(ڀ)
هڪڙو شخص زال سوڌو، ڪنهن دوست جي شادي خانه آبادي تي پئي ويو ته، واٽ تي ٻه شاهينگ مليس، جن سندس زال ۾ بڇڙي نگاهه وڌي ۽ ڦِري آيس. ويچارو اڪيلو ڇا ڪري! آخر انهن ماڻهن کي چيائين ته، “اڳيان هُو کوهه ڏسجي ٿو، اتي هلو ته ٽپَهَري نماز پڙهي، پوءِ گهر واريءَ کان موڪلايان.”
کوهه جي ڀرسان ڪن ايامن جي پراڻي ڀِتِ بيٺل هئي، جنهن جي ڀرسان هِي ٻه رهزن ويهي رهيا. پوءِ هو ويچارو، وضو ساري، نماز جو فرض ادا ڪرڻ لڳو. سندس گهر واري، ڀرسان ويهي رهي. جڏهن هُو، پوئين سجدي ۾ آيو ته، ايڏو محو ۽ مُستَغرق ٿي ويو، جو سجدي ۾ ئي پيو رهيو.
هوڏانهن سج لهڻ تي هو ۽ ڪانوَن کوهه تي اچي، ڪانگيرو شروع ڪيو. ڪي وڻن تي پيا ويهن ته ڪي ڀت تي! ڀِت تان، ڪانوَ هر اُڏامن ۽ هر ويهن. هڪ دفعي، جڏهن ڪانوَ ڀِت تان جهِمَ کائي اُٿيا، ته ڀِت لوڏو کاڌو ۽ ڌُو وڃي رهزنن جي مٿان ڪيائين. ٻئي هيٺان ۽ ڀِت مٿان!
مائيءَ، گهر واري کي چيو ته، “ميان، اُٿ اُٿ، جوڀارين جي مٿان ڪانون ڀِت ڪيرائي وڌي آهي” پر هو سجدي ۾ ئي پيو رهيو. آخر گهر واريءَ جي زور ڀرڻ اُٿيو ۽ ڀاڙين مٿان ڀِت ڪِريل ڏسي، بارگاههِ الاهي ۾، دست بدعا ٿيو.
مطلب: بڇڙي ماڻهوءَ کي، پنهنجي بڇڙي نيت جي سزا، اَوسَ ملندي آهي.
36. ڀاءُ آهي ڀاءُ، پر جي ٿئي دشمن ته ڪڍي ساهه:
جهڙو نفعو، ڀاءُ کان ٿيندو، تهڙو ٻئي کان هرگز نه ٿي سگهندو. پر جي ڀاءُ ڦِري دشمن ٿئي ته اُن جهڙو نقصان ٻيو پهچائي نه سگهندو.
حضرت آدم عليه السلام جي ٻن پٽن هابِيل ۽ قابيل جي وچ ۾ تڪرار ٿي پيو. قابيل، شيطان جي برغلائڻ تي، هابيل کي مٿي وارو اهڙو ڏنڊو ٺوڪيو جو هو مري ويو! اُن جي فوت ٿيڻ ڪري، قابيل ڊپ کان ڪيترو سارو زمانو جهنگلن جبلن ۾ ڀٽڪندو رهيو. آخر يمن جي ملڪ ۾ پهچي، خدا جي نافرماني ۽ ڪفر اختيار ڪيائين.
دنيا ۾ اهو پهريون ئي ڀيرو هو، جو ڀاءُ، ڀاءُ کي ماريو. انهيءَ وقت کان پهاڪو مشهور ٿيو.
37. ڀائر ڪوٽ جا ڪنگرا، پُٽ گهر جي سونهن، ويٺا ڪن وِرونهن، ڏُڄڻ ڏورائين ڏري.
ڪنهن غريب کي، اهڙو ته ڀاڳ لڳو، جو جنهن شيءِ ۾ هٿ وجهي، تنهن ۾ برڪت! کيس، ٽي ڀائر هئا، جي پڻ لُڏي لَٽڪِي لائق ٿيا ۽ سڀ ڪمائڻ کي لڳي ويا. هن کي چار پٽ به هئا، جي اڄ ننڍا سڀان وڏا جي مثال، جوان ٿي پيا. مطلب ته غريب جو ويڙهو ئي پنهنجو! جڏهن ڀائر، پاڻ ۾ رهاڻ ڪندا هئا، تڏهن مخالفن جي ڇاتي ڇڄي پوندي هئي. وري جڏهن پٽ به، ڪُنرِو ڪري اچي آڏو ويهندا هئس، تڏهن ته دشمنن کي، اُتان سينو ساهي لنگهي سگهڻ جي مجال ئي نه ٿيندي هئي
انهن جي ايڪي ۽ الفت کي ڏسي، ڪنهن سالڪ ائين چيو:
“ڀائر ڪوٽ جا ڪنگرا، پُٽ، گهَر جي سونهن،
ويٺا ڪن ورونهن، ڏُڄڻ، ڏورائين ڏري.”
مرحوم رئيس فتح خان اها چوڻي وري هيئن ٻڌائي:
“ڀائر ڪوٽ ڪونگرا، پُٽ گهَرن جي سونهن،
ڌيون، ڌرم پاليون، جي اَبي-اَما وِرُونهن،[1]
سجھن ساٿوري ٿيا، ڪُونڌن سندي ڪُونهن، [2]
ڏُڄڻ ۽ ڏُونهن، پريان ئي پوءِ پيا.” [3]
38. ڀَرِي ٻيڙيءَ ۾ واڻيو ڳور و
غريب جو واهي الله.
اڳي، درياهه تي گهڻو ڪري پُليون ڪونه هونديون هيون، جنهنڪري واپار ۽ ماڻهن جي اچ وڃ، ٻيڙين تي ٿيندي هئي. هينئر به درياهه تي اهڙا ڪيترائي پَتَڻ آهن، جن تان ٻيڙون اچن وڃن ٿيون.
ڳالهه ٿا ڪن ته هڪڙي ٻيڙي، اڃا ڪناري کان ٿورو اڳڀرو هلي ته ٻيڙي ٻڏڻ جو انديشو نظر آيو. ناکئي چيو ته، “ڪجهه ماڻهو لهن، ورنه ٻيڙي درياهه داخل ٿيندي.” هر ڪنهن ائين پئي چيو ته: “مان نه لهان!” ڀلا، لهي سو لهي ڪير! آخر انهيءَ ڳالهه تي متفق ٿيا ته سڀ ماڻهو صف ٻڌي بيهن، جنهن جو به “نائون” نمبر اچي، سو ٻيڙيءَ مان لهي، ڳڻپ شروع ٿي. اول ئي اول نائون نمبر خير سان هڪڙو واڻيو آيو. ٻيو نائون نمبر به واڻيو آيو. ٽيون لڱا نائون نمبر به واڻيو آيو.
مطلب ته ائين ڪرڻ سان پنجويهه ماڻهو لهي بيٺا، جي سڀ ئي واڻيا هئا. واڻين جي اهڙيءَ رحم جوڳيءَ حالت کي ڏسي، جنهن ائين چيو.
39. ڀَڳي سان ئي ڀِير، جيسين رَتو راس ٿئي: )ورجيس(
ٿوري گهڻي يا سادي سودي چيز سان ڪم کي هلائڻ کپي.
اڳي چرخي يا ائٽ جو رواج گهڻو هوندو هو، شاهوڪار زالن جا ائٽ رنگين، سهڻا ۽ قيمتي هوندا هئا.
هڪڙي عورت جو ائٽ ڀڄي پيو. هاڻي ويچاري سُٽ ڪيئن ڪَتي! ڪنهن ڏاهيءَ کي ائٽ ڏيکاريائين، پر هن چيس ته، “ڪنهن ڪاريگر کي ڏيکار.” هاڻي ويچاري ڇا ڪري! ويهڻ به نه پيو اچيس، ڇاڪاڻ ته زالن جي وندر ئي گهر جو ڪم ڪار آهي. پنهنجي ساهيڙيءَ کي چيائين ته: “ادي، ٻن چئن ڏينهن لاءِ، چرخو ته اُڌارو ڏينم، جو سندم چرخو ڀڄي پيو آهي” تنهن تي ساهيڙيءَ اُمالڪ چئي ڏنس ته، “ادي، ڀڳي سان ئي ڀر، جيسين رتو راس ٿئي.”
مطلب ته ڀڳل ائٽ سان ئي ٿورو گهڻو ڪم ڪار ڪندي رههُ، جيستائين رتو (ڳاڙهو، جنڊيءَ چڙهيل ائٽ) ٺهي تيار ٿئي.
40. ڀُلي ڀُلي ڀاڻِ آئي، سا به نه چئجي ڀُلي:
ٻهراڙيءَ جو مال اڪثر ٻيلي ۾ پيو چرندو آهي، ۽ رات جو وٿاڻ ورندو آهي. اهڙي مال کي “گور” چئبو آهي. جيڪڏهن ڪو ماڻهو “گور” ڍور کي وٺڻ جي ڪوشش ڪندو ته هرگز وٺي نه سگهندو.
هڪ ماڻهو جا ڍور، ٻيلي ۾ چرڻ ويا. سڀ ڍور، شام جو، پنهنجي وٿاڻ (ڀاڻ ڀاڻو) تي وريا، باقي هڪ ننڍڙي وڇ نه موٽي. مالڪ کي ڏاڍو خيال ٿيو. رات جو ڳولهين به ڳولهين ڪٿي! آخر پوئين رات اَسر جو پاڻهي، پنهنجي ڀاڻي تي آئي. تنهن تي گهر جي مالڪ ائين چيو.
مطلب: جيڪڏهن ڪو بُڇڙي ڪم کان باز اچي ته چئبو ته هن گويا اهو ڪم ڪيو ئي ڪو نه.
41. ڀَنگان جيهان چيز ٻُڏن، لُنڊي رويي ڪڻڪ ڪُون:
هر ڪنهن کي پنهنجي دل واري شيءِ وڻي.
ڪڻڪ ۽ ڀنگ جي پوک، هڪ ٻئي جي ڀرسان ٿيل هئي. وچان صرف وڏو ٻَنو ٻڌل هو. اوچتو مينهن اهڙو وسيو، جو ٻَئي فصل، پاڻيءَ هيٺ اچي ويا. ڪڻڪ جي پوک ڪندڙ هاريءَ جي زال، اهو زيان ڏسي، روئڻ لڳي. موالي به اُتان لانگهائو ٿيو، جنهن مائيءَ کي روئندو ڏسي، ائين چيو.
_________