سچل جو ٻالڪ: صوفي نانڪ يوسف
رياست خيرپور جو علائقو سڄي برصغير ۾ خاص اهميت رکي ٿو. هن علائقي جو چپو چپوصوفياءِ ڪرام ۽ برزگان دين جي درگاهن ۽ خانقاهن سان آباد آهي. انهن جو فيض دنيا وارا حاصل ڪندا رهن ٿا ۽ اهو سلسلو تاقيامت جاري ۽ ساري رهندو. ڊاڪٽر نواز علي شوق لکيو آهي ته ڪنهن دور ۾ خيرپور رياست ۾ گمبٽ، راڻيپور، درازا، هنڱورجا، ٻٻرلوءِ، تجل شريف، روهڙي، ڪنڊڙي، پريالوءِ ۽ پير ڳوٺ جون درگاهون ۽ خانقاهون مشهور هيون. مطلب ته ادبي ۽ روحاني لحاظ کان اهو سونهري دور هو. (سرمست 13 صه 18-19)
سنڌ صوفين جو ديس آهي، هتي هميشه امن، محبت ۽ ڀائيچاري جو درس تدريس هلندو رهيو آهي. هن ڌرتيءَ تي ڪيترائي صوفي شاعر بزرگ ٿي گذريا آهن. سندن اعليٰ خدمتن جي ڪري اڄ به سوين سال گذرڻ باوجود سوين ماڻهو پري پري کان اچي کين سلام ڪن ٿا. اهڙو روحاني فيض رسائيندڙن مان صوفي شاعر نانڪ يوسف به هڪ آهي.
فقير جو اصل نالو محمد يوسف والد جو نالو محمد هاشم هو ۽ ذات جو کوکر هو ۽ جھل مگسي بلوچستان جو ويٺل هو، جتي 1772ع ۾ تولد ٿيو.
پنهنجي والد کان علم جي تحصيل ڪرڻ بعد حق جي ڳولا ڪندي اچي درازن جي درويش حضرت سچل سرمست جو طالب ٿيو. فيض پرائڻ کان پوءِ (رنگپور) ضلعي خيرپور ۾ آستانو اڏي ويهي رهيو. خيرپور جي والي مير مراد خان سندس معتقد هو.
1845ع ۾ وفات ڪيائين، سنڌيءَ کان سواءِ سندس سرائيڪي ۽ هندي شعر به ملي ٿو، سندس سنڌي ڪافين ۾ ڪٿي ڪٿي هندي ۽ سرائيڪي لفظ ملن ٿا.
نانڪ يوسف جي شاعريءَ جو ڪتاب ” نانڪ يوسف جو ڪلام “ ڪافي عرصو اڳ ڇپيو هو، جيڪو هن وقت اڻ لڀ ٿي ويو آهي. ان سلسلي ۾ منهنجي ملاقات نانڪ درگاهه جي گادي نشين سنڌي ادبي سنگت شاخ نانڪ يوسف جي سيڪريٽري خادم عباسي سان ٿي، جنهن ٻڌايو ته نانڪ جو ڪلام نئين سر سهيڙيو اٿم. انشاءَ الله ڇپائبو. ڏٺو وڃي ته ڪنهن به اداري پاران نانڪ يوسف جي شخصيت ۽ شاعريءَ تي ڪا خاص تحقيق ڪونه ٿي سگھي آهي، شاهه لطيف يونيورسٽي خيرپور ۾ قائم ” سچل چيئر “ جيڪا سچل سائين جي فڪر ۽ فلسفي کي عام ڪرڻ لاءِ هر سال مختلف موضوعن تي ڪتاب ڇپائيندي رهي ٿي، تنهن به منهنجي خيال ۾ هن صوفي شاعر تي ويجھڙائيءَ ۾ ڪو به تحقيقي ڪم ڪونه ڪرايو آهي ۽ نه ئي وري نانڪ يوسف يادگار ڪميٽيءَ وارن ڪا اهڙي همٿ ڏيکاري آهي.
جنوري 1998ع ۾ سچل سرمست جا طالب ( شاعر) جي عنوان سان هڪ ڪتاب ڇپيو، جنهن جو محقق ڊاڪٽر نواز علي شوق صاحب آهي. هي ڪتاب سچل چيئر شاهه عبداللطيف يونيورسٽي خيرپور پاران ڇپيو هو پر 144 صفحن تي مشتمل هن ڪتاب ۾ به سچل سائين جي طالب ( شاعر) فقير نانڪ يوسف کي شامل نه ڪيو ويو آهي. منهنجو مقصد ايترو آهي ته هن بزرگ جي شخصيت ۽ شاعري بابت تحقيق ڪرائي وڃي ته جيئن نئين ٽهيءَ جا ليکڪ ۽ شاعر سندس فڪر ۽ فلسفي مان لاڀ حاصل ڪري سگھن.
***