مرتئي کان اڳ ۽ پوءِ
(بخاري مسلم)
توهان مان ڪو به موت جي تمنا نه ڪري توڻي جو هو نيڪوڪار هجي. ڇاڪاڻ ته جيستائين هو زندهه آهي ته پنهنجي نيڪين واري ذخيري ۾ اضافو ڪندو رهندو ۽ جيڪڏهن سندس عمل خراب آهن ته ٿي سگهي ٿو جو آئنده زندگيءَ ۾ توبهه وغيره جي ذريعي الله تعاليٰ کي راضي ڪري وٺي. (بخاري)
توهان مان ڪو به ڪنهن ڏک ۽ تڪليف جي ڪري موت جي تمنا ۽ دعا نه ڪري جيڪڏهن بلڪل لاچاري هجي ته هيئن دعا ڪجي “اي الله منهنجي لاءِ جيستائين زندگي بهتر هجي ان وقت تائين مون کي زندهه رک ۽ جڏهن منهنجي لاءِ موت بهتر هجي ان وقت مون کي دنيا مان کڻي وٺ.” (بخاري- مسلم)
ڪنهن مؤمن ٻانهي جي لاءِ الله تعاليٰ جي طرفان اهڙو مٿاهون مقام طئي ٿي ويندو آهي جنهن کي هو پنهنجي عمل جي ذريعي نه ٿو ماڻي سگهي ته الله تعاليٰ کيس ڪنهن جسماني يا مالي تڪليف ۾ يا اولاد جي طرفان ڪنهن صدمي ۽ پريشانيءَ ۾ مبتلا ڪري ڇڏيندو آهي. پوءِ کيس صبر جي توفيق ڏئي ڇڏيندو آهي. ايستائين جو (انهن مصيبتن ۽ تڪليفن تي صبر جي ڪري) کيس انهيءَ مٿاهين مقام تي پهچايو ويندو آهي جيڪو ان جي لاءِ پهريائين طئي ٿي چڪو هو. (مسند احمد-ابي دائود)
بکين کي کاڌو کارايو، بيمارن جي عيادت ڪريو ۽ جيڪي ماڻهو ناحق قيد ڪيل آهن انهيءَ جي رهائيءَ جي ڪوشش ڪريو. (اهي عمل آخرت جو ثمر آهن). (صحيح بخاري)
جنهن ماڻهوءَ ڪنهن مريض جي عيادت ڪئي ته الله جو منادي آسمان کان پڪاريندو آهي ته تون ڀاڳن وارو ۽ عبادت لاءِ تنهنجو هلڻ ڀاڳن وارو ۽ تون هي عمل ڪري جنت ۾ پنهنجو گهر ٺاهي ورتو. (سنن ابن ماجه)
اوهان مان هر هڪ کي گهرجي ته هن کي اهڙي حالت ۾ موت اچي جو کيس الله تعاليٰ جي باري ۾ سٺو گمان هجي.
(صحيح مسلم)
ڪنهن مسلمان جي ميت لاءِ مناسب ناهي ته اهو گهر وارن جي وچ ۾ دير تائين پيو رهي. (سنن ابي دائود)
چڱي طرح ٻڌي ۽ سمجهي وٺو ته الله تعاليٰ اک جي ڳوڙهن ۽ دل جي رنج و غم تي سزا نه ٿو ڏئي (ڇاڪاڻ ته ان تي ٻانهي جو اختيار ۽ قابو ناهي) ليڪن زبان جي غلط رويءَ تي (يعني زبان سان هاءِ گهوڙا مچائڻ تي) سزا ڏئي ٿو. اهڙي طرح (انا الله پڙهڻ ۽ دعا ۽ مغفرت گهرڻ تي) رحمت به فرمائي ٿو ۽ هي به حقيقت آهي ته ميت جي گهر وارن پاران روئڻ پٽڻ سان هن کي عذاب به ٿئي ٿو. (بخاري- مسلم)
جيڪو (غمي ۽ موت جي موقعي تي) پنهنجو منهن مٿو پٽي ۽ گربيان ڦاڙي ۽ جاهليت جي طريقن جهڙي واويلا ڪري ته اهو اسان مان ناهي. (بخاري- مسلم)
توهان سفيد ڪپڙا پهريندا ڪريو جو توهان لاءِ سٺا ڪپڙا آهن ۽ انهيءَ ۾ ئي پنهنجي مرڻ وارن کي ڪفن ڏيندا ڪريو.
(سنن ابي دائود)
جڏهن توهان ڪنهن ميت جي جنازي نماز پڙهو ته پوري خلوص سان ان جي لاءِ دعا ڪريو. (ابي دائود)
اوهان لاءِ ممانعت آهي جو قبر کي پختو بڻايو يا ان تي عمارت ٺاهيو يا ان تي ويٺا رهو.(صحيح مسلم)