪا راءِ ورتي وئي. ھي دراصل نا انصافي ھئي ۽ ان کان به وڌيڪ ھي منڇر جو اجتماعي قتل ھو. جي ڏسجي ته اڄ تائين آمر جنرل مشرف ڏانھن اھو حساب رھيل آھي، ھن پنجاب جي چند زميندارن ۽ رٽائرڊ جنرلن جون زمينون بچائڻ لاءِ قدرت جي ھڪ حسين ماڊل کي ختم ڪري ڇڏيو. ڪھڙي خبر ڪھڙي وقت ان سان ان ڏوھ جو حساب ٿئي، پر ھاڻ دنيا جي ھن بيحد خوبصورت ڍنڍ کي وري جيئڻ لائق بنائڻ لاءِ ڪن متحرڪ ۽ مضبوط فيصلن جي ضرورت آهي،
نارا ڊرين کي ويسٽ ڊرين بجاءِ فريش واٽر سپلا ءِ ڊرين ڪيو وڃي ۽ منڇر تي مھاڻن جي حق کي تسليم ڪيو وڃي.
مونکي خبر ناهي ته منھنجو ھي ناول “منڇر” منڇر کي گُم ٿيڻ کان بچائي سگهندو به يا نه پر ان لاءِ شعور کي وڌائڻ ۾ مددگار ضرور ثابت ٿيندو. ناول جو مُھاڳ لکڻ لاءِ سنڌ جي بيحد متحرڪ ۽ ڪميٽيڊ سائين محمد علي شاھ جو نھايت ٿورائتو آھيان ۽ انھن دوستن جو به جن ناول تي پنھنجا رايا لکت ۾ موڪليا. سائين دين محمد ڪلھوڙي جو بيحد شڪرگذار آهيان جنهن بيحد توجهه سان پروف ڏٺا.پنهنجي عزيز دوست اياز ابڙي جو به شڪر گذار آهيان جنهن ناول کي ڇپائڻ لاءِ حامي ڀري
احمد سولنگي، لي آوٽ ڊيزائن ڪيو، مصطفي ميراڻي، اڪبر ميراڻي جا وڏا وڙ، جن وقت به وقت منڇر جي متعلق ڄاڻ پئي ڏني آهي.

منظور ٿھيم
حيدرآباد