18. اجڙيو شهر ٻيڙين جو 3
اھا اڻ ٿئڻي ڳالهه ڪيئن ٿي؟ مان توهان کي ٻڌايان ٿو. ميرڻ، مھاڻن جي گھيري ۾ ويٺو ٻڌائي رھيو ھو. جيتوڻيڪ اھا منھنجي کيس آخري گفتگو ھئي، ھو پوءِ منڇر ڪو نه موٽيو، ھو ڪيتري دير منڇر ۽ مھاڻن کي ياد ڪندو سڏڪندو رھيو. سندس دل اندر پنھنجن فيصلن تي پشيماني جو احساس ان قدر حاوي ٿي ويو ھو، جو پوءِ ھن منڇر ڇڏڻ جو فيصلو ڪيو. جيتوڻيڪ ھن وٽ ڪو واضح رستو نه ھو ته ھو ڪيڏانھن ويندو. ھن پنھنجي ذھن کي ان فيصلي لاءِ خالي ڇڏي ڏنو ھو. ھي ان حقيقت کان واقف ھو ته منڇر ۾ رهڻ لاءِ ان پوري نظام جو حصو ٿي وڃي. جنهن ۾ تر جي وڏيرن، سيدن ۽ سرڪاري ڪامورن، فشريز کاتي جا عملدار، پوليس، رينجرس ۽ ٺيڪيدار شامل آهن. ھتي ھاڻ اھا شي زور وٺندي پئي وڃي ته ماڻھن جي عام آواز کي ۽ سندس مخالفاڻي راءِ کي خاموش ڪرڻ لاءِ ان مٿان ڪوڙا ڪيس ڪري ان کي قيد ڪرائڻ، ڪوڙن ڪيسن ۾ ڦاسائڻ يا ڪنھن واقعي ۾ مارائڻ جھڙا ڪم سرڪاري مشنري ۽ وڏيرن لاءِ معمول جي ڳالهه آھي. هڪ مهاڻو رڳو ٻيڙي ۽ رڇ جي آڌار مڇي جي ڪاروبار ۾ شامل ٿي نه ٿو سگھي، ان حالت ۾ ھڪ هڪ مُهاڻي لاءِ پنھنجي عزت، پنهنجو گهر ۽ ٻيڙي هلائڻ بيحد مشڪل آھي. ان ڪري سکيرو ائين اميد رکيو ويٺو هو ته سڀ ڪجهه ٺيڪ ٿي ويندو، حقيقت ۾ اها بيڪار جي اميد هئي، ڪجهه به ٺيڪ نه ٿيو، ھنجي ذھني حالت ڪمزور ٿيندي وئي. ھي پنھنجي اندروني ڪمزوري کان بيحد پشيمان ھو، ٺيڪيدار، سکيرو کان مڇي خريد ڪرڻ کان انڪار ڪيو، شاھاڻين جي پوڙھي سرادر سکيرو جي بتيلي کي باه ڏياري، پوليس فرياد ٻڌڻ کان انڪار ڪيو. فضل ٺيڪيدار سکيرو جي حمايتي مھاڻن کي تنگ ڪرڻ لڳو، سکيرو مھاڻن لاءِ خطرو نه ٿي کڻڻ چاھيو. ھن پوءِ ائين فيصلو ڪيو.
ان فيصلي کان اڳ ھن ننڍڙا ننڍڙا اشارا ڏئي مُهاڻن کي سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي ته مٽي پاڻي جا ذريعا قدرت پاران مھاڻن لاءِ انعام آھن. ڇاڪاڻ ته ھنن پاڻي تي رھڻ جو فيصلو ڪيو ھو، پر ھي ذريعا ته انھن ماڻھن جي قبضي ۾ آھن جن ھڪ ڏينھن به ونجهه ھٿ ۾ کڻي ٻيڙي تي ناھي گذاريو. انھن کي ڪھڙي خبر ته مھاڻو ڇا ٿيندو آھي ۽ پاڻي ڪيئن ھجي ٿو. پاڻين تي رھڻ مھاڻن جو حق آھي، ان حق لاءِ هڪ مُهاڻو ٻئي مُهاڻي سان جيستائين گڏ نه ٿو بيهي اھو حق حاصل نه ٿيندو، سکيرو جو ان طرح وارو رويو ڪنهن سياسي ۽ سماجي نظريي جي خيال کان کڻي نه به هجي پر ماڻهن ۾ هڪ وڏي تحريڪ، سمجهه پيدا ڪري سگھيو پئي پر ھتي ته ھر ٻيو ماڻھو ڪنھن سيد ۽ وڏيري جو ماڻھو آھي. جن وري مھاڻن جو ساه سڪائي رکيو آھي. ھي اهڙي تذليل کي وڌيڪ برداشت نه ڪري سگھيو، ھن رحم جوڳي حالت ۾ رھڻ کان انڪار ڪيو، ھن نه ٿي چاھيو ته ھڪ مصيبت مان نڪري ٻي مصيبت ۾ رھڻ لاءِ پاڻ کي مجبور ڪري. هن وڌيڪ رياڪار ۽ مطلبي زندگي کان انڪار ڪيو. سکيرو اسان مان گهڻو اڳتي بيٺل شخص آهي، هو ناانصافي خلاف بيهي رهندو ھو. جڏهن به منڇر ۽ مهاڻن جي حقن جي ڳالهه ٿيندي ھئي ته وٽس ڪابه طاقت هن کي ڳالهائڻ کان روڪي نه سگھندي ھئي.