تاريخ، فلسفو ۽ سياست

شڪارپور تاريخ جي آئيني ۾

ڪتاب ”شڪارپور تاريخ جي آئيني ۾“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو جنهن جو ليکڪ نقش ناياب منگي آهي. هن ڪتاب جي تحقيق ۽ سهيڙ نوجوان شاعر ۽ ليکڪ محترم حسيب ناياب منگي ڪئي آهي.
جيتوڻيڪ اڄ به شڪارپور جا تاريخي اهڃاڻ ماضيءَ جي حسين داستانن جي نموني طور موجود آهن.ڪنهن به ليکڪ ۽ باشعور طبقي لاءِ پنهنجي شهر توڙي علائقي جا قديم آثار پنهنجي گهر جيان پيارا ۽ عزيز آهن، سائين نقش ناياب منگي جي به پنهنجي شهر شڪارپور سان محبت ۽ انس جو اندازو سندس هن ڪتاب ۾ شامل تحريرن مان لڳائي سگهجي ٿو. جنهن ۾ شڪارپور جي تاريخي ورقن ۾ موجود خاص طور مختلف دورن ۾ شهر جي عروج ۽ زوال جو مختصر ذڪر پڻ جامع نموني سان بيان ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي.
Title Cover of book شڪارپور تاريخ جي آئيني ۾

شڪارپور ضلعي جي آدمشماري

شڪارپور جو مشهور ۽ تاريخي ضلعو، جيڪو هن وقت لاڙڪاڻي ڊويزن ۾ شامل آهي، سو اڳ سکر ڊويزن ۾ شامل هو. لاڙڪاڻي ڊويزن ۾ شامل ٿيڻ کانپوءِ، شڪارپور ضلعي جي ترقيءَ ۾ ماٺار اچي چڪو آهي. انتظامي لحاظ کان هن ضلعي جي رهواسين کي لاڙڪاڻي جي اچ ـ وڃ ۾ پڻ دشواري درپيش آهي. جا هتان جي غريب عوام لاءِ هڪ وڏو مسئلو بڻيل آهي خاص طور تي هن ضلعي جي ڏکڻ ـ اوڀر جي شهرن ۽ ڳوٺن جي رهواسين پنهنجي تڪليف جي بنياد تي شڪارپور ضلعي مان پنهنجن علائقن کي علحده ڪرائي سکر ضلعي ۾ شامل ڪرڻ لاءِ وقت بوقت جيڪي ڪوششون ورتيون آهن، تن جي برصواب ٿيڻ تي شڪارپور جي معيشت تي پڻ وڏو اثر پوندو. ان لاءِ سنڌ سرڪار خاص طور تي پاڪستان سرڪارکي جڳائي ته شڪارپور ضلعي کي ترقي ڏيارڻ لاءِ ان کي ڊويزن جو درجو ڏيئي، منجھس جيڪب آباد ضلعو شامل ڪري ۽ ڪنڌڪوٽ کي پڻ ضلعي حيثيت ڏيئي ان ۾ شامل ڪيو وڃي، ائين ڪرڻ سان شڪارپور جي ڏکڻ ـ اوڀر وارن علائقن جي رهواسين جي تڪليف دور ٿيڻ کان علاوه ڪشمور ۽ جيڪب آباد جي رهواسين جي انتظامي ڪمن ـ ڪارپت اُڪلائڻ ۾ پڻ سهولت پيدا ٿيندي.
شڪارپور ضلعو جاگرافيائي لحاظ کان 29 ۽ 27 ڊگريون اترين ويڪرائي ڦاڪ ۽ 67 ۽ 70 ڊگريون اڀرندي ڊگھائي ڦاڪ تي ٻڌل آهي، هن ضلعي جي پکيڙ 2،512چورس ڪلوميٽر آهي، تعلقن جو تعداد 04، سب ڊويزن 02، ميونسپل ڪاميٽي 01، ٽائون ڪاميٽيون 06، سپروائزري تپيداري سرڪل 13، تپيداري سرڪل 60، ۽ ديهن جو تعداد 260 آهي. سن 1998ع جي “ڊسٽرڪٽ سينسس رپورٽ آف شڪارپور” (گورنمينٽ آف پاڪستان اسلام آباد پاران فيبروري 1999ع ۾ ڇپيل) مطابق ضلعي جي ڪل آدمشماري 8،80438 آهي،جن ۾ شهري ۽ ڳوٺاڻي آباديءَ جي لحاظ کان مرد 4،56،589 ۽ عورتون 4،03،849 آهي. اهڙي طرح مسلمان 8،63،065، عيسائي 762، هندوجاتي 15273، قادياني(احمدي) 345، اڇوت 582 ۽ ٻيا 411 جا انگ اکر ڄاڻايل آهن. هن ضلعي جي آباديءَ ۾ واڌ جو تناسب ساليانو 2.32 آهي، جڏهن ته في چورس ڪلوميٽر کان پڻ آدمشماري جو تناسب يا برابري 350.5 آهي.
لساني لحاظ کان سنڌي ڳالهائيندڙ 95.77، اڙدو 1.81، پنجابي 0.24، پشتو 0.22، بلوچي 1.01، سرائيڪي 0.60 ۽ ٻيون ٻوليون ڳالهائيندڙ 0.36 آهي. هن ضلعي ۾ معذورن جي ڪل آباديءَ جو انگ 0.75 في سيڪڙو آهي.
شڪارپور ضلعي ۾ ڏيلن مان ڏکندو ڏور ڪرڻ ۽ صحت جي سلامتيءَ لاءِ، سول اسپتال هڪ، تعلقا هيڊ ڪوارٽر اسپتالون 3، بنيادي صحت مرڪز 33، سرڪاري ڊسپينسريون 6، ويم گھر ۽ ٻارن جو صحت مرڪز 4 ۽ ضلعي ڪائونسل ڊسپينسريون 14 آهن.
تعليمي لحاظ کان شڪارپور ضلعي ۾ ڇوڪرين لاءِ 1 ۽ ڇوڪرن لاءِ 2 ڊگري ڪاليجون ۽ لا ڪاليج پڻ آهي. انهيءَ کانسواءِ 2 هائر سيڪنڊري اسڪول ڇوڪرن لاءِ ۽ 1 ڇوڪرين لاءِ آهن. هاءِ اسڪولن جو تعداد 49 آهن جن مان 9 ڇوڪرين لاءِ ۽ 40 ڇوڪرن لاءِ آهن. اهڙيءَ طرح مڊل اسڪولن جو تعداد 62 آهي، جن مان 38 ڇوڪرن لاءِ ۽ 24 ڇوڪرين لاءِ آهن. پرائيمري اسڪولن جو تعداد 609 آهي، جن مان 485 ڇوڪرن لاءِ ۽ 124 ڇوڪرين لاءِ قائم ڪيل آهن، ضلعي ۾ پڙهيل 31.58 سيڪڙو، باقي 68.42 سيڪڙو اڻ پڙهيلن جو ڳاڻاٽو آهي.
آخر ۾ هڪ وضاحت ڪرڻ ضروري آهي ته پاپوليشن سينسس 1998ع بيورو آف اسٽيٽسٽڪس، حڪومت سنڌ ڪراچي جي ڇپيل رپورٽ مطابق، شڪارپور ضلعي جي ڪل آدمشماري جا انگ اکر 8،66،000 آهن جن ۾ 4،48،000 مرد ۽ 4،18،000 عورتون آهن، خبر نه آهي ته مرڪزي ۽ صوبائي رپورٽن ۾ اهڙو فرق ڪيئن پيدا ٿيو، جو ڪن خاص انتظامي موقعن تي ڪتب آڻڻ ۾ هاڃيڪار ثابت ٿي سگھي ٿو.