ڪڪڙ جي ٻانگ تي منھنجو يار ھليو ويو
ھن جپاني ڪھاڻيءَ جو اصل نالو: ’ڪوشوڪو گونين اونا‘ آهي. ڪھاڻيءَ کان اڳ، ڪھاڻيءَ ۾ آيل ڪجهہ ڳالھيون جيڪي جپان ۽ ان جي ماڻھن ۽ تهذيب تمدن سان واسطو رکن ٿيون انھن جي وضاحت ۽ سمجهاڻي ضروري ٿو سمجهان.
سوروبان
ھي انگي حساب ڪرڻ جو ھڪ تمام پراڻو اوزار آهي، جنھن کي انگريزيءَ ۾ Abacus سڏجي ٿو. ھي ھڪ ڪاٺ جو مستطيل فريم ٿئي، جنھن ۾ ڏھہ ٻارھن کن تارون ٿين جن ۾ ڪجهہ موتي يا ڪاٺ جا گول ننڍا بال ٿين. انھن گولن / موتين کي ساڄي کاٻي ڪري نہ فقط واڌو ڪاٽوء جا حساب پر ضرب ونڊ جا وڏا حساب سيڪنڊن ۾ ڪري سگهجن ٿا. اڄ جڏهن اليڪٽرانڪ ڪئلڪيوليٽر دنيا۾ عام ٿي ويا آھن، تڏھن بہ ڪيترائي جپاني پنھنجو حساب ڪتاب ’سوروبان‘ ذريعي ڪن. ھي سوروبان دراصل چينين جي ايجاد آھي ۽ چيني پڻ، اڄ بہ نہ فقط چين ۾ پر سنگاپور، ھانگ ڪانگ، ملايا ويندي آمريڪا جي چائنا ٽائون ۾ ھي استعمال ڪندي نظر ايندا. سو ايندڙ ڪھاڻيءَ ۾ مالڪڻ جو نوڪر ’مومون‘ پڻ ان ڪاٺ جي سوروبان سان گهر جي خرچ پکي جو حساب ڪتاب ڪندو رھي ٿو. ننڊ اچڻ وقت وھاڻي بدران ڪنڌ ھيٺان بہ سوروبان ئي رکي ٿو.
موڪسا
اھو لفظ اڄڪلھہ سڄي دنيا ۾ مشھور ٿي ويو آهي، جيڪو دراصل جپاني لفظ ’موڪوسا‘ جي کار آھي، جنھن لفظ جي معني آهي ”ٻرندڙ ٻوٽي.“
پراڻي زماني ۾ چين ۽ جپان ۾ ڪيترين بيمارين جو علاج موڪسا ذريعي ڪيو ويندو هو. جابلو ٻوٽين سان گڏ جاڻ، ھنڱ، ھئڊ ۽ تيل جي مالش ڪري پوءِ جسم کي ھلڪي باھہ جو سيڪ ڏنو ويندو هو، جيئن بدن جي چمڙيءَ جو مٿيون سنھو تھہ سڙي وڃي ۽ اھو علاج ھر مرض لاءِ يڪ ٽڪ علاج سمجهيو ويندو هو _ خاص ڪري ناڪيلي، مرگهي، سنڌن جو سور، وائي سور ۽ ٻين سوين بيمارين لاءِ. جيئن اسان وٽ اھو عام ھو تہ ھر مرض لاءِ يا ڄرون لڳايون وينديون هيون يا پِنِي (حِجاما... (Cupping مٿي تي چَتي ڪڍرائي ان تي مکڻ رکڻ پڻ عام ھو. اھڙيءَ طرح هي موڪسا ڪٿي ڪٿي تہ ڏنڀ وانگر پڻ ڏنو ويندو هو. خاص ڪري ٻار ڄڻڻ وقت عورت کان جي ويم جا سور سٺا نہ ٿيندا ھئا تہ هن جي ساڄي پير جي پٻ کي ٽن هنڌن تان ڏنڀيو ويندو هو. (منھنجي خيال ۾ تہ عورت جو ڌيان ڏنڀ جي سور ڏي هليو ويندو هوندو ۽ ويم جا سور وسري ويندا هوندس) ان کان علاوه پراڻي جپان ۾ ڏنگن ٻارن کي سزا ڏيڻ لاءِ بہ موڪسا ڏبي هئي ۽ ڪيترن کي ان ڏنڀ جا نشان پٺن تي نظر ايندا. سزا خاطر سنڌ ۾ پڻ ڏنڀ ڏنو ويندو هو.
ڪي ماڻھو پاڻ ۾ سھپ جو مادو وڌائڻ ۽ سخت سيءَ جو مقابلو ڪرڻ لاءِ پنھنجي جسم کي موڪسا مالش ۽ باھہ رستي تپش ڏياريندا هئا. جيئن اسان وٽ گرميءَ لاءِ پاڻ کي تيار رکڻ ۽ سھپ جو مادو پيدا ڪرڻ لاءِ نمورين جو شربت، ُڀرٽَ، ڦاروان، ڏڌ يا اڄڪلھہ گلوڪوز پيئن ٿا يا سيءَ کي منھن ڏيڻ لاءِ ڄانڀي ۽ گلولين جو تيل پيئن ۽ ٻيا ساٽ سوڻ ڪن. موڪسا بہ مساج ۽ سانا باٿ وانگر جپان ۾ اڄ بہ ڪيترين ئي هنڌن تي ٿئي ٿو ۽ ان ۾ خاص ڪري ڇوڪريون مالش ڪن. جيئن ان ڪھاڻيءَ ۾ حويليءَ جي ھڪ ٻانھي ”رين“ موڪسا ٿي ڪري.
آپگهات
جپان ۾ آپگهات ڪرڻ نہ فقط رسم، فئشن ۽ مصيبت ڀري زندگيءَ کان نجات حاصل ڪرڻ آهي، پر عبادت پڻ جيڪا پراڻي زماني کان هلندي اچي. آپگهات (خودڪشيءَ) کي جپاني زبان ۾ هارا ڪِريچئجي ٿو. ’هارا‘ معني پيٽ ۽ ’ڪِري‘ معني ڪپڻ. يعني پيٽ ڪپي پاڻ کي مارڻ. اڄ جي دور ۾ بہ ڪيترائي اهڙا واقعا اخبارن ۾ پڙهبا تہ ڪنھن نوجوان شرمندگي جي احساس کان، امتحان ۾ فيل ٿيڻ ڪري يا عشق ۾ ڪاميابي حاصل نہ ٿيڻ ڪري پاڻ کي ماري ڇڏيو. پوءِ اها ٻي ڳالھہ آهي تہ اڄڪلھہ هاراڪري پيٽ ڪپڻ سان نہ پر ڪلوروفارم سونگهي، هلندڙ گاڏيءَ مان ٽپو ڏيندي يا ڪنھن ٻئي طريقي سان ڪئي وڃي ٿي. جيئن هن ڪھاڻيءَ ۾ گهر جي مالڪڻ هڪ هيٺاهين ذات جي نوڪر سان هم بستري ڪرڻ جي غلطيءَ جي احساس ۽ شرمندگيء ڪارڻ پنھنجو انت آڻڻ جو فيصلو ڪري ٿي.
• چنڊ جي سترهين تاريخ گهڻا ماڻھو دير تائين جاڳي چنڊ ڏسندا هئا. پراڻي جپان ۾ اها هڪ قسم جي رسم ۽ عبادت هئي. مجبوريءَ جي حالت ۾ ماڻھو فقيرن کي پئسا ڏئي اها عبادت هنن کان ڪرائيندا هئا، جيئن ھن ڪھاڻيءَ ۾ مومون فقير کي ان ڪم لاءِ پئسا ڏئي ٿو.
• پراڻي جپان ۾ صبح جو اٿارڻ جو ڪم ’الارم ڪلاڪ‘ نہ پر ڪڪڙ ڪندو هو. ڪڪڙ ٻانگ ڏيندو هو، معني صبح ٿي ويو ۽ نوڪر مالڪن کي اٿاريندا هئا ۽ اٿارڻ مھل کين چوندا ئي ائين هئا تہ ”اٿو ڪڪڙ ٻانگ پيو ڏئي.“ بلڪ ڪن ڪھاڻين ۽ ڳالھين ۾ محبوب صبح آڻڻ لاءِ ڪڪڙ کي ڏوهاري ٺاهيو آهي. جيئن جپاني شعر ۾ هڪ عورت ڪڪڙ کي پٽي ٿي، جنھن جي ٻانگ ڏيڻ تي سندس يار هليو ويو:
يو مو آڪيبا
ڪتسو ني ها مينادي
ڪوتا ڪاڪي نو
مادا ڪي ني ناڪي تي
سينا او ياري تسورو
(بيھہ رڳو ڏينھن ٿئي تہ ان حرامي ڪڪڙ کي گهٽو ڏئي، ليٿڙائي ٿي ماريانس _ جنھن جي سويرئي ٻانگ ڏيڻ ڪري، منھنجو يار جلدي هليو ويو.)