تاريخ، فلسفو ۽ سياست

شڪارپور تاريخ جي آئيني ۾

ڪتاب ”شڪارپور تاريخ جي آئيني ۾“ اوهان اڳيان پيش ڪجي ٿو جنهن جو ليکڪ نقش ناياب منگي آهي. هن ڪتاب جي تحقيق ۽ سهيڙ نوجوان شاعر ۽ ليکڪ محترم حسيب ناياب منگي ڪئي آهي.
جيتوڻيڪ اڄ به شڪارپور جا تاريخي اهڃاڻ ماضيءَ جي حسين داستانن جي نموني طور موجود آهن.ڪنهن به ليکڪ ۽ باشعور طبقي لاءِ پنهنجي شهر توڙي علائقي جا قديم آثار پنهنجي گهر جيان پيارا ۽ عزيز آهن، سائين نقش ناياب منگي جي به پنهنجي شهر شڪارپور سان محبت ۽ انس جو اندازو سندس هن ڪتاب ۾ شامل تحريرن مان لڳائي سگهجي ٿو. جنهن ۾ شڪارپور جي تاريخي ورقن ۾ موجود خاص طور مختلف دورن ۾ شهر جي عروج ۽ زوال جو مختصر ذڪر پڻ جامع نموني سان بيان ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي.
Title Cover of book شڪارپور تاريخ جي آئيني ۾

“بشير” مورياڻي(وفات : 26 فيبروري 2016)

بشير احمد “بشير” مورياڻي سن 1935ع ۾ شڪارپور سنڌ ۾ ڄائو. پرائمري تعليم کان ڪاليج تائين پنهنجي اباڻي شهر ۾ ورتائين. ننڍپڻ کان ئي نهايت ذهين ۽ اورچ شاگرد جي حيثيت سان تعليمي مرحلا طئه ڪندي سن 1956ع ۾ بي.اي آنرس جي امتحان ۾ امتيازي حيثيت ماڻي سنڌ يونيورسٽي ۾ پهرين پوزيشن حاصل ڪيائين. سن 1958ع ۾ ايم.اي سنڌي ادب ۾ پاس ڪري پهريون نمبر آيو، ان دوران تحقيقي مقالو “پاڪستان قائم ٿيڻ کان پوءِ سنڌي ادب جي اوسر” لکيائين، جنهن تي نه رڳو سنڌ، پر شڪارپور کي بجا طور تي فخر ۽ ناز حاصل آهي. افسوس! جو سنڌ يونيورسٽي مان همت ۽ حوصله افزائي نه ملڻ ڪري، سنڌي ادب ۾ پي.ايڇ.ڊي ڪرڻ جو ارادو ترڪ ڪري، 1958ع ۾ ئي ڪاليج ۾ ليڪچرر جي حيثيت سان گهڙيو، جتي 1958ع کان 1960ع تائين نوابشاهه ۽ شڪارپور جي ڪاليجن ۾ هڪ ڪامياب ليڪچرر جي حيثيت سان علم جي روشني پکيڙيندو رهيو. سن 1960ع ۾ سول سروس ۾ شامل ٿيو، انهيءَ دوران نواب شاهه، ڪنڌڪوٽ، لاڙڪاڻي ۽ ڪراچي ۾ اسسٽنٽ ڪمشنر جي عهدي تي فائز رهيو. سن 1969ع کان 1970ع تائين هو انتظامي تربيت لاءِ آمريڪن يونيورسٽي بيروت ۾ وڌيڪ سکيا لاءِ هتان اُسهيو، اتان موٽڻ کان پوءِ کيس ترقي ملي. انهيءَ عرصي ۾ سنڌ لاءِ آدم شماري جو ڊائريڪٽر، جيڪب آباد ضلعي جو ڊپٽي ڪمشنر، ڊائريڪٽر ايڪسائيز ۽ ٽيڪسيشن، خوراڪ ۽ زراعت کاتي جو ايڊيشنل سيڪريٽري ٿي رهيو. 1973ع ۾ حڪومت جي انتظامي سڌارن جي هيٺ ٿيل، لکيل چٽاڀيٽي جي مقابلي ۾ ڪامياب ٿي، فارين سروس ۾ “ڪائونسلر” چونڊجي ويو، جتان سنڌ حڪومت هن جون خدمتون حاصل ڪري کيس انڊسٽريز ۽ مِنرل ڊيولپمينٽ جي کاتي جو سيڪريٽري مقرر ڪيو. ان کان علاوه سنڌ حڪومت جي مختلف کاتن ۾ هوم سيڪريٽري، تعليم جو سيڪريٽري، ٻيلي کاتي جو سيڪريٽري ٿي ڪم ڪري چڪو آهي.
محترم بشير مورياڻي کي اسڪول واري زماني کان لکڻ پڙهڻ سان شوق پئي رهيو آهي، اهو ئي سبب آهي جو سندس شمار سنڌ جي ڌرتي جي ترقي پسند اديب، شاعر، افسانه نگار ۽ معروف مترجم کان علاوه نامور ليکڪن ۾ ٿئي ٿو. پاڻ سنڌي ٻولي جي ڪهاڻي ۽ افساني کي نوان موڙ ۽ نوان رنگ ڏيئي وڏو داد حاصل ڪيائين. سندس ڪيترن افسانن جو ترجمو مختلف ٻولين ۾ ٿي چڪو آهي. بشير مورياڻي صاحب جهڙو منفرد افسانه نگار آهي، تهڙو ئي يگانو شاعر به آهي. هن عروضي صنفن کي وڌيڪ اپنائي ورتو. سندس ڪلام جديد ۽ قديم رنگن جي سنگم جو مثال آهي. “اصنام خيالي” جي نالي سان سندس ڪلام جو مجموعو ڇپجي چڪو آهي. ڪهاڻين جي ڪتابن “زندگي جي راهه ۾”، “اڌوري اُڏام” ۽ “اجنبي” کان علاوه عربي ۽ ترڪي ٻولي جي ڪهاڻين جا ترجما پڻ ڪتابي صورت ۾ ڇپجي پڌرا ٿي چڪا آهن.
محترم “بشير” مورياڻي صاحب پنهنجي شهر جي مشهور تعليمي اداري سي اينڊ ايس (چيلاسنگهه ۽ سيتلداس) ڪاليج کي پنهنجي ڪلام جو موضوع بڻائي انکي هيٺين طرح واکاڻيو اٿس:

شڪارپور ڪاليج
سنڌ ۾ تعليم جو روح روان،
تون گذشته دور جو آهين نشان،
تون محض ماضي جو ناهين داستان،
حال و مستقبل ۾ پڻ تون جا ودان.
تون اڪابر علم جا پيدا ڪيا،
جن جو مَٽ پيدا ڪيو ناهي زمان
جي هلي اڳتي ٿيا شاعر اديب،
تن پرايو فيض آهي تو منجهان.
ڪيئي جي ماهر ٿيا سائنس جا،
سي ٿيا منسوب تنهنجي نانءَ سان
جي ادرا اڄ ٿيا تنهنجا رقيب،
ڪنڌ ڇا کڻندا اُهي تنهنجي اڳيان.
تنهنجو حسنِ ظاهري ۽ معنوي
تنهنجي مستن لئه آ مثل ڪهڪشان!
تون خموشيءَ سان زماني کي ڏٺو
تو پڙهيو هر داستان خونچڪان.
ڪهڙا ڪهڙا انقلاب آيا ويا،
تون مگر قائم رهئين پٿر جيان،
رنگ بدلايو زماني هر گهڙي،
ڪجهه نه ٿيو ليڪن اثر تنهنجي مٿان،
تنهنجا ديوانا ڪئين ويندا رهيا،
آئيا جي، تون ڪئي تن آجيان،
توسان جن جن بي وفائي آ ڪئي،
تنهنجي سيني ۾ آ تن جو داستان،
ڪيئي آيا، ۽ ويا توکي ڇڏي،
تو مگر اُف ڀي نه ڪئي اي جان جان،
تو زبان کولي نه ڪنهنجي شڪوه لاءِ،
تون رهئين ليڪن سڀن جو رازدان!
تو نه بڇڙائي ڪئي ڪنهن فرد سان،
ڪونه ورتو بدلو تو ڪنهن شخص کان.
تون ڄڻ آهين علم جو مهمان گهر،
ڪي اچي تو وٽ وڃن ڪي تو وٽان.
اڄ به آهين باعث تسڪين تون،
اڄ به آهين تون توجهه جو مڪان!
علم جو ۽ فيض جو درياءُ تون،
ڪيئي ٿيا سيراب پياسا تو وٽان.
تنهنجي مداحن مان آ هڪڙو “بشير”
مانُ، وڌ آهي اهو، ٻئي مانَ کان!