ديباچو
پير پيغمبر اوليا، جن پنھنجا پنٿ ڪيا،
گياني ڌياني گرهستي، "سامي" پنڌ پيا،
سڀئي غيب ٿيا، تو ڇا سمجهيو پاڻ کي.
- سـَـامي
ٿر جي باري بيابان ۽ اوکن پھاڙن ۾ ڪئين ٻھڪندڙ ٻوٽا ۽ رنگبرنگي گل هئا، جن جي سرهاڻ چمن کي چمڪايو ٿي، جن جي هٻڪار هنڌين ماڳين پکڙجي ٿي ويئي، ۽ جن جي سڳنڌ دٻيل دماغ کي معطر ٿي ڪيو. انھن جي ڌوپ - واس لاءِ ڪير ٿو اڻانگا ٽڪر ٽاڪي ۽ آنھن پشين جي پرک ڪري! ڪنھن بہ ملڪ کي پنھنجي تاريخ نہ آهي، ۽ وڏڙن جا وڻندڙ ٻول ۽ سگهڙن جا سھڻا سخن لکيت ۾ نہ آهن، تہ اُها ملڪ ۽ قوم سدائين لاءِ مردہ آهي. هڪ انگريز شاعر چيو آهي:
Lives of great men all remind us,
We Can make our lives sublime,
And departing leave behind us,
Foot-prints on the sands of time.
]مھاپرشن جا جيون اسان کي يادگيري ٿا ڏيارين تہ اسين پنھنجي حياتي شاندار بنايون، ۽ جڏهن هن دنيا مان لڏي وڃون، تڏهن وقت جي واريءَ تي پنھنجا نشان ڇڏي وڃون.[
پارڪر صدين کان وٺي تاريخ جو اهم ڀاڱو ٿي پئي رهيو آهي. مون کي ڪن سالن کان وٺي پارڪر جي قديم روايتن سان دلچسپي پئي رهي، تنھنڪري مون پنھنجي بدلي سال 1954ع ۾ پنھنجي ڳوٺ کان 80 ميلن جي دوري تي انھيءَ ارادي سان ڪرائي، تہ جيئن مان پارڪر جون قديم روايتون، جيڪي سنڌ ۽ سنڌي زبان کي هميشہ زندہ رکڻ واريون آهن، گڏ ڪندو رهان. مون ان ڏس ۾ ڪافي ڪوشش ڪئي، پر پارڪر جا ماڻھو اٻوجهہ ۽ اڻ پڙهيل، جن مان ڪي هڪڙي ڳالھہ جو ڪن پيا ٻڌائين تہ ڪي ٻيءَ ڳالھہ جو پڇ، ۽ ڪن کي جيڪڏهن ڪي اڌوگابريون ڳالھيون ياد هيون، تہ اهي وري هڪڙي پرائمري استاد کي ٻڌائڻ کان ڪناري ڪشي ڪري رهيا هئا. ها، هڪ خوش نصيبي هئي، جو سال 1901ع، سنڌي ادبي بورڊ جي لوڪ ادب واريءَ اسڪيم لاءِ، جناب ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ مون کي ننگر پارڪر جي سرمايي کي سگهڙن جي سينن مان سھيڙڻ جو ڪم سپرد ڪيو. مٿان وري اهو سھڻو سنوڻ ٿيو، جو اسان جي اسٽاف جو هڪڙو هر دلعزيز ۽ زندھہ دل اُستاد، محترم علي محمد سمون، ننگر پارڪر ۾ بدلي ٿي آيو، جنھن صاحب مون کي هن ڪتاب لکڻ لاءِ گهڻو همٿايو، ۽ پاڻ ڪوشش ڪري ڪجهہ مواد بہ هٿ ڪري ڏنو. ان لاءِ آءٌ سندس شڪر گذار آهيان.
پارڪر جي هر ڪنھن گام ۽ گس، ڀٽ ۽ ڌڪ کي پنھنجو تاريخي پس منظر آهي، ۽ ان لاءِ ڪئين دلچسپ ڏند ڪٿائون عام مشھور آهن: مون هن ڪتاب ۾ تاريخي ۽ روايتي، ٻنھي طريقن سان پارڪر کي پيش ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. اُميد اٿم تہ سنڌ جي هن حـصي بابت منھنجي هيءَ پھرين ڪاوش، علمي ۽ ادبي حلقن ۾ قبول پوندي.
-- منگهارام اوجها
ننگر پارڪر
27- آڪٽوبر 1959ع