قسط 17
حسينن لاءِ ته- من ۾ مهاجر ڪالونيون اڏي ويٺي- جنهن ۾ حسن جيڪڏهن پنهنجي اوگهڙ به سندس ڇاتي تي رکي پي ته ان جي آجيان پي ڪائين- پر هڪ مڙئي ماڻهو پنهنجي نيت کان بي خبر- صرف وات اگهاڙو، ذهن ذليل ۽ فن فريب هو ته، دل کيس قبول ئي پي ڪيو! دل منهنجي دانا هئي- يا جاهل، پر اقرار جي هر Idea کي- اقرار جو اگهاڙو ذهن پي تصور ڪيائين. توکي ته هن نئين ماڊل جون گاڏيون به وٺائي ڇڏيون- پر مان ته ڪوئي نئون خيال به توکي وٺرائي نه سگهيس! جن ديس ۾ جاگيرداري نظام مئل پي تصور ڪيو- سي خود مئل چئي پيا سگهجن- انهن شايد پنهنجا نظريا به خوابن ۾ پيش ڪيا- باقي سڀ لفظي طوفان ۽ وات واري جنگ هئي! صرف پيءُ، پٽن پاڻ ۾ ڳالهايو- ۽ قوم کي پنڻ جو ڏانءُ اچي ويو! ڪيترائي ذهن اڃان- پنهنجي اميري سان بي رحمي کي قائم رکندڙ چئبا. جيڪي اقرار جيئان هارين جي اگهاڙن پٽن ۽ زخميل پيرن لاءِ زل تتو رهن پيا.
ڪيڏو سور سهي- شاهه لطيف پنهنجي زندگي- ڪيئن نه امن سان گذاري ويو- حاڪمن مٿان ڪسڻ جي بجاءِ- مرڻ، مارڻ ۽ هڻڻ، هڪلڻ جي ڳالهه ڪندي- غيرفاني ٿي ويو! ماڻهو ۾ ڪهڙي شيءَ آهي؟- جنهن جي مرڻ يا مارڻ سان انسان امر ٿي وڃي ٿو-؟
۽ امر ڇا آهي؟
ڪٿي اُها بڪواس ته نه آهي- جيڪا غيرفاني بابت- هر ايندڙ نسل جي زبان تي قائم رهي ٿي؟
جيئن ڀِٽ ڌڻي جن ڀٽن تي پنهنجا پير گهمايا- هوائون به انهن کي ذهنن تان ڊاهي ناهن سگهيون!
مون به تنهنجن اهڙن وارياسن ڳلن تي- امن جو پانڌيئڙو رهيِ- مرڻ پي چاهيو-! پر الاءِ ڇو؟ وهم جي وهڪري ۾- ذهن وڌيڪ ٻڏڻ لڳو هو- جتان وري موٽڻ محال ٿي پيو هئم- ۽ حالت فاني ڙي فاني-
پوءِ زخم تي زخم ۽ زخم ۾ زخم هئا! محبت ۾ وهم جو ڪهڙو رشتو رهيو آهي-؟ پر جهڙو به رهيو آهي- سو مظبوط رهيو آهي.
هڪڙا وهم ٻيا وَسوِسا- خبر نه هئم ته سو ويد هو يا ويڌن؟ پر مان ائين سمجهڻ لڳو هئس ته- تنهنجن زرخيز ڳلن واري جاگير به اقرار آباد ڪرڻ لڳو هو - ۽ مون انهيءَ مان صرف لفظن جي آبادي پئي حاصل ڪئي.
تنهنجا رخسار- جيڪي سنڌ ڌرتيءَ جي کيتن جيئان-چانڊاڻن ۾ عجيب نموني سان کِلندا هئا- سي جوش ۾ اچي هاڻ ته هوبهو زالاڻو گوشت ٿي پيا هئا- مٿن ماڪ جي خوشبوءِ تي موهيڙا موري آيا هئا- الاءِ ته سچ پچ انگُورجي پئي هئينءَ؟
زندگيءَ جون موسمون ڇالاءِ بدلجن ٿيون-؟ ۽ بدلجن ٿيون جڏهن- تڏهن خيال، تصور ۽ پنهنجي پسند به بدلايو ڇڏن! اهڙي لذت ڪا ٻي هوندي؟ - جڏهن زندگي خزان بڻجي پوي- سندس هر پيلي پن تي- ڪوريئڙي جهڙا- موت جا جيت چهٽل هجن- ڪهڙي موت مرڻ پئي چاهيم؟
ڪهڙو مرڻ هو منهنجو؟ شايد بي شرمائيءَ سان موت مون کي ئي ماري! محبت ۾ هڪٻئي کي نشانيون به تڏهن شايد ڏبيون آهن- ته جيئن مرندڙ عاشق جي موت جي شناخت ٿي سگهي.
پر مون کي ته تو نشاني طور صرف لفظ ڏنا- جيڪي منهنجي مئي پڄاڻا- منهنجي قبر جي به سار لهي نه سگهندا. محبت به ڪو عجيب Idealism فلسفو آهي!
مون ڪوشش ڪئي ته- مٽيءَ ۽ ماڪ مان ٺهيل ماڻهو سان محبت ڪندس پر مرد ڇوڪرن مان مون کي چيڪي مٽيءَ جي مهڪ آئي- ۽ عورت – ڇوڪرين – مان مون کي سمنڊ جي لوڻيل پاڻيءَ جو ذائقو محسوس ٿيو! – تنهن وقت کان- ان ڏينهن جي انتظار ۾ رهيس ته- عورت پاڻي (سمنڊ) جي پيدائش آهي ۽ مرد خشڪي (ڌرتي) جي پيدائش آهي، پر وقت اڃان- لفظن جي عدالت ۾ روڪي رکيو هئم- خود کي باندر جو اولاد چوندڙ- باندر جي ضمير سان – ايتري محبت شايد نه ڪئي هئي. جنهن ڪري ڪيتريون ئي اهم ڳالهيون مون جيئان اڌوريون ڇڏي، وساري ويٺو.
محبت ڪرڻ کانپوءِ- ماڻهن جا نالا ۽ لفظن جون صورتون مون کي ياد نه پئي رهيون.
انهن ئي محبتن وارن ڏينهن- مون ڪنهن مسافر کي اُٺ تي ويٺل ڏٺو هو،- اُٺ ته ايترو پريشان نه هو، اُٺ تي ويٺل وڌيڪ پريشان هو.
پر اُٺ کي جڏهن مک اچي ورايو، تڏهن اُٺ وڌيڪ پريشان ٿيو- ۽ بوسي ڌرتيءَ تي ليٽي پيو.
۽ مسافر جي ٽنگ، اُٺ هيٺان اچي- ٻن هنڌان ڀڄي پئي. اُٺ ليٽي مک مان جان ڇڏائي، ۽ هن ڀڳل ٽنگ مسافر- اُٺ جي سواريءَ مان جان ڇڏائي!
ڪٿي تنهنجي محبت به- اُٺ جي سواري ته نه هئي-؟
ها! تو درست چيو هو، ”ڪڪرن جي ڇانوَ ۾ ڪهڙو نباهه؟“
مون سان محبت جو- تو شايد اهڙو ئي کيل رچايو هو-!
ڪيڏو ڏکيو ڪم هو منهنجي لاءِ-؟،
سرنهن گل جي فطري حُسن ۾- تنهنجي تصور سان گم ٿيڻ،
ڪڪرن پٺيان خيال رُلائڻ،
چنڊ جو لڪي وڃڻ- پوءِ تنهنجي خاطر- ان کي تڪي ويهڻ،
دل جوروئڻ، وري کلڻ- لڙڪن سان منهن ڌوئڻ،
اهڙيون ڪيفيتون سمجهڻ ۽ خود کي سمجهائڻ،
زندگيءَ جو وقت وڃائيندي، وڃائيندي پاڻ سنڀالڻ،-
ذهن پنهنجو چريو ڪري ويٺو هئس.
ڌرتيءَ جي سيني تي- مانيءَ جي بک،
بدحاليءَ جا ستايل اُگهاڙا انگ،
اذيت ۽ غلاميءَ جي قيد ۾ ڪڙهي قواب ٿيندڙ انساني جسم، سڀ نظرانداز ڪري- پنهنجي شاعريءَ سان گڏ- آسمان تي اڏڻ لڳو هئس!
ڪهڙو فرق چئبو؟ مون ۾ ۽ انهن اديبن ۾- جيڪي Sexual سوچن ۾- پنهنجا ذهن کپائي-،
تارا، ڪتيون، چنڊ تڪي، موسمن کي مڌ ماتين راتين جي تشبيهه ڏئي، ۽ وطن ۽ انسانيت کان لاتعلق رهي، - پنهنجي لاءِ پاڳل تاريخ جو نئون باب ڇڏي ويندا آهن؟
ڪهڙو فرق چئبو؟
مون ۾ ۽ زندگيءَ کان ٿڪي ٽُٽي خودڪشي ڪندڙ انهن بي همت شاعرن ۾؟
ڪوبه فرق نه هوندو شايد،
مون ۾ ۽ انهن بدمست پريمين ۾- جيڪي محبت کي سمجهي نه سگهيا!
ها! زندهه آهن ته- سا خلقڻ هار جي قدرت آهي- پر مُردن کان وڌيڪ بي ڪما، بيڪار آهن!
اهڙي بيوقوفيءَ کي ڇا چئبو؟- جنهن ۾ ٻين جي زندگين لاءِ تجويزون پيش ڪبيون آهن- پر پنهنجي اصلاح به نٿي ڪري سگهجي؟
نظرن کي- نظرن سان پياري- حَسين نظرن ۾ مري وڃڻ الاءِ ڪهڙو موت چئبو؟
پر خود پرستيءَ ۾ خوديءَ جو ڪيڙو بڻجي مري وڃڻ ڪيڏو نه ذليل موت چئبو.
شايد عظيم ۽ ذليل- ٻنهي جي وچ وارو موت- مرڻ پيو چاهيان؟ ڪهڙي خبر ته اهو ڪهڙو موت چئجي؟
پر زندگيءَ جي شڪل ۾ - ماڻهو ۽ مُئي پڄاڻا ميت؛- اهڙو سو مون بابت ڪهڙو نه مڪروه جملو هوندو؟
ماڻهو،
زندگي،
۽ موت جي تاريخ ۾!