2. ماڻڪ مُھاڻو
ھي جيئن جيئن وڌيڪ سوچڻ لڳو، ھن کي پنھنجي دل اندر شديد غم جو احساس پيدا ٿيڻ لڳو. غم جو اھو احساس کيس خاص قسم جي پريشاني پيدا ڪري رهيو هو. تازو ئي ھن ڪالهه پنھنجي وڏي پُٽ سومار کي گاريون ڏيندو ڀاڪر ۾ ڀري ٻيڙي کان پاڻيءَ ۾ کڻي اڇليو، سومار اهڙي آفت مان تري ٻيڙي تي آيو، پر پوءِ هي ساڳي ڳالهه ورجائڻ جي بجاءِ خاموشي سان ٻيڙي جو چپو هلائڻ لڳو.
ھڪ مُھاڻي جي زندگيءَ ڇلُر ۽ ڇٽ کان اڳتي ڪجهه به ناھي، تون اھڙي حياتي گذارڻ چاھين ٿو ته ڀلي ائين ڪر، پر مونکي پنهنجي رستي وڃڻ ڏي. سومار، زور سان رڙيون ڪري ماڻڪ کي چئي رھيو ھو.
اھا تنھنجي بي سمجھي آھي، ڇاڪاڻ ته اھي سموريون شيون جيڪي تون شهر ۾ رهي حاصل ڪرڻ چاھين ٿو ڪڏھن به حاصل ڪري نه سگھندين. تون پاڻي جو ماڻھو آھين پاڻي کان پري نه وڃ. ماڻڪ کيس سمجھائڻ لڳوھئس.
شهر ۾ تنھنجي حيثيت ھڪ پائي برابر به ناھي، هڪ مُهاڻي جي بلڪل مختلف دنيا آهي، تون پنهنجن وسوسن کي قابو ۾ رکندين ته توکي منڇر جو قدر ٿيندو. اسان کي پنهنجي عمر جي حيثيت سان ان وقت تائين صبر سان ترسڻو پوندو، تنهن کانپوءِ ئي تون منڇر کي سمجهي سگهندين. پر سومار، ماڻڪ جي ڳالهه کي سمجھڻ جي ڪوشش نه ٿي ڪئي، سومار کيس بار بار ائين چئي رهيو هو ته هو شهر وڃڻ چاهي ٿو ۽ پنهنجي مرضي جي زندگي گذارڻ چاهي ٿو. اهڙي حالت ۾ ماڻڪ ڪاوڙ مان سومار کي گاريون ڏيندو ڀاڪر ۾ ڀري پاڻي ۾ کڻي اڇليو.
مڇي، ٻيڙي، ڇٽ ڇلر، پوري ڏينهن جي اها رياضت ڇا هن کي ڪيترن ماڻهن کان مٿانھون ڪري بيھاري ٿي؟ ماڻڪ، سومار جي ڳالھين تي سوچڻ لڳو.
هي زمين تي جنھن سرسبز گلستان جي تلاش ۾ آھي، منڇر کي ائين ڇو نه ٿو ڏسي. ماڻڪ، سومار جي ڳالهين کي ياد ڪندو پاڻ سان خود ڪلامي ڪرڻ لڳو
مان ته ڪڏھن به زمين جي زندگيءَ مان متاثر نه ٿيو آھيان، نه پاڻي واري زندگي مان ڪڏھن بيزار. ماڻڪ پاڻ کان سوال ڪري ٿو. هو زمين تي هيرن جواھرن جيتري دولت ڪمائڻ چاھي ٿو، خوبرو ڇوڪرن مٿان خرچ ڪرڻ لاءِ. هو شھر جي حسين ڇورين تي مدهوش ٿيڻ چاھي ٿو، ڪو مسخرو ئي ائين چئي سگھي ٿو ته مُهاڻيءِ جي جسم مان ڇٽ ڇلر جي ڌپ اچي ٿي. ظاھر آھي ته ھو پنھنجن ذميوارين کي صداقت سان نڀائين ٿيون. ھن جي ماءُ به مُھاڻيءِ آھي، جنھن پاڻ کي منڇر جو ائين حصو ٺاھيو، ڄڻ منڇر انجي اولاد مان وڏي ڌيءَ هجي. هن بردباري سان پنھنجي طويل غم کي برداشت ڪيو، پنھنجي ڏک سور کي لڪايو. روئڻ پٽڻ خاص ڪري ھي حالت زالن ۾ عام هجڻ جي باوجود هن ان حالت کي وساري ڇڏيو. ماڻڪ پاڻ سان ڳالھائيندو، پنھنجن سوالن جا پاڻ جواب ڏيندو رھي ٿو. ماڻھو جڏھن اڪيلائپ محسوس ڪندوآھي، ته خود ڪلامي ڪندو آھي. ماڻڪ مُھاڻي سان به ڪجهه ائين ھو.
مُھاڻو، زمين لاءِ ٺاھيو ئي ناھي ويو، ماڻڪ، اڃان تائين ڪوھيڙي ۾ گھيريل پنھنجي بتيلي تي ويٺو سوچي رھيو آھي. ھن کي ياد آيو شھر جون تنگ ۽ تاريڪ ڳليون ۽ ٻارن پٺيان ڊوڙندڙ ڪُتن جا ولر، جتي انسان جي قيمت موراکي کان به گھٽ آهي. ماڻڪ شھر جي ڳالھين ۽ واقعن کي حقارت مان ياد ڪري ٿو. ڪوھيڙي جو زور ٽٽڻ باوجود، ماڻڪ ساڳي جاءِ تي ويٺو آھي. ھن منڇر ڏانھن نھاريو، جنھن جو مٿاڇرو صاف ٿيڻ لڳو آھي. منڇر ھن سان وفا ڪئي، ھن جي ڌڪاريل وجود کي سھارو ڏنو. مهربان، وفادار دوست جيان غم ۽ خوشي جو سھارو ٿي. بهترين استاد ۽ همراز به جيڪا ڪيترن رازن کي پوري حياتي پوشيده رکڻ وارن مان آهي. ماڻڪ کي ھاڻ سومار تي ڪاوڙ اچڻ لڳي، جنھن منڇر جي رتبي کي پنھنجي ڌيان ۾ ئي نه آندو
سومار پاڻي جي شهر کان پري نه وڃ .
سرد خاني کان ٻاھر مُھاڻن جي رش آھي، جتي هرڏينهن نوان داستان ۽ واهيات ڳالهيون ٻڌڻ لاءِ ملن ٿيون ماڻڪ پنھنجي مڇي ٺيڪيدار جي حوالي ڪري پتڻ کان ڪجهه پري ٿي بيٺو.
مان ڄاڻان ٿو، مونکي سڄي حال جي خبر آھي، سومار مونکي سڀڪجهه ٻڌايو آھي ته ڪالهه تنهنجي ۽ هن جي وچ ۾ ڇا ٿي گذريو . هو منهنجو دوست آهي. مونکي ان جو بيحد ڏک ٿيو آهي. ساجن مھاڻو، ماڻڪ کي اڪيلو بيٺل ڏسي کيس چوڻ لڳو.
پوءِ تو ڪونه سمجھايس، ماڻڪ ڏک جھڙي مليل جليل ڪيفيت مان ساجن کي چيو.
ھي شھر جي زندگيءَ گذارڻ چاھي ٿو ته، تون ان لاءِ رڪاوٺ ڇو ٿو بڻجين. ساجن، ماڻڪ کي سمجھائڻ لڳو.
مونکي ان جو ڪيترو ڏک ٿئي ٿو، جڏھن ھي شھر وڃي آباد ٿيڻ جي ڳالهه ڪري ٿو. ماڻڪ وراڻيو. سومار جي ماءُ چوندي آھي ته سومار، شيخ ڌمڻ پير جي ڪرامت ڪري موٽي مليو ھو. هن جي بيماري ڪنهن ڊاڪٽر کي سمجهه ۾ نه ٿي آئي، سُڪي ڪنڊو ٿي ويو هو، سندس ماءُ هئي پوري رات شيخ پير ڌمڻ جو پلئو پڪڙي ويهي رهي، صبح تائين. جيڪڏھن سومار شھر ھليو ويو، توکي خبر آھي ته هي رڙيون ڪري روئيندي رهندي. هي جيڪي اسان پاڻي مٿان ٻيڙين جا شهر اڏيا پوءِ هي ڪهڙي ڪم جا. سومار پاڻي سان پنهنجو رشتو مضبوط نه ڪري سگهيو ته شهر وڃي ڪهڙو رتبو ماڻيندو. منڇر ته ڇورا ٻار به پالي ٿي، ان ڪري ئي ته منڇر جا مُھاڻا نھايت دل جي گھرائي سان پاڻ ۾ جڙيل آھن. ماڻڪ ڳالھائيندي خاموش ٿي ويو.
مان وري پير جو پلئو پڪڙيندس.
اھڙيءَ حالت ۾ ماڻڪ پاڻ کي ڪنھن قلبي بيچيني ۾ مبتلا ڪرڻ جي بجاءِ، پنهنجي روح کي توانو رکڻ لاءِ چوڏهين جي رات پنهنجي آرٽ جي شاهڪار ڪٽار تي شيخ پير ڌمڻ ڏانھن روانو ٿئي ٿو. ماڻڪ خيال ڪيو ته هن ڪالهه جوش ۾ سومار سان جيڪو ڪيو ان کانپوءِ هن کي اڪيلو ئي شيخ پير ڌمڻ ڏانهن وڃڻو پوندو پر ماڻڪ ڏٺو ته سومار ڌوتل وڳو ۽ پيرن ۾ سليپر پايو هن اڳيان تيار بيٺوآهي. جيتوڻيڪ هي خاموش هو، سندس چهرو ٿڪل ۽ ڪمزور ٿي نظر آيو. سندس پيشاني تي گذريل ڏينهن جي واقعي ڪري هلڪا گهرا گُهنج نظر آيا ٿي. منڇر جي مهاڻن جي زندگي ۾ چوڏهين جي رات ۽ شيخ پير ڌمڻ ائين شامل آهن جو ڪهڙي به واقعي جي باوجود چنڊ جي چوڏهين، سموريون مياڻيون شيخ پير ڌمڻ تي گڏبيون آهن. جتي هي جهومندا ڳائيندا، ڪاروبار ڪندا، قصا ڪندا، لافون، ڊاڙون ۽ هڪٻئي کي گاريون ڏيندا، ٽھڪ ڏيندا رھندا آھن. ان هُل هنگامي کي زندگي جو لازم حصو سمجهي ان ۾ شريڪ ٿين ٿا.
تنھنجي ماءُ بيمار آھي، ماڻڪ خاموشي ٽوڙيندي سومار ڏانهن نهاريندي چيو. سڄو ڏينهن بخار ھوس ۽ دانھون ڪندي رھي. پر شام جو چنڊ ڏانهن نهاريندي ڄڻ سندس روح ۾ هڪ قسم جي خوشي پيدا ٿي ويس، چوڻ لڳي ته برڪتن واري پير ڏانهن مان به هلندس. سومار جي نگاھ ھڪدم ماءُ ڏانھن کڄي وئي. سندس چھرو ائين ڏسڻ ۾ آيو، جيئن ڪيترن ڏينھن کان اوجاڳيل ھجي. ھن کي ياد ٿي آيو ته ھو ھميشھ جڏھن پتڻ کان موٽندو هو ته امڙ ھن جي انتظار ۾ ويٺي رھندي آھي، ھن لاءِ مڇي جو پلاءُ ۽ بهه پچائي رکي. ھي ته ھن کانسواءِ ھڪ گرهه به وات ۾ ناهي وجھندي.
مون انھن ڳالھين کي وساري ڇڏيو آھي، سومار ملامت واري ڪيفيت ۾ سوچي ٿو.
امان توکي بخار آھي ته آرام ڪرين ھا، سومار جو آواز ماءُ کي ائين ٻڌڻ ۾ آيو جيئن ھو ھميشه چوندو آھي ته پاڻيءِ جي زندگي ڪھڙي آھي. ساڳيا ماڻھو ساڳيو پتڻ.
مونکي ڪو بخار ڪونھي، منھنجي وھمي حالت ٿي وئي آھي. تون عقل جون ڳالھيون نه ٿو ڪرين، چڱو ائين آھي ته تون مونکي ٻڌاءِ، تنھنجي ھتي دل ڇو نه ٿي لڳي. تنھنجي ۽ تنھنجي پيءُ جي وچ ۾ جيڪو ٿيو، ان تي پورو راڄ کلي ٿو. يقين رک مان ائين نه مرندس پر جي تو منڇر ڇڏي ته مري ويندس. منهنجا هي آخري لفظ اٿئي. ڇاڪاڻ ته تو ۾ منهنجو ساه آهي. تون شھر وڃي جو کم کڻندين، ڏوھاري ٿيندين، مون ان لاءِ پير جو پلئو پڪڙيو ھو. ھاڻ مان ٻي ڪنھن ڳالھه تي نه ڳالھائيندس، تون ان ڳالهه کي وساري ڇڏ، يا ھو سامھون پير ڏسين ٿو، مان ان جو وري پلئو پڪڙيندس ته جيڪو تو ڏنو، واپس وٺ.