رومانيا جي جپسين جا سنڌين وارا شوق
پروفيسر محبوب علي شاھه
____
ڪاوش جي 19 جولاءِ 2011ع واري شماري ۾ جپسين بابت زيب سنڌيءَ جو مضمون نظر مان گذريو، جنهن ۾ يورپ جي مختلف ملڪن ۾ رهندڙ جپسي ماڻهن بابت لکيو ويو آهي. چيو وڃي ٿو ته ڪنهن زماني ۾جپسي (لاڏائو) ماڻهن جو هڪ وڏو تعداد رومانيا ۾ وڃي آباد ٿيو، جنهنڪري کين روماني به چيو ويو. مونکي چار سال 1976-80ع شماريات ۾ پي ايڇ ڊي جي سلسلي ۾ بخارسٽ (رومانيا) ۾ رهڻو پيو. انهيءَ عرصي ۾ مون جپسين کي ويجهڙائيءَ کان ڏٺو. انهن ڏينهن ۾ اتي جاجپسي انڊين فلمون شري 420، هاٿي ميري ساٿي، ڪٽي پتنگ وغيره گهڻي شوق سان ڏسندا هئا ۽ فلم جو هر شو هائوس فل ويندو هو. هر هڪ جپسي مرد توڙي عورت هڪ انڊين فلم گهڻا دفعا ڏسندو هو. گهڻو ڪري ٽيپ رڪارڊر گڏ کڻي ايندا هئا، زبان سمجهه ۾ ڪانه ايندي هئن، ان جو ترجمو اسڪرين تي ايندو هو پر فلمن جا گانا رڪارڊ ڪري زور سان وڄائيندا ۽ خوش ٿيندا هئا. راجڪپور ۽ نرگس سندن پسنديده اداڪار هئا.
مون ڪن جپسين کي سنڌي موسيقي ٻڌائي، جيڪا انهن کي تمام گهڻو وڻي ۽ انهن کي سنڌ ڏسڻ جو ڏاڍو شوق جاڳيو. خاص ڪري عابده پروين، استاد ابراهيم ۽ استاد جمن جا گانا هنن کي ڏاڍا وڻيا.
جپسي پڙهائيءَ کان گهڻو پري هوندا آهن، اهي ننڍڙو ڪاروبار يا ننڍي نوڪري ڪارخانن وغيره ۾ ڪم ڪندا آهن. اتي ڪارخانن جون ٽي شفٽون هلنديون آهن ۽ گهڻو ڪري رات واري شفٽ ۾ ، سخت سرديءَ ۾ جڏهن برف پئي پوندي هئي، مون کين ڪم تي ويندي ڏٺو.
جپسي سنڌين وانگر تمام مهمان نواز آهن، سندن گَهرَ ٻاهران تمام سادا، گهڻو ڪري انگور جي ولين سان ڍڪيل پر اندر تمام سينگاريل آهن. رومانيا جا جپسي شروع ۾ ٿورا رُکا لڳندا آهن ، پر پوءِ جڏهن ساڻن واقفيت ٿي ويندي آهي، ته ڏاڍا فري ٿي ويندا آهن. کائڻ پيئڻ جا تمام شوقين آهن ۽ پگهار ملڻ جي پهرين ڏينهن اڌ پگهار کائڻ پيئڻ تي خرچ ڪري ڇڏيندا آهن. گهر ۾ انگور مان شراب ٺاهيندا هئا، جنهن کي سئويڪا چوندا ۽ ڏاڍي شوق سان پيئندا هئا. مسافر کي مسافر ۽ کنڊ کي زهر چوندا هئا. جپسي بيضن ۽ پٽاٽن مان تمام گهڻن قسمن جا کاڌا ٺاهيندا آهن .
رومانيا جي جپسين جو رنگ سنڌين جهڙو ۽ بدن جي بيهڪ به سنڌين وانگر ئي آهي. سندن شادين ۾ به سنڌين وانگر مايون ڳائينديون آهن ۽ پنهنجن بهادرن ۽ سورمن جا قصا به ٻڌائينديون آهن. جپسي عورتن جو لباس ڍلو چولو ۽ شلوار آهي. ٻهراڙيءَ جا جپسي پنهنجي خاندان سان، مال لاءِ گاهه جي تلاش ۾ سفر ڪندا رهندا آهن. رومانيا جا جپسي پاڪستان ۽ انڊيا مان جيڪي شاگرد ايندا آهن، انهن کي به جپسي ئي سمجهندا آهن.
(روزانه ”ڪاوش“ 2 ــ آگسٽ 2011ع)