قسط 2
جڏهن تنهنجي حسن ۾ رنگ پي ڀريائين.
نه---جي ائين هجي ها، ته تنهنجي زبان کان به موت ڪؤ ڪندوهجي ها!
افسوس توکي ڪا خبر نه رهي!
جڏهن خود به موت جي تلاش ۾ هئس ۽ موت بي جان پاڇي جيئان، منهنجي ڪنهن پڪڙ ۾ اچي نه پئي سگهيو- تڏهن تون منهنجي موت سان گڏ- منهنجي زندگيءَ سان تمام ويجهي ٿي هيئينءِ- ۽ مون توکي- جيئن ماڪوڙي مٺاڻ کي چهٽي- تيئن پنهنجا ٻئي ڀاڪر وڌا هئا-
ان ڏينهن کان وڌيڪ- توکي ايترو وري شايد نه چُميم ياد ته ڪري ڏس؟
تنهنجي خوشنصيب چهري ۾- دل جي نظر سان ڏسندي تنهنجو خوش رنگ نراڙ چمڻ پي چاهيم- ۽ پنهنجو نصيب سو چمڻ نه پي ڏنئي!
جڏهن ته- تنهنجي نراڙ چمڻ جي وڏي ڪا حسرت هئم- تمام گهڻي منٿ ڪئي هئم-
مونکي چريو چئي- مون تان کلڻ لڳي هئينءِ-
بنهه غريباڻي التجا کان پوءِ- تو چيو هو ”ان جي بدلي ۾ ڪنهن ٻئي هنڌ تي ٻه چميون ڏئي ڇڏ.“
پوءِ مون وجهه ڏسي- پنهجني ٺڳ نيت سان- ٺڳي ڪري هڪڙي چمي کاڏيءَ تي ڏني هئي- ۽ ٻي چميءَ جي بدلي ڀاڪر پائي توکي سوگهو ڪري کاٻي ڪن جي سامهون هيٺ ڪنڌ ۾ هڪ هلڪو چڪ پاتو هئم- ۽ پوءِ وري به نرڙ چمڻ لاءِ تمام نماڻائيءَ سان التجا ڪئي هئم-
۽ توٻئي اکيون پوري- کلندي، کلندي پنهنجو سو نصيب چمڻ ڏنو هو------!
ان چمي ڏيئڻ کانپوءِ تنهنجي منهن ۾ مون تمام گهڻو پي ڏٺو- دل جي چوڻ تي سوچڻ لڳو هئس ته، تنهنجو نراڙ چمي- شايد پنهنجو نصيب اجاري رهيو آهيان- تو ان وقت مون کي اهڙي ڪيفيت ۾ ڏسي- منهنجن دوستن واري ڳالهه جتائيندي چيو هو ڏاڍو ڪو چريو آهين!“.
موڳو ٿيندي هڪدم پڇيو هئم ”ڇو؟“
تو بيپرواهي سان چيو هو ”تون محبت جو ديوانو آهين!“
ڏاڍو خوش ٿيو هئس- لفظ ديوانو- تنهنجي واتان ٻڌڻ سان
ماڻهو جنهن جي لاءِ پاڻ رئاريندو هجي- اهي جيڪڏهن سندس روئڻ جو سبب- صرف هڪ دفعو به جي سمجهي وٺندا هجن- ته سندس لاءِ ان کان وڌيڪ ٻي ڪهڙي خوشنصيبي چئبي- پر جي سندس سڄي عمر جي روڳ مان- سندس هڪڙي لڙڪ کي به ڪا سڃاڻپ نه هجي- ۽ ڪو ئي ڪجهه سمجهي نه سگهيو هجي- ته اهو به ديوانو- پر خبرناهي سو ڪهڙي صف جو ديوانو چئجي تنهنجي ته سوچ اهڙي صف جو سمجهي بيهاريو هو.
تو جڏهن مونکي ديوانن ۾ شمار ڪيو-تڏهن- شايد هروڀرو جوئي ديوانو ٿي پيس- ۽ تنهائي ۾ طبيعت شاعري واري ڪيفيت اختيارڪندي رهي- حالانڪ اهڙي ڪنهن ڪرب، سوز يا پيڙا جي ڀوڳنا ۾ به ڪو نه هئس- پر هي شاعري به ڪا عجيب شيءَ آهي، نه طبيعتون، نه ڪيفيتون نه مهل نه موقعو- بي مهل به ننڍڙي ٻار جيئان چڱن وڏن ذهنن کي به کپت ۾ وجهيو رئاريو وجهي-اهڙي وقت شاعر ته هروڀرو جوئي ڳائڻ ۽ ڳالهائڻ چاهيندو آهي، پر ٻڌڻ وارا اهڙي وقت مرضي جا مالڪ ٿي پوندا آهن- پوءِ اهو ايترو ڄاڻندي به- توتي مان پنهنجي مرضي مڙهيندي- شاعر جي حيثيت سان- توکي پنهنجو نظم ٻڌائڻ تي آماده ڪيو هئم-اهڙي شاعري کي مان شاعر جي فڪري کوٽ چوندو هئس!
تو چاهيندي يا نه چاهيندي به چيو ”ٻڌائم ڀلا.“
دل کي جهڙو برقي شاڪ لڳي ويو هو- دل رڦڻ لڳي هئي- ان رڦڻ سان- نثري نظم ٻڌائڻ شروع ڪري ڏنو هئم- عنوان هو-
”من جو نراس گهر“
نظم –
چنڊ کي جڏهن کان،
کلندي ڏٺو اٿم،
ته الائي ڇو؟
اهڙي بي ايماني ٿي پوندي اٿم،
ته شايد،
هن وصف،
تنهنجا چورايا آهن؟
پوءِ،
اهڙي بي ايمان ڪيفيت ۾،
جڏهن،
ڪنهن ملاح جي ٻيڙي تي چڙهي،
سنڌونديءَ جي ڇولين سان،
تنهنجي هجر سان گڏ گهمندو آهيان،
ته.......من جي نراس گهر ۾
تنهنجي سندرتا، جا،
جلوا پسندو آهيان،
پوءِ،
چنڊ کي ڏسي،
ائين محسوس ڪندو آهيان،
جهڙو،
چنڊ مونکي،
پاڻ ڏانهن سڏي رهيو هجي!!“
مان نظم ٻڌائي دم کنيو نه کنيو جهڙو هئس ته تو هڪدم چيو هو ”شاعر رڳو ڪوڙ ڳالهائيندا آهن!“
تنهنجي گهرواري لان ۾، جنهن پٿر واري بئنچ تي ويٺا هئاسين- ان بينچ تي تنهنجي ساڄي هٿ کي زور سان دٻائيندي، مون چيو هو ”محبت جي معاملي ۾ تون ته مونکان به وڌيڪ بي ايمان آهين“ مون کلندي چيو هو.
سو مون تڏهن چيو- جڏهن منهنجو نظم محبت جو اقراري هو.
پر توان کي پنهنجي محبت جي ڪوڙي هَوَس ۾- محبت جي هاڪاري پهلو کي ڪوڙو قرار ڏئي ان حقيقت نگاريءَ کان انڪار ڪيو هو.
تو دنيا جي شاعرن کي ته ڪوڙو نه پي چيو- جن جي ڪوڙ مان به سچ سمجهي وٺبوآهي.
تو ته صرف مونکي چئي- مون مان پنهنجي محبت جي سچائي جو انت وٺڻ پي چاهيو- پر شاعر محبت جي معاملي ۾ ائين واضع رهندا آهن، جيئن ماڻهو حمام ۾ اگهاڙو هوندو آهي.
تو منهنجي عيوض شاعرن کي ڪوڙو چئي، خود کي به ڪوڙو ثابت ڪيو هو- شايد پاڻ ٻئي ڪوڙا هئاسين. پر ڪنهن دل جي سچائي ضرور هئي. جيڪا ناول اسٽوريءَ جا باب بڻجي پئي، پرجي ڪمي به ڪائي هئي- ته شايد دنيا جي اهڙي ناڪام پريمي جهڙي- جيڪو پنهنجي محبوب جي انتظار ۾ محبت جي لهندڙ سج کي پنهنجي ڇاتيءَ ڏئي بيهاري نه سگهيو- يا ويندڙ رات جي اونداهيءَ کي پنهنجن اکين ۾ قائم رکي نه سگهندو هجي! مان به شايد اهڙي قسم جي ڪوشش ۾ داخل ٿيڻ لڳو هئس.ان ڪري ئي تومونکي محبت جو ديوانو مريض پي سمجهيو- ۽ مون توکي!
ان وقت مونکي اهڙي حالت دوران- محبت جي اهڙي ته ڏاهي فيلسوف جي ضرورت محسوس ٿيڻ لڳي هئي. جيڪو اسان ٻنهين جي محبت جو- انتهائي درجي وارو پيمانو ماپي صرف ايترو اسان کي ٻڌائي سگهي ها- ته ڪنهن کي محبت سرس آهي ۽ ڪنهن کي بي ايماني وڌيڪ!؟
جڏهن اهڙي ڪنهن فلسفي بابت- پنهنجو خيال توکي ٻڌايو هئم- ته تو رٺل دل سان چيو هو ”پنهنجي محبت جو ذڪر- ماڻهن ۾ فاش ڪرڻ جو- توکي وڏو شوق آهي نه!“
جڏهن تو پنهنجي اهڙي رنجيده خيال جو اظهار ڪيو- تڏهن مون پنهنجو منهن- چٻري جهڙو بڻائي وڌو هو- تو منهنجي منهن ۾ ڏسندي ڪاوڙ ڇڏي- من موهيندڙ مسڪراهٽ سان چيو هو- ”فتاح! تون پنهنجي اهڙي شڪل وري ٺاهه ته تنهنجو ڦوٽو ڪڍي وٺان- مونکي تنهنجو اهڙو Pose ڏاڍو وڻندو آهي.“
تو شايد ڪيمرا جو فليش به آن ڪري ڇڏيو هو- اهو ڪيمرا ڪراچيءَ مان نئون، نئون آندو هيئي ۽ ان جو پهريون فوٽو- صرف پاڻ ٻن ماڻهن جي گروپ ۾ ڪڍڻ پي چاهيئي جڏهن نه- تو چيو هو ”فتاح تون اهڙي شڪل وري ٺاهه ته تنهنجو فوٽو ڪڍي وٺان.“
تڏهن مون چيو هو ”نئين، نئين ڪيمرا جو پهريون فوٽو- ڪنهن چٻري جو ته، نه ڪڍ.“
۽ تنهنجي اهڙي پسنديده مذاق واري ذوق کي مان چٿر سمجهي چڙي پيو هئس ۽ پنهنجي هڪڙي ٻانهن وارو ڀاڪر- تنهنجي ڪلهي تان واپس کڻندي مون چيو ”آسا! تون شايد منهنجون ڪومل ڪوتائون مونکي ناول جي زينت بنائڻ نه ڏينديئين. ان وقت منهنجي دل الائي ڇو تيز ڌڙڪي رهي هئي- سوچي رهيو هئس- ڪٿان آڻيان اهڙو ڌوٻي- جيڪو من جي گهاٽ تي ويهي دل جي درد جا داغ ڌوئي،
اهڙن خيالن ذريعي- حقيقت جي گهرائيءَ ۾، خود کي ٻڏندي محسوس ڪرڻ لڳس- منهنجي رٺل ڪيفيت مونکي هوش ۽ مدهوش جي وچ ۾ مرندي محسوس ٿي.
مونکي ائين پي لڳو ته مان هڪ منٽ اڳ مري چڪو آهيان-!
پوءِ پنهنجي اڻپوري اڌوري ناول تي- منهنجو من ماتم ڪرڻ لڳو ۽ مونکي منهنجي دوستن جون چيل ڳالهيون ياد اچڻ لڳيون ۽ مان پنهنجي دل جي چپن سان اهي دهرائڻ لڳس- ته، منهنجا دوست درست آهن شايد،
مون خود سان ٺڳي ڪئي آهي!؟
مون زندگيءَ کي فريب ڏنو آهي!؟
شايد مان واقعي مري چڪو آهيان!
منهنجو مقصد رُلي- رهجي ويو؟
منهنجون ڳنڀيرتائون-،
منهنجون رٿائون،
منهنجا ارادا
هڙئي ڪي بهانا هئا؟ انهن جو مون سان هڪ فريبي سنٻنڌ هو“
تو مونکي خاموشيءَ جي لوڙهه ۾ ڏسندي چيو هو ”هي تون ائين- ايترو منهنجي منهن ۾ ڏسي ڇا پيو سوچين- مون مان پنهنجو خدا ملندئي ڇا؟“
ڪيئن نه چوان ها ته ”خدا جي مليو ته ڇا ٿيو- دل جي ٿلهي تي ته- خدا کان وڌيڪ محبوب جي بيٺڪ سونهي ٿي“
جيئن ملان جي هٿن مان قرآن فرش تي ڪري پوندو هجي، ائين تو هڪدم ”لاحول والله“ پڙهڻ شروع ڪري ڏنو- ۽ مان هڪ دفعو وري به، پنهنجي مغز ۾ ٻڏي ويس-،
پنهنجي وجود جا عضوا- ٽٽندي محسوس ڪرڻ لڳس، منهنجو من- مونکي ڪنهن سڙيل اليڪٽرڪ بلب جيئان پي لڳو، پنهنجن با اميد خيالن کي- بلنديءَ تان ڪرندي مليا ميٽ- ٿيندي تصور ڪرڻ لڳس.
توکي ڪوئي پورو جواب نه ڏنو هئم-
۽ تو وري چيو هو ”ڪهڙيءَ غرقيءَ جي طوفان ۾ آهين؟“
تڏهن ايتريءَ ۾ الائي ڪيئن ماڻهو ٿي پيس، ۽ پنهنجي بي گناهه وجوديت جي هستيءَ کي بخشائڻ لڳس.
مونکي وهم ٿي پيو- مان جهڙو شرڪجي پيو هئس.
مون سوچيو- محبت ۾ تنهنجي خدائي جي آڏو- مون ڪفر جا ڪلما پي پڙهيا- شايد مون تي شيطاني آيتون حاوي ٿي ويون يا شايد خود کي ڪا گهڙي- محبت کان غافل رکي شايد مون ڪفر ڪيو آهي-؟- پوءِ تنهنجي خدائي کان خوف کائيندي ان جي ڪفاري لاءِ- ڪافي سوچيندي، سوچيندي به، تنهنجي اڳيان تائب ٿي توکي دل جو سجدو ڪندي- پوءِ پنهنجي ساڳي ٻانهه کي- تنهنجي ڪياڙي جي وارن هيٺيان لنگهائيندي- تنهنجي ڪنڌ ۾ ڀاڪر وجهي ڪنهن گهنگهار عابد جيئان- مون توکان پڇيو هو ”ماڻهو آخري ساهه ڪيئن ٿو کڻي؟“
پنهنجون اکيون شوخ ڪندي- غور سان مون ۾ ڏسندي تو چيو هو. ”تون هي..... مئلن جيئان مون ۾ ڇو پيو ڏسين؟“
شايد اهو پهريون ڀيرو- تو مونکي صحيح سڃاتو هو- پر مونکي چڱي طرح سمجهي نه سگهي هئينءِ.
محبت ۾ مرڻ جي واٽ- مون ڪيئن سکي؟ ان جي مڪمل ڄاڻ توکي بلڪل نه هئي.
پنهنجي سوچ، ويچار جي بغير تو اهڙو سوال به تڏهن، ڪيو هو- مون چاهيو پي- توکي ٻڌائي ڇڏيان، ته مان توکي مئل ڇو پيو محسوس ٿيان- اهڙي ارادي هوندي به توکي اهو الائي ته ڪيئن چئي- پڇي ويٺس ته،
”مئل ماڻهو ڪهڙا هوندا آهن؟“
منهنجي اصلاح ڪندي تو چيو هو ”پنهنجن جوين کي ڀاڪر وجهي- غفلت جي گهريءَ ننڊ ۾ ستل ماڻهو- تو ڪڏهن ڏٺا آهن.؟“
جواب ته ڪنهن حقيقت تي مبني هو- وڻيو به ڏاڍو هئم- توکان به وڌيڪ!
پر مُنجهاري ۾ هئس- پنهنجو اهو خيال سڌاري ٺاهي رهيو هئس- جنهن ۾ توکي ٻڌائڻ پي چاهيم- ته تو مونکي مئل نظر ڪيئن محسوس ڪيو- تنهنجن اکين ۾ موت جا دروازا اڏيل ته ناهن؟
شايد ائين ئي هو- جنهن به تنهنجي اکين جي دروازن تي- پنهنجي هڪ نظر جو به قدم پي رکيو، ته ڄڻ ڪجهه گهڙيون اڳيئي مئل هو- !
جيئن وات ۾ پاڻيءَ جو دريا نٿو بيهاري سگهجي- تئين تنهنجن اکين جي مستيءَ ۽ نفيس بدن جو سونهن مان پنهنجن خيالن ۾ مرندي به لڪائي نه سگهيس!.