سنڌ شناسي

پراڻو پارڪر

ھن ڪتاب ۾ تاريخي ۽ روايتي ٻنھي طريقن سان بھتر انداز ۾ پارڪر خطي کي پيش ڪرڻ سان گڏ پارڪر جي علائقائي ۽ جاگرافيائي حالتن، ثقافت، ريتن رسمن ۽ تاريخ کان سواءِ اتان جي گاهن، ٻوٽن، جانورن ۽ ماڳن مڪانن جو بہ تفصيلي احوال ڏنو ويو آهي. هيءُ ڪتاب پارڪر جي تاريخ جو هڪ جزوي اڀياس آهي، جيڪو تاريخ سان دلچسپي رکندڙ حضرات لاءِ ڪارائتو آھي.

Title Cover of book پراڻو پارڪر

انگريزن جي پارڪر تي ڪاھہ (1842ع) ۽ ان تي قبضو (1843ع)

ڪلھوڙن جي وقت، کوسا اچي پارڪر ۾ رهيا. سندن ڌنڌو هو ڌاڙا هڻڻ. پوءِ انھن سان سوڍا شامل ٿيا. انگريز سرڪار بار بار ميرن کي لکيو. پر هو ايڏا خوفناڪ ڌاڙيل بڻجي پيا هئا، جو ميرن کي سولائيءَ سان هٿ اچڻ وارا نہ هئا. تڏهن انگريز سرڪار، 1 - نومبر 1832ع ۾، ننگر پارڪر تي لشڪر چاڙهي موڪليو. اُن وقت ننگر پارڪر جو راڻو جگوجـِـي هو. لشڪر جي اچڻ جو ٻـُـڌي، هو ڀڄي ويو. ويرا واھہ جو راڻو انگريزن جي فائدي ۾ هو ۽ انگريزن سان ڪو بہ مقابلو نہ ڪيائين. جگوجيءَ جي جاءِ تي راڻي ڪـِـرڻ کي ويھاريو ويو ۽ کيس ڌاڙيلن تي نظرداري رکڻ جي هدايت ڪئي ويئي. سوڍو جگوجي، ميرن جي هٿ آيو، تن کيس گرفتار ڪري انگريزن وٽ موڪلي ڏنو. انگريزن اُن کي ڪجهہ وقت ڪڇ ۾ قيد ڪري رکيو ۽ آخر ڀوڏيسر جو راڻو مقرر ڪيو. سن 1833ع کان 1843ع تائين ميرن جو ضابطو پارڪر مٿان رهيو ۽ باقاعدي ڍل پڻ اڳاڙيندا هئا. ميرن ٿر ۾ قلعا ٺھرايا، جن ۾ سندن پاران ڪاردار رهندا هئا. پر پارڪر ۾ ڪو بہ قلعو ڪونہ ٺھرايائون.
جڏهن انگريزن 1843ع ۾ ميرن کان سنڌ ورتي، تڏهن ملڪ ۾ جتي ڪٿي گوڙ ٿي پيو. خاص ڪري ٿر ۽ پارڪر وارن راڻن سڌيءَ طرح آڻ نٿي مڃي، تنھنڪري گورنمينٽ سهولت خاطر پنھنجا عملدار ڌار ڌار هنڌن تي مقرر ڪيا ۽ پارڪر واري ڀاڱي تي پھريون ايجنٽ ڪئپٽن اسٽئنلي ريڪس آيو، ٻيو ايجنٽ تروٽ صاحب آيو، جو سن 1846ع کان 1871ع تائين رهيو. تروٽ صاحب، 1856ع ۾، پارڪر کي حيدرآباد ضلعي سان لڳائي ڇڏيو. تروٽ صاحب کان پوءِ مسٽر پالن آيو، تنھن ننگر پارڪر بازار ٺھرائي. اڄ تائين اُن بازار کي ”پالن بازار“ ڪري چئبو آهي.