ھلڪو ھلڪو چنڊ
ٽوڪيو ريلوي اسٽيشن جي بنا ڇت واري ورانڊي ۾ بيٺو ھوس. جيتوڻيڪ سيارو ھو پر ھوا نہ لڳڻ ڪري ايتري ٿڌ نہ ھئي. ھلڪو ڦلڪو ڪوٽ جيڪو منھنجي بدن تي ھو چڱو گرم لڳو ٿي. منھنجن ٻن دوستن جي ’ائينو‘ ويندڙ ريل گاڏي اچي وئي ھئي سو اھي مونکي اڪيلو ڇڏي روانا ٿي ويا. آئون ’شينگاگاوا‘ ٽرين جو انتظار ڪرڻ لڳس.
آسمان تي سنھڙا سنھڙا ڪڪر پکڙيل ھئا جنھن جي پويان چنڊ ھلڪو ھلڪو چمڪي رھيو ھو ۽ پنھنجي جهيڻي روشنيءَ جي ورکا ’نيهان باشيءَ‘ جي سڙيل کنڊرن مٿان ڪري رهيو هو. شايد ڏھہ ڏينھن کن پراڻو چنڊ، ڪجهہ هيٺڀرو لڳي رهيو هو. ان وقت جيتوڻيڪ اڃا ساڍا اٺ ڪي مس ٿيا هئا پر ٽوڪيو جي ريلوي اسٽيشن تي ڪي گهڻا ماڻھو نہ ھئا، اسٽيشن جو ويڪرو ورانڊو ماڻھو نہ ھجڻ ڪري ويتر ويڪرو لڳي رھيو ھو.
ريل گاڏيءَ جون اڳيون بتيون پري کان ئي ظاهر ٿيون. ڪجهہ دير بعد گاڏي ريلوي اسٽيشن منجھہ گهڙي اچي اڳيان بيٺي. ان ۾ ڪا ماڻھن جي پيھہ پيهان نہ ھئي ۽ مون کي سولائيءَ سان در جي ڀر واري بئنچ تي جاءِ ملي وئي. منھنجي ساڄي پاسي پنجاھہ ورھين جي ڄمار جي، ڪم ڪار جي ڍلن ڪپڙن ۾ ملبوس عورت هئي. منھنجي کاٻي پاسي ھڪ سورهن سترھن سالن جو ڇوڪرو ويٺل ھو. هو ڪنھن فئڪٽري/ ڪارخاني ۾ ڪم ڪندڙ لڳو ٿي. ھن جي پٺ مون ڏي هئي جو هو پاسيرو ٿي ويٺل ھو. گاڏيءَ ۾ چڙھڻ وقت منھنجي نظر ھن تي پيئي ھئي. ھن جون اکيون پوريل ۽ هيٺيون چپ ۽ کاڏي هيٺ تي لڙڪيل هئي. ريل گاڏي جي لوڏن ڪري ھن جي جسم جو مٿيون حصو اڳيان پويان لڏي رهيو هو ياکڻيائين چئجي تہ سندس مٿيون حصو رکي رکي اڳيان جهڪي ٿي ويو ۽ ذري گهٽ ڪرڻ تي پھتو ٿي تہ ھن پاڻ کي پٺيان ڇڪي ٿي ورتو. وري اڳيان وڌيو ٿي تہ وري ھن پاڻ کي پٺيان ڇڪيو ٿي، لڳو ٿي تہ ھو گهاٽي ننڊ ۾ هو. مون ٿورو رڙهي هن جي ۽ پنھنجي وچ ۾ ٿوري جاءِ ڇڏي جيئن هن کي آساني رھي.
يوراڪوچو ۽ شمباشي تي ٽرين ڀرجڻ لڳي. لڳو ٿي تہ انھن مان ڪيترائي مسافر ھوٽلن تان موٽي پنھنجن گهرن ڏي روانا ٿي رھيا ھئا. ھڪ پنجويھہ ڇويھہ ورھين ڄمار جي گول منھن واري ھمراھہ پنھنجو ڳرو ٿيلھو پٺيءَ تان لاھي منھنجي ۽ ڇوڪريءَ جي وچ ۾ ڇڏيل وٿيءَ تي رکيو. هن جي پويان هڪ اڌروٽ عمر جو ھمراھہ ايڏي وڏي ٿيلھي سان ھو جيڪو رکي رکي ماڻھن جي ٿيلٿيلھان ڪري ٿاٻڙجي رهيو ھو. هن اڳيان بيٺل نوجوان ڏي نهاري، هن کان پڇيو:
”ڇا آئون پنھنجو ٿيلھو پڻ لاھي ھن تنھنجي ٿيلھي ڀرسان رکان؟“ ۽ پوءِ جواب ملڻ کان اڳ ھن پنھنجو ٿيلھو پٺيءَ تان لاھي هيٺ ٿي رکيو.
”ھڪ منٽ ترسجو.“ نوجوان پنھنجي ٿيلھي کي بچائيندي چيو، ”ھتي ٻن ٿيلھن جيتري جاءِ ٿي نہ سگهندي.“
”اوه. معاف ڪجو.“ ھن چيو ۽ مٿي سامان واري تختي ڏي نهاريو پر اتي بہ ڪا خالي جاءِ نہ ھئي. ھن پاسيرو ٿي پنھنجي ٿيلھي کي ڇڪي وري پٺيءَ تي رکيو.
شايدنوجوان جي دل ۾ وري خيال آيو جو ھن ھمراھہ کي چيو تہ جيڪڏھن ھو چاھي تہ ڀلي پنھنجو ٿيلھو سيٽ تي رکي.
”نہ مڙيئي خير آھي. منھنجو ڪو ايترو ڳرو ناھي. مون رڳو انکي ٺاھي رکڻ لاءِ ھيٺ ٿي رکيو. پر ھاڻ ان جي ضرورت نہ آهي.“ اڌڙوٽ ھمراھہ نوجوان جي مھرباني مڃي.
اھو ڏسي ۽ ٻڌي مون کي خوشي محسوس ٿي.
ھمامتسوچو ۽ شيناگاوا ريلوي اسٽيشن تي ڪجهہ مسافر لٿا ۽ ڪجهہ چڙھيا. بلڪ ڪجهہ وڌيڪ ئي چڙھيا جو ريل جي گاڏي ۾ گپاگيھہ وڌي وئي. ان سوڙھہ سنگهوڙ ۾ بہ ڇوڪرو جهوٽا کائيندو رھيو. رکي رکي جهوٽو کائي اڳيان ڪريو ٿي پر ڪرندي ڪرندي ھن پاڻ کي سنڀالي ورتو ٿي.
”ھن جي ٻوٿيءَ ڏي ڏسو.“ ھڪ مسافر ريمارڪ ڏنو. ھن سان گڏ ٻيا بہ چار پنج ھڪ ئي ڪارخاني جا ورڪر لڳا ٿي. اھي سڀ ٽھہ ٽھہ ڪري کلڻ لڳا. دراصل ھن جي ڳالھائڻ جو چرچائي انداز ھو ۽ جهوٽا کائيندڙ ڇوڪري جي شڪل بہ عجيب مسخرن جھڙي ھئي. ريل جي سڄي دٻي ۾ ھڪ خوشگوار ماحول طاري ٿي ويو.
ان مھل، گول منھن وارو نوجوان پٺيان بيٺل اڌروٽ ھمراھہ ڏي مڙيو. پنھنجي پيٽ کي ھٿ ھڻي، ھن آھستي آواز ۾ چيو: ”ھي ڇوڪرو ھن پاسي کان بکايل آهي.“ اھو ٻڌي ھمراھہ ڇوڪر ڏي تعجب مان ڏٺو.
ويندي اھي ماڻھو جن ھن ڇوڪر تي ٿوري دير اڳ ٺٺولي ڪري ٽهڪ پئي ڏنا اھي ھاڻ سوچڻ لڳا تہ ھن ڇوڪر کي واقعي ڪا تڪليف ٿي پئي آهي.
”ڇا ھي بيمار آهي؟“ ھنن مان ھڪ پڇيو.
”نشي ۾ آهي، شايد. ڪجهہ ائين ئي لڳي ٿو.“ ٻئي چيو، پر اتي ڪنھن ٽئين وراڻيو:
”نه، اھا ڳالھہ نہ آهي.“ شايد ڪجهہ سمجهي سڀ ھمراھہ يڪدم ماٺ ٿي ويا.
ڇوڪر جي سادي سودي ڪوٽ جي ڪلھي ۾ چتي لڳل ھئي ۽ ٻي ٻانھن وٽان ڦاٽل ھو جتان صاف ظاھر پئي ٿيو تہ اندران ڇنل ٽوال جو ٽڪرو لڳائي بخو ٽوپو ڪيو ويو آهي. ھاڻ ھو اڳيان پويان لڏڻ بدران پنھنجي ڳل کي در ۽ دريءَ جي وچ ۾ لڳل ڪاٺيءَ ڀور سان کنهڻ لڳو.
”هيڏانھن.“ ڇوڪري اڳيان بيٺل ھڪ قداور ھمراھہ ڇوڪري جي مٿي تي ھٿ رکي هن کان پڇيو. ”ڪيڏانھن پيو وڃين؟“
پھرين ڇوڪر ڪابہ ورندي نہ ڏني پر پوءِ ٻيو دفعو پڇڻ تي ھن ٿڪل ۽ ننڊاکڙو آواز ۾ وراڻيو:
”آئون ’ائينو‘ وڃي رهيو آھيان.“
”نه. تون ان پاسي نہ وڃي رهيوآهين. ھيء ٽرين بلڪل ابتي پاسي شيبويا وڃي رھي آھي.“
ڇوڪر ڇرڪ ڏئي اٿي بيٺو ۽ دريءَ مان هيڏانھن ھوڏانھن ڏسڻ لڳو. گاڏيءَ جي اوچتي جهٽڪي ڪري ڇوڪر پنھنجو وزن سنڀالي نہ سگهيو ۽ اچي مون سان لڳو. مون تي اوچتو ڪرڻ تي مون کان بہ ڇرڪ نڪري ويو ۽ ڄاڻي ٻجهي نہ پر بي خياليء ۾ مون کڻي کيس پري ٺيلھو ڏنو. ھي ھڪ اھڙي ڳالھہ ھئي جنھن لاءِ آئون بيحد شرمائجي ويس ۽ پڇتاء محسوس ڪيم. ڇو جو ڇوڪرو مون سان ڪو ايترو زور سان اچي نہ لڳو هو. منھنجي انھن ڏينھن ۾ ڪا ھڪ سؤ ڏھہ پائونڊ تور ھئي. ڇوڪر جي ان کان بہ گهڻي گهٽ ھئي. مون ھن جي پٺ کان ڳالھايو:
”توکي ٽوڪيو اسٽيشن وٽ گاڏي بدلائڻ کتي ٿي. تون چڙھيو ڪٿان آھين؟“
”شيبويا کان.“ ڇوڪري وراڻيو. ھن پٺيان مڙي مون کي ڏسڻ جي بہ تڪليف نہ ورتي.
ڪنھن ٻئي اتي چيو:”پوءِ تہ يار تون سڄي دنيا جو ڦيرو ڪري وري ساڳي ھنڌ تي پيو پھچين.“
ڇوڪري پنھنجو نرڙ دريءَ جي اندر تي دٻائي، ٻاھر اونداھيءَ ۾ گهوريو ۽ پوءِ ڀُڻ ڀُڻ ڪري ڪجهہ ڳالھايوجيڪو مون ئي جهڙو تهڙو ٻڌو:
ڇوڪري جا آھستي ڳالھايل اھي لفظ، منھنجي دماغ ۾ وڏي عرصي کان رھندا اچن.
ڇوڪري جي اوس پاس ۾ موجود مسافرن پنھنجو ڌيان ھن ڇوڪري تان ھٽائي ٻين ڳالھين ڏي ڪري ڇڏيو. مون پاڻ بہ سوچيو تہ انھن حالتن ۾ آئون ڇا ٿو ڪري سگهان. مون وٽ ڪا کائڻ جي شيءِ ھجي ھا تہ کڻي ڇوڪري کي ڏيان بہ ھا. ائين ڪرڻ سان مون کي خوشي محسوس ٿئي ھا. پئسو ڏوڪڙ ھن جي ڪم ۾ ڏينھن جو بہ نہ اچي سگهي ھا. ھينئر تہ رات جا نو ٿي چڪا آهن، ۽ ڪو کاڌو خريد ڪرڻ جي ڪا اميد نہ رھي آھي.
آئون غمگين ۽ ٻڏل دل سان شيبويا ريلوي اسٽيشن تي لھي پيس. ھي واقعو مون کي سورھين آڪٽوبر 1945ع تي درپيش آيو.