الطاف شيخ ڪارنر

جپان رس

جپان جي ادبي تاريخ جي فڪري لاڙن جي پس منظر ۾ جڏهن الطاف شيخ صاحب جي ڪتاب “جپان رس” ۾ شامل جپاني ڪھاڻين جي ترجمي کي پڙھجي ٿو تہ، اھي جپاني ادب جي ڏيڍ صديءَ وارن ٽن ادبي دؤرن، جيڪي حڪومتن جي تبديلين سان سڃاڻپ رکن ٿا، جو اولڙو محسوس ٿين ٿيون. هنن ڪھاڻين جي خوبصورتي ۽ مفھوم ان ڪري بہ ضربجي نہ سگهيو آھي، جو الطاف شيخ صاحب اھي سڌوسنئون جپاني ٻوليءَ مان سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪيون آھن. جڏھن تہ هن هر ڪھاڻيڪار جو مختصر پر جامع تعارف ڏيئي، جتي ڪھاڻيءَ کي بامعنيٰ بڻايو آھي، اتي ڪھاڻيءَ جي دؤر کي پڻ واضح ڪيو آهي، جنھن ڪري ڪھاڻيءَ ۾، دؤر جي مناسبت سان پلاٽ، ڪردارنگاري، منظر نگاري، ٻولي، خيال ۽ ان جي ٽريٽمينٽ پڻ پڙھندڙ تي چٽي ٿي بيھي ٿي. ڪتاب ۾ چونڊ جپاني شاعريءَ جو ترجمو پڻ شامل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 81
  • 9
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book جپان رس

ناروتو جو ڪئپٽن

ھڪ سال، بھار جي رت ۾ شھنشاهي دربار جي اندرين ميدان تي فوٽ بال راند جو مقابلو ٿيو، جنھن کي ڏسڻ لاءِ اعلي خانداني ماڻھن ۽ معزز شھرين کي سڏايو ويو ھو. ڏسندڙن ۾ ڪيتريون عورتون پڻ ھيون، جن مان هڪ شھنشاھہ جي نگاھن جو مرڪز ٿي پيئي ۽ ھو راند کي ڏسڻ بدران ان عورت کي ايڏو تہ لڳاتار گهوريندو رهيو جو سندس نگاھن جو تاب نہ جهلي ھوءَ ’کاٻي در‘ واري پاسي کان رواني ٿي وئي.
شھنشاھہ يڪدم پنھنجي سيڪريٽريءَ کي سڏيو ۽ حڪم ڏنو تہ ان عورت جي پٺ وٺي معلوم ڪر تہ ڪٿي ٿي رھي. سيڪريٽريءَ تکو تکو ھن کي ڳولي وڃي لڌو ۽ ھن جي پٺيان پٺيان ھلڻ لڳو. عورت سمجهي وئي ۽ ھن کي منجهائڻ ۽ جان ڇڏائڻ خاطر ھڪ ھنڌ ترسي پيئي. جيئن ئي ھو اچي ويجهو پھتو تہ مرڪي چيائين:
”حاڪم کي چئجانءِ، ’تون ھڪ ڪچڙو بانس جو ڪانو آھين‘. آئون ھتي بيٺي آھيان ۽ واعدو ٿي ڪريان تہ تنھنجي جواب آڻڻ تائين ھتي بيٺي انتظار ڪنديس.“
سيڪريٽريءَ کي اھو وھم گمان بہ نہ آيو تہ ڪا ھوءَ دو کو ڏئي ھلي ويندي. ويتر سمجهيائين تہ ھيءَ شھنشاھہ سان ملڻ لاءِ پاڻ ئي آتي آهي. سو خوشيءَ وچان نياپو کڻي شھنشاھہ ڏي ڀڳو.
شھنشاھہ نياپو ٻڌي سمجهي ويو تہ ھن نياپي ۾ اشاري طور ڪنھن شعر جي سٽ ڳجهارت طور چئي آهي. پر ان پروليء کي ڪير سلي. ويٺل درٻارين ۽ خذمتگارن مان ھڪ ھڪ کان پڇيو ويو پر ڪوبہ اھا ڳجهارت ڀڃي نہ سگهيو سو شھر جي ھڪ سياڻي کي سڏايو ويو.
”اھا سٽ ھڪ جهوني شعر جي آھي.“ ھن ٻڌڻ سان ھڪدم چيو، ۽ اھو شعر آھي:
”ڊگهو جيتوڻيڪ آهي، پر ھڪ ڪچڙو بانس جو ڪانو، ڪھڙي ڪم جو جنھن ۾ ڳري ئي ڪا ھڪ ٻہ آهي. ٻي معني ۾ تون جيتوڻيڪ کڻي اعلي ۽ اھم رتبي جو مالڪ آھين، پر اھڙي پيار جو فائدو ئي ڪھڙو جيڪو فقط ھڪ يا ٻن راتين لاءِ ھجي.“
اھو ٻڌي شھنشاھہ کي چڙ وٺي وئي ۽ شعر جو جواب ڪنھن شعر يا ڳجهارت ۾ سوچي ڏيڻ بدران سيڪريٽريءَ کي ڀڄايو تہ وڃي ڏس تہ اھا عورت ڪٿي ٿي رھي. جڏھن سيڪريٽري ان ’کاٻي دروازي‘ وٽ پھتو، جتي ھن کي ڇڏيو ھئائين، تہ ھوءَ غائب ٿي چڪي هئي. ھن موٽي وڃي حاڪم کي اطلاع ڏنو جيڪو اھو معلوم ڪري ويتر باھہ ٿي ويو. سيڪريٽريءَ کي دڙڪا ڏيندي چيائين تہ جي ان عورت جو پتو نہ لھي ايندين تہ توکي ھڪ گنڀير قسم جي جرم جو ڏوھاري سمجهيو ويندو.
اھو ٻڌي سيڪريٽري تهتٿ پٿان ۾ اچي ويو، ۽ شھنشاھہ کي عشق جي گهوماٽ دماغ ۾ اھڙي گهڙي وئي جو فٽ بال مئچ تان ئي ارواھہ کڄي ويس ۽ ختم ٿيڻ کان اڳ ئي حويليءَ ڏي ھليو ويو.
ان ڳالھہ کان پوءِ شھنشاھہ ھر وقت ايڏو تہ منجهيل ۽ پريشان رهڻ لڳو جو درٻاري ۽ واسطيدار سڀ سوچ ۾ پئجي ويا تہ ھاڻ ڪجي سو ڪجي ڇا. شھنشاھہ جي وندر لاءِ ھڪ ڏينھن، ھڪ وڏي خليفي ھڪ محفل جو انتظام ڪيو پر تہ بہ حاڪم جو اھوئي حال تہ نہ مئن سان گڏ نہ جيئرن سان. محفل دوران ھن خليفي شراب جو گلاس ڀري سندس رکڻ جي بھاني ويجهو ٿي چيو:
”جهان پناهه! ھن کان اڳ تہ ڪڏهن بہ عشق جي ڪنھن چڻنگ توهان جي اندر ۾ ايڏي باھہ نہ ٻاري جيڪا ھن اڻ ڄاتل سڃاتل عورت لڳائي آهي. بھرحال ڳولا سان ڇا نٿو ملي سگهي. چين ۾ تہ بھشت جي بہ ڳولا ڪئي وئي هئي. ھن عورت جو تہ گهر ئي ھن ديھہ اندر آھي. ان کي ڳولڻ ۾ ڪھڙي تڪليف.“
ھي اشارو چين جي حاڪم سوئان سنگ جي ھڪ حسين محبوبا يانگ ڪوئي فيئي (756ع – 718ع) جي روح جي ڳولا ڏي آھي، جيڪو روح تائوست بھشت ۾ مليو.
پوءِ شراب جو گلاس کڻي شھنشاھہ جي ھٿن ۾ ڏنو ۽ ھو، جيتوڻيڪ چيپ ۾ ٿورو مرڪيو، پر ڪو خاص خوش نہ ٿيو ۽ محفل مان جلدي ئي اٿي ويو.
ھوڏانھن سيڪريٽري شھر جي ڪنڊ ڪنڊ ڳوليندو رهيو ۽ جتي بہ ھن کي ٿورو شڪ ٿي ٿيو تہ اتي ڳولڻ لاءِ ڀڳو ٿي. ھن ويندي ديوتائن ۽ ٻڌا اڳيان ڪيتريون ئي سکائون باسيون ۽ دعائون گهريون، پر ڪابہ ثاب نہ پئي. ھي انھيء فڪر ۾ ھوتہ ھن کي اوچتو ياد آيو تہ فومپيرا نالي هڪ جوتشي آهي جيڪو جادوءَ جي زور تي ڪنھن بہ وڃايل شيءِ جو ڏس پتو ڏئي سگهي ٿو. سيڪريٽري ھن جوتشي جي خذمت ۾ اچي حاضر ٿيو ۽ ان ڏس ۾ مدد گهريائين.
جوتشيءَ وٽ پھچڻ شرط ھُن چتاءُ ڏنس:”جنھن ڪم لاءِ تون آيو آهين ان جو احوال مون تائين اڳھين پھچي چڪو آهي ۽ اھا بيحد افسوسناڪ ڳالھہ آھي. ھاڻ ڏسون تہ منھنجي اڳڪٿي ڪيتري قدر صحيح ٿي نڪري. اسان ھن وقت مريخ سَياري جي اثر ھيٺ اچي چڪا آھيون. اڄ جي نشاني ’بلا‘ آھي. ان مان آءٌ ان نتيجي تي پھتو آھيان تہ ھيء عورت عارضيء طرح لڪي ويٺي آهي ۽ ھاڻ جلد نظر ايندي. ڳالھہ ڇاھي اونهاري ۾ مريخ ھميشھ ڀاڳ وارو ثابت ٿيندو آهي ۽ ’بلا‘ جي حڪم تي ھلندو آھي. ايندڙ اونهاري ۾ توکي ھوءَ ان ئي جاءِ تي نظر ايندي، جتان ھوءَ توکان گم ٿي وئي آهي.“
سيڪريٽريءَ جيتوڻيڪ جوتشيءَ جي ڳالھين کي ايترو اثرائتو نہ ورتو جو آخرڪار ھو بہ ھڪ عام فاني ماڻھو ھو پر تنھن هوندي بہ ھن جيڪي ڪجهہ ٻڌو ان مان متاثر ضرور ٿيو. ان کان پوءِ ھيڏانھن ھوڏانھن رلڻ پنڻ بدران ھڪ ئي ھنڌ – يعني کاٻي دروازي وٽ ئي جانچ پڙتال ڪندو رهيو.
اھي پنجين مھيني جو تيرھون ڏينھن هو، جو ھن کي اھا ساڳي خوبصورت عورت اوچتو ئي اوچتو، ٻين پنجن ڄڻين سان گڏ ان ئي جاءِ تي نظر اچي وئي. ھن کي ايڏي خوشي ٿي جو يقين ئي نہ پيو اچيس تہ اھا حقيقت آھي يا خواب. عورت کي شڪ کان پري رکڻ خاطر ھو ماڻھن جي ميڙ ۾ پري کان ھلندو رھيو تان جو ھوءَ ساھيڙين سان گڏ ھڪ تماشو ڏسڻ لاءِ اچي پارڪ جي ھڪ بئنچ تي ويٺي. سيڪريٽريءَ اھو تہ سوچيو تہ متان ھوءَ وري ھن ميلي ۾ گم ٿي وڃي، پاڻ اتي ئي ترسيو ۽ ھڪ ٻئي ھمراھہ کي موڪليو تہ شھنشاھہ کي وڃي اطلاع ڪري تہ سندس دلپسند عورت ملي وئي آھي. ھن موٽي اچي سيڪريٽريءَ کي ٻڌايو: ”شھنشاھہ ھن وقت راڻي صاحبہ سان گڏ واعظ پيو ٻڌي ۽ ڪنھن کي بہ ملڻ جي اجازت ناھي.“
سيڪريٽريءَ پوءِ اھڙي موقعي لاءِ خاص محلات جو ماڻھو ڳوليو جيڪو نياپو کڻي وڃي. پر ڪوبہ نہ مليو. آخر ھن کي محلات جي ھڪ خاص ٻانھي ملي وئي.
”معاف ڪجانءِ.“ سيڪريٽريءَ ھن کي چيو، ”ھي ڪم منھنجو پنھنجو ناھي پر شھنشاھہ جي مرضيءَ جي بيحد اھم نوعيت جو آهي.“ ۽ پوءِ ھن کيس شھنشاھہ لاءِ نياپو ٻڌايو تہ هن بابت ھڪدم اطلاع ڪيو وڃي. ان ٻانھيءَ کي حاڪم جي ان ڳجهي معاشقي جي اڳواٽ خبر ھئي ۽ ھن ئي دم چيو مڃي اچي شھنشاھہ جو پاسو ورتو.
نياپو ٻڌي شھنشاھہ ان ٻانھيءَ ھٿان جواب موڪليو: ”واهه، واهه! بس ھاڻ ان پري چھري جي ڪڍ لڳي سندس گهرگهاٽ اک ۾ رکي اچ.“
کيل تماشو ۽ تقريرون ختم ٿيڻ وقت منھن اونداهي ٿي چڪي هئي ۽ عورت ٻين ساھيڙين جيڏين کان موڪلائي ھڪ ٽانگي ۾ چڙهي گهر ڏي رواني ٿي. سيڪريٽريءَ اھو سوچيو تہ متان کيس ڏسي ھوءَ وري شڪجي ۽ لڪي وڃي، پاڻ وڃڻ بدران ھن ھڪ عورت تي اھو ڪم رکيو. جنھن جانچي جونچي اچي ٻڌايس تہ اھا عورت سانجو شيراڪاوا پاڙي ۾ ھڪ جونيئر ڪئپٽن جي گهر منجھہ گهڙي وئي.
جيئن ئي شھنشاھہ کي اھو ٻڌايو ويو تہ ھن ھڪدم ڏانھس ھڪ خط موڪليو:
”ڇا اھو خالي خواب ھو يا حقيقت! مون کي بانس جو ڪچڙو
ڪانو نظر آيو، جنھن جي عشق ۾ ڏينھن رات آءٌ پچي رھيو آھيان؟“ ’اڄ رات بنا ڪنھن بھاني جي.‘
بس خط ۾ ايترو ئي ھو. سيڪريٽري خط کڻي ھن حسينا جي گهر ويو. اھا حسينا جيئن تہ شادي شدہ نڪتي سو خط حاصل ڪري پريشان ٿي وئي ۽ پڇتائڻ لڳي. نياپي آڻيندڙ چيس تہ ڇا بہ ٿي پوي تہ هن خط جو جواب ڏيڻو اٿئي نہ تہ راجا جي ڏمر جي ڪنھن کي خبر ناهي؟
عورت اھو سوچي تہ ھيءَ اھڙي ڳالھہ آهي جا لڪائي نٿي سگهجي، پنھنجي مڙس سان سربستو احوال ڪيو. ظاھر آهي تہ سندس ڪئپٽن مڙس بہ منجهي پيو.
”ھڪ انسان جي حيثيت ۾ مون لاءِ اھا ڳالھہ صبر آزما ۽ نفرت جوڳي آهي تہ منھنجي زال ڪنھن ٻئي جي بستر جي سونھن ٿئي.“ ھن چيو، ”پر ساڳئي وقت حاڪم جي حڪم کي ٽارڻ بہ نہ جڳائي. ھن دنيا ۾ ھر ھڪ ماڻھوءَ لاءِ ساڳيا مسئلا ۽ ساڳيون ڳالھيون نہ آھن. ۽ ھونءَ بہ اھا تہ پاڻ لاءِ ھڪ عزت آھي. ڀلي ماڻھو ڇا بہ پيا ڀؤنڪن. تون ان حڪم جي پوئواري ڪر ۽ سيگھہ ڪر.“ ھن زال تي زور ڀريو.
ھوءَ اچي روئڻ ۾ پيئي ۽ ذري ذري انڪار ڪندي رهي تہ اهو ڀلا ڪيئن ٿو ٿي سگهي.
”گذريل ٽي سال.“ ڪئپٽن پنھنجي زال کي چيو، ”پاڻ پيار محبت ۾ گڏ ائين گذاريا آهن ڄڻ اسان پيدا ئي ھڪ ٻئي لاءِ ٿيا ھجون پر حاڪم جي تولاءِ ايتري آنڌ مانڌ ۽ اڻ تڻ مان لڳي ٿو تہ هن جو توسان سکڻو پيار يا مکر ناھي. جيڪڏهن تون وڏائي ڪري نہ وئينءَ، تہ ان جو نتيجو تمام اگرو نڪرندو ۽ ٿي سگهي ٿو تہ ان جو بدلو مون کان ورتو وڃي. ماڻھو اھو تہ سوچيندائي ڪونہ تہ انڪار جي حالت ۾ اسان سان ڪھڙي ويڌن ٿي سگهي ٿي. سو اڇت ٿي ۽ سيگھہ ڪر.“
سڏڪا ڀريندي ھن خط وري کوليو ۽ ”اڄ رات بنا ڪنھن بھاني جي“ جملي ھيٺان ڪاري ٿلھي ڪلڪ سان فقط ھڪ لفظ”وو“ لکيو، ۽ پوءِ خط کي ويڙھي قاصد ھٿان واپس موڪليو.
شھنشاھہ کي جڏهن سندس خط واپس موٽي مليو ۽ منجهس ڪابہ ڦيرڦار ظاھري طرح نظر نہ آئي تہ ذري گهٽ ڪاوڙ وٺي ويس تہ سندس نياپي ڪوبہ اثر نہ ڪيو. پر پوءِ اوچتو سندس آخري جملي جي ھيٺان لفظ “وو” ڏسڻ ۾ اچي ويس. ھن ان لفظ تي جيترو غور ڪيو اوترو ان جي معني يا اڻ سڌو اشارو سمجهہ ۾ نہ آيس. حويليءَ جي ھڪ ھڪ خذمتگار ٻانھيءَ کي گهرائي ان لفظ بابت پڇيو. ھڪ ٻڌايس: “گهڻو گهڻو اڳ ھڪ وڏي وزير ازومي شڪيبوءَ جي ڌيء کي لفظ ”چنڊ“ لکي موڪليو – جيڪا شعر و شاعري ۽ راز رمزن ۾ ڀڙ ھئي. ھن پنھنجي ماءُ سان ڳالھہ ڪئي ۽ ان بہ اھا ڳالھہ سمجهي ھن جي ھيٺان ساڳيو لفظ ”وو“ لکيو. آئون سمجهان ٿي اھا اڻ سڌي ڳالھہ ھئي. چنڊ مان مراد ھئي تہ عاشق ھن لاءِ ان رات انتظار ڪندو ۽ مٿئين نينڍ لاءِ ھائوڪاري جواب ۾ مردن کي ”يو“ لکڻ کپي ۽ عورتن کي ”وو“. پوءِ اھا عورت ھن وٽ رات جو وئي. سو مون کي پڪ آھي تہ ھيءَ توهان جي معشوقا بہ توهان وٽ رات جو ضرور اچي حاضر ٿيندي.“
شھنشاھہ اھو ٻڌي خوش ٿيو ۽ ايندڙ گهڙين جو سوچڻ لڳو. رات ٿيندي وئي ۽ ٿڪ ھجڻ باوجود بہ ھو انتظار ڪندو رهيو ۽ پنھنجي خوابگاھہ ۾ وڃي سمھڻ ۾ اڃا دير پئي ڪئي. جيئن ئي ھن پھريدار جي چوڪيءَ جي ھڪل ٻڌي تہ سمجهي ويو تہ رات جو پويون پھر بہ ٿي ويو آهي ۽ وقت چئن جي وچ ۾ ھوندو ۽ ھاڻ ھي آسرو لاھي ٿي اٿيو تہ ايتري ۾ سيڪريٽري ڀڄندو آيو ۽ اچي سندس معشوقا جي آمد جو اطلاع ڏنو.
اھو ٻڌي شھنشاھہ ايڏو خوش ٿيو جو چيني حاڪم ’سئان سنگ‘ پنھنجي محبوبا ’يئانگ ڪوئي فيئيءَ‘ کي حاصل ڪري يا ’ھان ويو‘ پنھنجي ’ليڊي لي‘ سان ملي بہ ايترو خوش نہ ٿيو ھوندو. کيس ھڪدم اندر گهرايو ويو. رات جو باقي حصو تمام ٿورو وڃي بچيو هو جنھن ۾ ھو پنھنجي دل جون ڳالھيون پنھنجي محبوبا کي ٻڌائي، جيئن ئي اڇو صبح ويجهو ٿيو تہ ھن شھنشاھہ کي پنھنجي حالت کان آگاھہ ڪري عرض ڪيو تہ خراب نہ لڳي تہ کيس ڏينھن جي روشنيءَ کان اڳ سندس گهر پھچايو وڃي. شھنشاھہ جي مرضي جيتوڻيڪ ٻي ھئي، جنھن ھن کي پنھنجي حويليءَ ۾ ٻين سرتين سان گڏ ھميشھ لاءِ پاڻ وٽ رکڻ ٿي چاهيو. پر شھنشاھہ جي ان مرضيءَ تي سندن نئين محبوبا ڏک جو اظهار ڪندي چيو تہ ائين ڪرڻ سان ھو ھن تي ظلم ڪندو ۽ کيس سندس ڪوٽ جھڙي حويليءَ ۾ رھندي ھر وقت ائين محسوس ٿيندو ڄڻ ھڪ اونهي تالاب جي تري ۾ پئي ھجي، جتان ڀڄي نڪرڻ جي بہ ڪا راھہ نہ ھجي، جيستائين ڪم ائين ئي پيو ھلي ۽ ڪنھن کي بہ خبر نٿي پوي تہ ھوءَ ھر وقت سندس حڪم جي باندي آهي ۽ ٻن اکرن تي ايندي رھندي.
آخرڪار شھنشاھہ ھن جي اھا ڳالھہ مڃي تہ ھوءَ ڀلي پنھنجي ئي گهر ۾ ئي رھي ۽ ھو کيس وقت بوقت لڪ چوريءَ پاڻ وٽ گهرائيندو رھندو.
سندس مڙس ڪئپٽن جيڪو شھنشاھہ جي نوڪريءَ مان رٽائرڊ ٿي چڪو ھو تنھن کي ڪنھن بھاني دربار ۾ گهرائي وري ھن کي نہ فقط نوڪري ڏني وئي پر پروموشن ڏئي جونيئر ڪئپٽن مان ’مٿاھون ڪئپٽن‘ ڪيو ويو. پروموشن جي ڳالھہ جيتوڻيڪ لڪ ۾ رکي وئي، پر ان ڳالھہ جي ڄاڻ جنھن تنھن کي پئجي وئي ۽ ماڻھو واھيات ڳالھيون ڪرڻ وقت ھن ڪئپٽن کي ياد ڪرڻ لڳا ۽ انھن ڏينھن جي عام گار موجب کيس “ناروتو جو ڪئپٽن” سڏڻ لڳا. ڇو جو ناروتو اھا جڳھہ آهي جتي جو سامونڊي گاھہ شھر ڏي موڪليو ويندو آھي.
حاڪم رعيت لاءِ ائين آھي جيئن پاڻي مڇين لاءِ. وڏيرو يا فيوڊل لارڊ کڻي ڪيڏو بہ ظالم ھجي، پر ھو ڪنھن بہ ڏوھہ جو ڏوھاري سڏي نٿو سگهجي. ساڳي وقت راڄ جا ماڻھوکڻي ڪيڏو بہ گهٽ ھجن پر ھنن سان ريس ڪري کين نہ ستائجي ۽ نہ رنجائجي. ھن ڪھاڻيءَ ۾ شھنشاھہ گوساگا جي ٻاجهارين ڀاونائن ۽ سڀاء ۽ ڪئپٽن جي دل کولي ڏنل ”قرباني“ ھڪ سٺي ۽ خانداني خيال جو اعلي مثال آهي ۽ منجهانئس سبق حاصل ڪري سگهجي ٿو. اھو ھڪ قدرتي امر آهي ۽ پراڻن وقتن کان اھو چيو وڃي ٿو تہ حاڪم ۽ رعيت جي وچ ۾ ڪابہ ڌاريائپ نہ ھئڻ کپي. پر ٻنھي جي وچ ۾ اونهي ھمدرديءَ جا جذبا ھئڻ کپن.