(ت)
ڪنهن ماڻهوءَ وٽ، سندس هڪڙو دوست مهمان ٿي آيو. چوڻيءَ مطابق مهمان: تا؟ روز! پر هيءُ يار، ته ڇَلو مُنڊي لاهي ويهي رهيو ۽ موٽڻ جي ڪري ئي ڪا نه پيو! جڏهن هفتو کن گذريو، تڏهن مس مس سندس واتان اِهي لفظ نڪتا ته، “سڀاڻي صبح جو ويندس”. مائي ويچاري، جا رڌ پچاءَ ۽ مختلف کاڌن رڌڻ کان بيزار ۽ ڪڪ ٿي پيئي هئي، تنهن کي دل ۾ البت خوشي ٿي. ٻئي ڏينهن صبح جو سويل، مائي ڇا ڏسي ته مهمان اڃا سيِٽيو سمهيو پيو آهي ۽ کيس گويا وڃڻ واري وائي آهي ئي ڪانه! سو سڏ ڪري چيائينس ته، “ادا سج ٿو اُڀري، اُٿو”. مهمان چيو ته، “ادي، چڱو جو اُٿاريئي، مون کي پاڻ وڃڻو آهي، پر جلدي ڪري، ڪو نيرن لاءِ ٽُڪر ڀور تيار ڪري وٺ!
مائيءَ جي ته کيس، نيراني ئي اماڻڻ جي مرضي هئي، مگر هن جو نيرن جي فرمائش ڪئي، سو خيال ڪيائين ته هاڻي ڍريءَ رفتار سان ڪم ڪريان، ته من دير ٿي وڃڻ جي ڊپ کان، هيءُ نيرانو ئي هليو وڃي. اهو اردو ڪري، دانگيءَ کي چُلهه تي چاڙهيندي، چيائين، “تَپُ ڙي دانگي ڇهه مهينا!” مهمان ٺهه پهه وراڻيو “کَپ ڙي مهمان، ٻارنهن مهينا!”
مائيءَ مجبور ٿي، آخر تڙ تڪڙ ۾، ٻه لولا ٿَڦي، مهمان مان جان خلاصي ڪئي، جو هونءَ سمجهيائين ته، “هيءُ ماريو نيرن ڪرڻ کان سواءِ، هر گز ڪونه ويندو.”
43. تيسمار خان:
ٽيهن سان لڙڻ وارو، يعني وڏو پهلوان.
هڪڙو سپاهي، گيڻو وقت بيڪار ويهي ويهي، گهَر جي سڄي ملڪيت وڪڻي، کائي ويٺو، جڏهن ڏٺائين ته ڪجهه به نه بچيو آهي، تڏهن زال کي چيائين ته “مان، سڀاڻي روزگار جي تلاش ۾ ٻاهر ويندس، تنهنڪري واٽ جي کاڌ خوراڪ لاءِ ڪجهه تيار ڪري وٺ”. سندس زال، چُوريءَ جا ٽيهه لڏون تيار ڪيا. اتفاق اهڙو بڻيو، جو جنهن اُکريءَ ۾ ڪُٽ سَٽ ڪري، لڏون ٺاهيا ويا هئا، تنهن ۾ ڪو ڪاريهر نانگ وڃي ويٺو هو. رات جو ڪُٽ سَٽ ۾، اهو نانگ به ڪٽجي سٽجي، ذرا ذرا ٿي، چُوريءَ سان چُوري ٿي ويو! ان مان ٽيهه لڏون ٺهيا. جوڻس، لڏون تيار ڪري، ڪنهن ڪپڙي ٽڪر ۾، هَڙ ٻڌي ڏنس، جا کڻي، صبح جو ڪنهن طرف راهي ٿيو. هلندي هلندي، جڏهن ڏينهن تَتو، تڏهن اُڃ ۽ بُک ستايس، تنهنڪري هڪڙي کوهه جي مٿان بيٺل وڻن جي ڇانوَ هيٺ وڃي ويٺو، ته اوچتو اُتي هڪڙا ٽيهه رهزن اچي نڪتا. انهن کيس ڌمڪائي چيو ته، “جيڪي اٿئي، سو ڪڍي ڪر ٻاهر، نه ته تو سان ٻه _ پاڻي ڪرڻا پوندا.” هن پنهنجي بي ڪَسي ۽ بي وَسيءَ جو بيان ڪيو، مگر رهزنن کي ڪو به رحم روح ۾ ڪو نه پيو. جڏهن سپاهيءَ ڏٺو ته، ڪجهه وٺڻ کانسواءِ نه ڇڏيندا، تڏهن کين ٻڌايائين ته، “مون وٽ، فقط ٽيهه لڏون آهن، ضرورت ۾ اچن ته حاضر آهن.” انهن بدمعاشن، اهي لڏون به نه ڇڏيا! پاڻ ۾، هڪڙو هڪڙو ڪري، ورهائي کنيائون ۽ کائي اتي جو اُتي خلاص ڪيائون.
سپاهي، اڳتي هلي، ڪنڌ ڦيرائي ڏسي ته سڀني جو حال ابتر ٿي رهيو آهي! ڪو ڪِريو پيو آهي، ته ڪو ڇڙهيو پيو هڻي، ته ڪنهن کي وري سڪرات آئي آهي! سپاهيءَ خيال ڪيو ته هئا سڀئي سگهارا ۽ تندرست، مگر اوچتو ئي اوچتو هيءُ ڇا ٿي وين! موٽي اچي ڏسي ته سڀئي رب کي وڃي پرتا آهن! سپاهيءَ، وري سپاهيانه نمونو اختيار ڪري، ٽيهن ئي جي نَڪن ۽ ڪَنن جون چوٽيون ڪپي، اتان پنهنجا پير پٽيا. هلندي هلندي، اچي هڪڙي شهر ۾ پهتو. انهيءَ شهر جو دستور هو ته هر ڪو نئون آيل ماڻهو، پهريائين بادشاهه وٽ ضرور پيش ڪيو ويندو هو. جڏهن هيءُ سپاهي، بادشاهه وٽ پيش ٿيو ۽ کانئس خبر چار پڇي ويئي، تڏهن هو، پنهنجن وڏن جي بهادريءَ جي ساراهه ڪرڻ لڳو. بادشاهه چيس ته “وڏن کي ڇڏي، تون پنهنجي پهلوانيءَ جي ڪا ڳالهه ڪر.” اِهو ٻڌي، بادشاهه کي چيائين ته، “قبلا سائين! هيڏانهن ايندي، مون ٽيهه رهزن ماريا آهن، ثابتيءَ لاءِ سندن نَڪن ۽ ڪَنن جون چوٽيون اجهي عرض آهن.”
اُهي ٽيهه ئي ڌاڙيل هئا، جن سڄيءَ حڪومت ۾ انڌير مچائي ڏنو هو، سوين قافلا ڦريا هئائون ۽ هزارين ماڻهو ماريا هئائون، مگر ڪنهن کي هٿ ڪين ايندا هئا. بادشاهه، اها ڳالهه ٻڌي، نهايت خوش ٿيو ۽ سپاهيءَ کي گهڻو انعام سان سرفراز ڪيائين.
اهو سپاهي، رستي ويندي، جڏهن ماڻهن کي نظر ايندو هو، تڏهن هو هڪ ٻئي کي ٻڌائيندا هئا ته، “اهو تيسمار خان وڃي رهيو آهي”. اهو پهاڪو، انهيءَ وقت کان وٺي رائج ٿيل آهي.
___________
________________________________________
[1] ڌرم پاليون = نڪاح واريون، شريف، سُلڇڻيون، ورونهن = وندر.
[2] ساٿوري = ساٿ ڏيندڙ، مددگار، ڪونڌن= پهلوانن، ڪونهن = طاقت.
[3] ڏُڄڻ = دشمن، ڏُونهن = ڏَنءُ، طعنو تنڪو، پريان ٿي پوءِ پيا = پري کان ئي ڀڄي ويا.)