جوزف اسٽالن
سندس والد موچڪو ڌنڌو ۽ زراعت ڪندو ھو. ھن ابتدا ۾ چئن سالن تائين ٽِفلس جي شھر ۾ مسيحي مذھب جي پادري ٿيڻ لاءِ تعليم ورتي. اُتي ئي، مذھبي طور طريقن ۽ آمرانه دٻاءَ خلاف کيس نفرت پيدا ٿي. ڪليسائي مڪتبن مان ٻاھر نڪرڻ کان پوءِ ھي ڪارل مارڪس جي پوئلڳن جي صحبت ۾ آيو، ۽ تُرت ئي اُنھن جي انقلابي تحريڪ ۾ حصو وٺڻ لڳو.
1898ع کان وٺي 1917ع تائين ھن سمورو وقت اُنھيءَ تحريڪ لاءِ پاڻ پتوڙيو ۽ انھيءَ جي سزا ۾ ھُن ڪيئي ڪشٽ ڪاٽيا. رشيا جي زار حڪومت کيس پنج ڀيرا ملڪ نيڪالي ڏني ۽ ڪيترا ڀيرا جيل موڪليو. 1917ع ۾ جڏھن لينن جي ھٿ ھيٺ نئين انقلابي حڪومت برپا ٿي، ان وقت ھيءُ سائبيريا جي جيل ۾ ھو، جتان انقلابي حڪومت جي حڪم تي کيس آزاد ڪيو ويو.
اُن کان اڳ باڪوءَ ۾ ھي جارجين زبان ۾ ”ورسيا“ نالي اخبار بولشويڪ تحريڪ جي فائدي ۾ ڪڍندو ھو. 1912ع ۾ ”سوشلزم ۽ نيشنلزم“ تي ھڪ ڪتاب لکي، ٻنھي نظرين جي اختلافن کي سلجھائڻ جي ڪوشش ڪئي.
انقلابي حڪومت ٺھڻ کان پوءِ، ھيءُ 10 آڪٽوبر 1917ع تي حڪومت جي پولٽ بيورو جو ميمبر ٿي ڪم ڪرڻ لڳو، جنھن ۾ لينن کان سواءِ ٽراٽسڪي، زنوووف، سوڪولنڪوف، ڪامينوف ۽ بونبوف ميمبر ھئا. وزارت جا ٻه فوليا سندس چارج ۾ ھئا.
1921ع ۾ لينن ھن کي پارٽيءَ جو جنرل سيڪريٽري مقرر ڪيو. ”يونين آف سوشلسٽ سوويٽس ريپبلڪس“ جو قيام لينن ۽ اسٽالن جي گڏيل فڪر ۽ عمل جو نتيجو ھو.
لينن جي وفات کان پوءِ اسٽالن ۽ ٽراٽسڪيءَ جي وچ ۾ مٿي ذڪر ڪيل اختلاف جي بنياد تي اقتدار حاصل ڪرڻ لاءِ تصادم شروع ٿيو، جنھن ۾ 1936ع تائين اسٽالن ساري ملڪ تي مڪمل اقتدار حاصل ڪري ڪامياب ٿيو، ۽ اُن کان پوءِ ترقيءَ جي پنجساله رٿائن جي مدد سان ھن رشيا ۾ ڪميونزم کي پوريءَ قوت ۽ استقامت سان قائم ڪيو ۽ مضبوط ۽ مستحڪم بڻايو.
ھو پنھنجي ڪمن ۾ ٿوري انداز جي مخالفت به برداشت ڪرڻ لاءِ تيار نه ھوندو ھو. پنھنجي طويل دور اقتدار ۾ ( 1924ع- 1951ع )، ھن ڪيترائي پنھنجا مخالف، جيڪي سالن جا سال سندس پنھنجا ساٿي ۽ ھمراھ ٿي رھيا ھئا ۽ سڄي عمر ڪميونزم جا وفادار داعي ۽ عامل رھي چڪا ھئا، تن کي مارائي، پنھنجي رستي تان ھٽائي ڇڏيو.
آگسٽ 1936ع ۾ زنوووف، ڪامينو ۽ ٻين کي ڦاسي ڏياري، سڄي ملڪ تي ھو مطلق العنان ڊڪٽيٽر ٿي حڪومت ھلائڻ لڳو.
ڊسمبر 1936ع ۾ رشيا لاءِ نئون آئين جاري ڪيائين، جنھن ڪري سوويت يونين ۾ قوميتن جو مسئلو انصاف ۽ خوش اسلوبيءَ سان حل ٿيو ۽ ھيٺيون مکيه رياستون ۽ ٻيون ڪل رياستون، برابريءَ جي بنياد تي گڏجي، ڪم ڪرڻ لڳيون: 1. رشيا 2. يوڪرين 3. وائيٽ رشيا 4. آزربائيجان 5. آرمينيا 6. ترڪمانيا 7. ازبڪستان 8. تاجڪستان 9. قزاقستان 10. ڪرگيزستان، وغيره.
سيپٽمبر 1938ع ۾ ھن اعلان ڪيو ته ھو جرمنيءَ جي دٻاءَ ۽ تشدد آڏو، زيڪوسلويڪيا جي مدد ڪندو، بشرطيڪ انگلنڊ ۽ فرانس به ان جي مدد ڪندا. پر جڏھن ڏٺائين ته اُنھن ٻنھي حڪومتن زيڪوسلويڪيا جي ورھاست قبولي، اُن ملڪ کي قربان ٿيڻ ڏنو. ته وقت جي مصلحت ڏسي، اڪيلو طاقتور دشمن ھٽلر جو مقابلو نه ڪيائين، ۽ ماٺ ۾ رھيو.
ان کان پوءِ جڏھن جرمنيءَ پولينڊ تي حملو ڪرڻ گھريو، ۽ ھن سمجھيو ته اُن موقعي تي به انگلنڊ ۽ فرانس ۽ ٻيا مغربي جمھوري ملڪ اُن جو ڪو مقابلو ڪونه ڪندا، تڏھن پاڻ ھٽلر سان سمجھوتو ڪري ورتائين، ۽ ائين ٻيءَ مھاڀاري لڙائيءَ ۾ ھٽلر جي وڌندڙ فوجن کي منھن ڏيڻ لاءِ، وقت ۽ مفاصلي جي سھوليت پنھنجي ملڪ ۽ فوج جي بچاءَ ۽ فائدي لاءِ حاصل ڪري ورتائين.