درگاهه درازن جو خاص خليفو ميان چنيهه فقير اُڄڻ
درگاهه درازن جو بنياد ميان صاحب ڏني فاروقي وڌو. کيس موراڳي پڻ سڏيو ويندو آهي. ميان صاحب ڏني جو جنم 1192هه 1697ع ۾ ڪلهوڙن جي صاحبي ۾ ٿيو. سيد عبدالقادر جيلاني جي اولاد مان شيخ عبيدالله جيلاني جو مريد هو ۽ شاهه لطيف رحه به ساڻس ملاقات ڪئي هئي ۽ ميان چنيهه فقير اُڄڻ سندس خاص خليفو هو.
ميان محمد چنيهه ذات اُڄڻ، خيرپور ضلعي جي ننڍڙي تاريخي ڳوٺ کهڙا ۾ سن 1127هه ۾ پيدا ٿيا. سندن والد جو نالو محمد عثمان هو. پاڻ پنهنجي والد کي پوک جي ڪم ۾ هٿ ونڊائيندا هئا. کين 40 ايڪڙ جي لڳ ڀڳ زمين هئي جنهن ۾ هڪ کوهه هو. (ان زماني ۾ نهري پاڻي جو نظام نه هجڻ سبب پوک کوهه تي ٿيندي هئي) چون ٿا ته ميان چنيهه فقير جي عمر 21 سال کن هئي، جڏهن هڪ رات باک ڦٽي مهل پوک کي پاڻي ڏيڻ لاءِ نار هلائي ڏاندن جي نگهباني ڪري رهيو هو ته ٻه نامعلوم مسافر اتان گذريا ۽ کانئن درازن ڏانهن رستو پڇڻ لڳا. پاڻ مسافرن سان ٿورو اڳتي آيا، رستي ۾ پهچي فرمايائين ته هي هاڻي سڌو رستو شاهه درازا ڏانهن ويندو. ايئن چوندي پاڻ مسافرن سان ٿورو اڳتي آيا ۽ پاڻ مسافرن کان اجازت گهري. مسافرن مان هڪ ميان چنيهه ڏانهن مخاطب ٿيندي فرمايو ته ”تون اسان کي هي (دنيا وارو) رستو ڏيکاريو آهي ۽ اسان توکي راهه رباني ڏيکاريون ٿا.“ ائين فرمائيندي ميان چنيهه ڏانهن ڌيان وڌايو، جنهن کان پوءِ ميان صاحب جن مٿان حال (استغراق) طاري ٿي ويو ۽ پاڻ بيهوش ٿي زمين تي ڪري پيا ۽ هو بزرگ (مسافر) پنهنجو رستو وٺيون هليا ويا.
ميان صاحب جن کي جڏهن دير گذري ويئي ۽ پاڻ کوهه ڏانهن واپس ڪين وريا تڏهن سندن والد صاحب کي خيال پيو ته خبر ناهي چنيهه الائي ڇونه واپس موٽيو آهي، اهو خيال ڪندي پاڻ کيس ڏسڻ لاءِ سندن پويان آيا ۽ اچي ڏٺائون ته نينگر بيهوش آهي ۽ سندس زبان مبارڪ مان ڪجهه آواز اچي رهيو آهي. جيڪو اڻ چٽي نموني اچي پيو ۽ سمجهه ۾ نه پئي آيو، پاڻ نينگر کي کڻي کوهه تي پهتا. بعد ۾ مختلف حڪيمن سان رجوع ڪيو ويو پر کين 24 ڪلاڪ گذرڻ باوجود به هوش نه آيو.
ٻئي ڏينهن تي هن بيهوش نينگر کي کهڙا ۾ مخدوم صاحبن جي خدمت ۾ پيش ڪيو ويو پر ٻه راتيون ۽ ٻه ڏينهن گذري وڃڻ کانپوءِ بيهوش نينگر جي حالت نه سڌرڻ سبب سندن والد ڏاڍو فڪر مند ٿي پيو ۽ سڄي رات ميان چنيهه جي مٿان ويهي گذاريندو رهيو. ايتري ۾ کين ننڊ غالب ٿي وئي ۽ ان ننڊ واري عالم ۾ هڪ آواز ٻڌائين ته نينگر کي درازا کڻي وڃو.
پوءِ صبح ٿيندي ئي بيهوش نينگر محمد چنيهه کي شاهه درازا آندو ويو. جتي حضرت ميان صاحب ڏنو فاروقي رحه جن کي سربستو عرض رکيائون.
ميان صاحب ڏني فاروقي جڏهن هڪ نگاهه ڪومل بيهوش نينگر تي وڌي ته اهو چچريل آواز صاف ذڪر خداوندي ۾ تبديل ٿي ويو ۽ الله الله جو آواز صاف ٻڌڻ ۾ اچڻ لڳو.
پوءِ درگاهه درازا تي ست ڏينهن رهڻ کانپوءِ ميان محمد چنيهه جن بلڪل صحيح سلامت ۽ هوش جي حالت ۾ اچي ويا. اهو جمع جو ڏينهن هو. جمع نماز کان فارغ ٿي ميان صاحب ڏني رحه ميان چنيهه جن کي تازو وضوع ڪرڻ جو حڪم فرمايو. پاڻ تازو وضو ڪري سندن خدمت عالي ۾ حاضر ٿيا ته ميان صاحب ڏني رحه کين بيعت سان شرف فرمايو ۽ چادر خلافت عطا فرمايائون ۽ فرمايائون ته چنيهه منهنجو سڀ کان اول خليفو آهي. اهڙا ارشاد ۽ هدايتون ڏيئي ميان چنيهه رحه کي اجازت ڏنائون. شاهه درازا کان واپس کهڙا اچڻ کان پوءِ پاڻ اڪثر عبادت الاهي ۾ مشغول رهڻ لڳا. پاڻ ڪڏهن ڪڏهن ڏينهن جو بنا ڪجهه کائڻ پيئڻ جي جهنگ طرف نڪري ويندا هئا. اهو به چون ٿا ته هڪ ڀيري شاهه عبداللطيف ڀٽائي رحه سير سفر فرمائيندا انهيءَ جڳهه تي تشريف فرما ٿيا. ۽ ميان چنيهه رحه جن کي اچي چلي مان اٿاريائون ۽ فرمايائون ته هاڻي خلق خدا جي خدمت ڪريو. اهڙي طرح ميان چنيهه رحه جي ڪمال جو چرچو پڻ آهستي آهستي عام ٿيڻ لڳو ۽ روزانو ڪيترائي سائل ۽ حاجتمند نهايت عقيدت ۽ احترام سان سندن خدمت ۾ حاضري ڀريندا رهيا. ميان چنيهه کي پنهنجي مرشد ميان صاحب ڏني رحه مٿس راضي ٿيندي اهو به چيو هو ته اڄ تو مان چ ڪڍي ڇڏيسين اڄ کان پوءِ تون نسورو نينهن آهين ميان چنيهه رحه کي ٽي فرزند پيدا ٿيا.
(1)ميان فقير محمد (2) ميان خاوند ڏنو ۽ (3) ميان ذاڪر محمد جيڪي به سندن صحبت ۾ رهي عرفان و معرفت جون منزلون طئي ڪندي ڪمال جي درجي تي پهتا.
چيو وڃي ٿو ته درگاهه درازا شريف جو هي خاص خليفو شعبان مهيني (سومر جي رات) سن 1207هه ۾ هن فاني دُنيا کي الوداع چئي ويو.
سندس مزار مبارڪ شهر کهڙا ۾ آهي. ميان محمد چنيهه رح هميشه سر مبارڪ تي پٽڪو ٻڌندا هئا. جنهن جو رنگ ڪارو هوندو هو. اها پڻ روايت ڪئي ويئي آهي ته پاڻ ڪڏهن اڇي رنگ جي دستار پڻ سر تي پهريندا هئا ۽ ڪڏهن ڪڏهن ڪاري رنگ جي ٽوپي پڻ پهريندا هئا.
چون ٿا ته پاڻ سڄي عمر اڇي رنگ جا ڪپڙا پهريائون پر پنهنجي مرشد ميان صاحب ڏني رحه جي وصال کانپوءِ نير جا ٻڏل ڪپڙا پهريندا هئا. ڪتاب نسورو نينهن جي ليکڪ ذوالفقار اُڄڻ پنهنجي ڪتاب جي صفحي نمبر 45 تي ميان سائين جن جا اخلاق ۽ خوبيون بيان ڪندي لکي ٿو ته حضرت جن بهترين خوبين جا مجسما هئا، سندن قول ۽ فعل ۾ مطابقت هئي، پاڻ پنهنجي عملي زندگي کي قرآن ۽ سنت جي سانچي ۾ پلٽي ڇڏيائون سندن نفس تسليم و رضا الاهي لاءِ وقف هو، پاڻ خوف خدا کان ڪڏهن ڪڏهن بي اختيار روئي ڏيندا هئا.
مددي ڪتاب:
(1) ”نسورو نينهن.“ ليکڪ: ذوالفقار اُڄڻ
(2) ”ساريم اڄ سنگهار“ : خادم عباسي
***