6. فرانس:
پر لڙائي اتحادين جي فائدي ۾ فيصل ٿيڻ بعد، اُنھن گڏجي شڪست کاڌل ملڪن بابت جيڪي فيصلا ڪيا ۽ عھدناما ٺاھيا ھئا، انھن مان گھڻي ۾ گھڻو نفعو فرانس کي پھتو. اُن کي جنگي تاوان مليو. جرمنيءَ جي ملڪ جو ڪجھ حصو کيس ڏياريو ويو. ليگ آف نيشنس ۾ اُن جي خاص حيثيت رھي. اُن ڪري جلد ئي ٿيل نقصان جي پورائي ڪري، ھيءُ ملڪ وري طاقت وٺي ويو.
ھٽلر جي ھٿ ھيٺ طاقتور ٿيڻ بعد، جرمنن فرانس کان اُن جي قبضي وارو اُھو پنھنجي ملڪ جو حصو ته ڇڏايو، پر اُن سان اھڙو رويو اختيار ڪيائون، جنھن سان فرانس جي حڪومت وري اُنھن کان خطرو محسوس ڪرڻ لڳي. ان ڪري جنوري 1935ع ڌاري فرانس جي حڪومت اٽليءَ جي حڪومت سان آفريڪا بابت سمجھوتو ڪيو، ۽ مئي 1935ع ۾ سوويت يونين سان عھدنامو ڪيو، ۽ اھڙيءَ طرح ھو پاڻ کي جرمنيءَ جي خلاف مضبوط ڪرڻ لڳا.
فرانس کي سڀ کان پھرين جديد صنعتي دور جي انقلابي حڪومت قائم ڪندڙ ۽ جمھوري اصولن جو علمبردار تسليم ڪيو ٿي ويو. بھرحال اُن جي، ٻيءَ مھاڀاري لڙائيءَ کان ٿورو اڳ، حالت ھيءَ ھئي ته پارٽين جي ڪثرت ۽ انھن جي ڀڃڻ ٺھڻ ڪري، اُتي ڪابه مضبوط وزارت ٺھي نٿي سگھي، ۽ اُن جون وقت به وقت وزارتون بدلبيون ٿي رھيون. اھڙين حالتن ھيٺ، اُن وقت جي حڪومت جي ڪمزور پاليسيءَ کان متاثر ٿي، ملڪ جي عام راءِ، جنوري 1936ع ۾، مسٽر لاول جي وزارت ڪيرائي، ليان بلوم جي وزارت طاقت ۾ آندي، جنھن ۾ ترقي پسند گروھ جي ڪثرت ھئي. پر پوءِ به فرانس جي حڪومت ۾ پائداري ڪانه آئي، ۽ اپريل 1938ع ۾ ڊاڊليئر وزارت جي نئين حڪومت ٺھي، جا به ڪا ٿورو وقت ئي قائم رھي سگھي. آخر ۾ جڏھن پولينڊ جي سوال تان انگلنڊ ۽ فرانس سيپٽمبر 1939ع ۾ جرمنيءَ سان جنگ جو اعلان ڪيو، ته ٻيھر ڊاڊليئر کي وزير اعظم ڪري رکيو ويو. ٻيءَ مھاڀاري لڙائيءَ جو گھڻو وقت ھيءُ ئي وزير اعظم ٿي رھيو ۽ فرانس جي تاريخ جي اُن اھم دور ۾ ھُن مکيه پارٽ ادا ڪيو. ان ڪري اُن دور جي يورپ جي مکيه ماڻھن مان ڊاڊليئر جي حياتيءَ جو مختصر احوال پيش ڪرڻ به ضروري ٿو نظر اچيم.