3. ڪميونزم
اُنھيءَ نظريي جو بنياد مٽيريلزم (ماده پرستي) جي فلسفي تي ٻڌل آھي.
پھرينءَ مھاڀاري لڙائيءَ کان پوءِ وڏي پيماني تي انھيءَ نظريي جو تجربو روس (سوويت يونين) ۾ ٿيڻ لڳو. ابتدا ۾ اُنھن کي سرمائيدار ۽ سامراجي طاقتن جي مخالفت ڪري مشڪلاتن جو منھن ڏسڻو پيو. ليڪن جلد ئي ھنن پاڻ کي سنڀالي ورتو، ۽ پلئننگ (رٿا) مطابق ترقي ڪرڻ لڳا.
ھنن جي سياسي پاليسي سامراجين ۽ سرمائيدارن جي خلاف ھئي، ان ڪري ڪمزور ۽ غلام قومن کي انھن کان سھارو ملڻ لڳو.
ھنن جو سياسي نظام ھڪ پارٽيءَ جي حڪمرانيءَ وارو ھئڻ ڪري، وٽن جماعتي ضابطي کي وڏي اھميت ڏني ٿي ويئي. وٽن جماعت جي مفاد تي فرد جي مفاد کي قربان ٿيڻو ھو. انھيءَ يڪطرفيءَ ۽ ھڪ رنگيءَ حالت کي عمل ۾ آڻڻ لاءِ کين گھڻين مالي مشڪلاتن ۽ خون خرابين مان گذرڻو پيو، ۽ جلد ترقيءَ لاءِ کين تڪليفون برداشت ڪرڻيون پيون. ليڪن آھستي آھستي ٿي، سندن عوام جي ترقي ڏسي، اھو عقيدو دنيا ۾ زوردار واءُ وانگر چوڌاري پکڙجڻ لڳو.