منجهيل دور جي ڪٿا
هي ڪهڙو عهد آهي؟ جنهن ۾ ڪابه ڳالهه واضح ناهي، ايتريون ته ڳالهيون آهن جو توهان ٻڌي ٻڌي چريا ٿي پئو. مزي جي ڳالهه اها ته هر ڳالهه تي اعتبار ڪرڻ تي دل چوي ٿي، هر ڳالهه صحيح لڳي ٿي. پر ڪهڙي ڳالهه کري ۽ ڪهڙي کوٽي آهي، توهان سوچيندا ته ڪنفيوز ٿي پوندا، بوکلائي ويندا ته آخر ڇا ڪجي؟
بلڪل اهڙي طرح هي جديديت پڄاڻان يا گلوبل سامراجي دور جو بنيادي رويو اهو آهي ته توهان جي سوچ کي جڏو ڪيو ويندو. سوچ جي صلاحيت کي ڪُنڌ ڪيو ويندو. ڇو ته توهان جا دماغ اغوا ٿي چڪا آهن. توهان وٽ شعور جي عڪاسي صرف مارڪيٽ جي آهي. جيڪا توهان جي دماغ ۾ ميڊيا انجيڪٽ ڪندي. دنيا واپاري طالبنائيزيشن جو شڪار ٿي چڪي آهي. هر طرف جنون آهي. هي دور انوکو آهي، هن ۾ نه مارڻ واري کي خبر آهي ته ڇو ٿو ماري، نه مرڻ واري کي خبر آهي ته ڇو ماريو وڃي ٿو.
جڏهن کان ڪرونا وائرس دنيا تي حملو ڪيو آهي، توهان کي لکين ڳالهيون ٻڌڻ ۾ اچن ٿيون. صبح کان شام تائين ڪو توهان کي احتياط جا سوين طريقا پيو سمجهائي. ڪو توهان کي علاج جا هزارين طريقا پيو ٻڌائي، ڪو چوي ٿو بصر کائو، ڪو چوي ٿو وائرس جو علاج هي آيت آهي، هي دعا آهي. وري اهڙي طرح هزارين رايا سياسي، مذهبي ۽ معاشي به آهن، توهان اڪثر ٻڌو هوندو ته چين انهيءَ وائرس جو الزام آمريڪا تي لڳايو آهي، ته اها بائلاجيڪل جنگ آهي جيڪا چين جي خلاف شروع ڪئي ويئي آهي. ڇو ته چين عالمي مارڪيٽ تي قبضو ڪندو وڃي.
ٻي طرف آمريڪا جي صدر ٽرمپ انهيءَ کي چيني وائرس قرار ڏنو. ڪجهه رايا اهي به آيا ته هي وائرس چين ٺاهيو آهي يورپ ۽ آمريڪا کي تباهه ڪرڻ لاءَ. چين انهيءَ وائرس کي ٺاهي ڊرامائي طور وهان شهر ۾ آزمائي انهيءَ جو ترياق به ڪري ڇڏيو. پر دنيا هاڻي خبر ناهي ڪيترو ڀوڳيندي. ٻئي موقف ڏاڍا مظبوط آهن. ڪنهن تي اعتبار ڪجي تيستائي هڪ ٻيو موقف به آيو. جيڪو سائنسي نڪتي نظر آهي
سائنسي نڪته نظر اهو به آهي، انسان فطرت سان جيڪا هٿ چران ڪئي آهي. اها ڏاڍي خطرناڪ آهي. لکين سالن جانور ڌرتي تي رهيا پيا هئا پر انهن ڌرتي جي ماحول کي خراب ڪونه ڪيو. پر انسان هن ڌرتي کي صرف هڪ صدي ۾ تباهه ڪري ڇڏيو، ٻيلا وڍي ڇڏيا، دريائن کي بند ٻڌي ڇڏيا، ڪارخانن وسيلي زهريلين گئسن کي ايترو ڇڏيو جو اوزون جو تهه تباهه ٿي ويو. باغ باغيچا ختم ٿي ويا، موسمون تبديل ٿي ويون. هر طرف وڏا شهر، پلازاه آباد ٿي ويا. گٽر جو گندو پاڻي سمنڊ ۾ وهائيندا رهيا. روڊن تي ٽرئفڪ ايتري ٿي ويئي جو ماحول صرف دونهن ٿي ويو. هر طرف گوڙ شور، نتيجو اهو نڪتو جو فطرت پنهنجو رد عمل ڏيکاريو، زلزلا، سونامي، وائرس، گرمي جو پد وڌڻ ۽ هر طرف تباهي اچڻ شروع ٿي ويئي. اهو موقف به مظبوط آهي. جنهن تي يقين ڪري سگهجي ٿو.
وري مذهبي موقف به ٻڌي ٿا وٺون. مذهبي ماڻهو چون ٿا. انسان انسانيت سوز ڪم ڪيا آهن، هر طرف بي حيائي، حرام خوري، ڪرپشن، خون ريزي، دوکو، ڪوڙ تي سندرو ٻڌل انسان پنهنجي رشتن کي وساري ڇڏيو. عوام کي مارڻ جا سوين هٿيار پيدا ڪيا، غرور تڪبر، مايا پرستي ۾ ماڻهو جهل نٿو ڏي، هر ڪوئي رات وچم بلينر ٿيڻ ٿو چاهي، پوءِ ڀلي ڪيترا به ماڻهو مارڻا پون. ايتري بي حيائي جو ميرا جسم ميري مرضي جهڙا نعرا لڳڻ لڳا. غير فطري فعل وڌڻ لڳا. ماڻهو عبادت به ڏيکاءُ لاءِ ڪرڻ لڳو، حرام ۽ ڪرپشن جي پئسن مان عمرا، حج، زيارتون ٿيڻ لڳيون. مطلب ته ماڻهو ڪا ڪسر نه ڇڏي. انهيءَ ڪري الله تعاليٰ ناراض ٿي پيو آهي. پنهنجي عبادت جا در ئي بند ڪري ڇڏيائين ته ٻاهر رهو نه کپي توهان جي عبادت. توهان ته مريخ کي فتح پي ڪيو. توهان ته ائٽم بم پي ٺاهيا. توهان ڪمپيوٽر ذريعي انسان پي ٺاهيا. ڊي اين مان جانور کي ٺاهي ڏيکاريو. هاڻي صرف هڪ وائرس کي منهن ڏئي ڏيکاريو. جيڪو ڏسڻ ۾ نٿو اچي. ڪيڏانهن ويا توهان جا ڪاروبار، توهان جي مارڪيٽ، توهان جو غرور، هاڻي امريڪي پارليامينٽ ۾به قران جي تلاوت پئي ٿئي. سڄي دنيا دعائون پي گهري. ٻانگهون پي ڏي.
توهان اهو موقف ٻڌي چوندا ته اهي به صحيح ٿا چون. هر ڌر جو موقف پنهنجي جڳهه تي جنوني آهي. ڇو ته هي طالبنائزيشن جي مارڪيٽ آهي. هر ماڻهو پنهنجي موقف تي جنون ۾ آهي. هڪ سيڪڙو به ناهي جيڪو صورتحال کي صحيح طرح سمجهي.صرف عوام کي منجهايو ويو آهي.
بيماري جي باري ۾ توهان کي لکين ڳالهيون روز ٻڌڻ ۾ ملنديون جيڪي سوشل ميڊيا تي وائرل ٿين ٿيون. هر ماڻهو لاڪ ڊائون واري صورتحال ۾ صرف سوشل ميڊيا تي تفريح ڪري ٿو. جن ۾ هزارين وڊيو ڪلپ روز ٺهن ٿا. ڪي احتياط جا طريقا ٻڌائين ٿا ته ڪي علاج ته ڪي وري ڪارٽون ٺاهي انهيءَ جو مذاق پيا ٺاهين. مطلب ته موت جو ڪاروبار آهي. دنيا جو اهو اهڙو ڪارو مذاق آهي جو موت تي به واپار پيو ٿئي. جتي چور بازاري، مهانگائي، ذخيرا اندوزي الڳ آهي. اتي جعلي وائرس کي ٽيسٽ ڪرڻ جون ڪٽون به اچي چڪيون آهن. باقي علاج جا ته سوين طريقا توهان کي سوشل ميڊيا تي ملندا وري انهيءَ جو فاعدو وٺي ماڻهن خوفناڪ وڊيو ڪلپ به ٺاهي ورتا آهن جن ۾ آسمان تي ڪو گولو نظر پيو اچي، ڪٿي ميدان تي لاش پيا آهن. ڪٿي ڪو وڏو پٿر ڌرتي سان ٽڪرائجڻ وارو آهي، ته ڪٿي قيامت جي اچڻ جون اڳڪٿيون پيون ٿين.
توهان کي تاريخ جي هيءَ انوکي ستم ظريفي ڪڏهن به اهڙي نه ملي، جڏهن دنيا جي خطرناڪ ٻي جنگ عظيم لڳي هئي ته سڀني کي خبر هئي ته جنگ ڪنهن جي وچ ۾ آهي. ڪير ڪنهن سان ٿو وڙهي. ڪير ڪنهن کي نقصان پيو پهچائي. ڪير کٽي پيو ڪير هارائي پيو. مرڻ واري کي به خبر هئي ته هو ڇو پيو مري مارڻ واري کي خبر هئي ته هو ڇو ماري پيو. افراتفري هئي، انسان جو مرون پڻو ظاهر ٿي پيو هو پر هر شيءَ واضح هئي. ڪردار واضح هئا. توهان کي الميا به واضح ملندا ته نفرتون به واضح ملنديون. گهٽ ۾ گهٽ اها خبر هئي ته جنگ پئي هلي. جنهن ۾ هٿيار کپن، فوجون وڙهن پيون.
اڄڪلهه خبر ناهي ته هي جنگ آهي، يا وبا آهي، يا دهشت گردي، يا وري خدا جي ناراضگي. توهان سوچيندا رهندا پر ڪوبه سرو نه ملندو.
دنيا ۾ وبائون اينديون رهيون آهن، ڪڏهن ڪالرا ته ڪڏهن پليگ دنيا ۾ هاڃا ڪندي رهي آهي، پر ان وقت ميڊيا نه هئي، نه وري گلوبل دنيا جو پاڻ ۾ ڳانڍاپو هو تنهن ڪري جلدي قابو ۾ اچي ويئي ٿي. پر اڄ جي دنيا گلوبل ڳانڍاپي ۾ آهي ته سندس الميا به گلوبل آهن. گلوبل دور جا ڪردار بدلجي ويا آهن، اڳ جنگ ۾ هٿيار، فوج فرنٽ سپاهي هئا. پر اڄ جنگ جا سپاهي ميڊيڪل ڊاڪٽر ۽ پيرا ميڊيڪل اسٽاف آهي. جنگ جو سپاهي اهو به آهي. جيڪو هن وقت غريبن جي مدد ڪري ٿو.
جهڙي طرح سچ ۽ ڪوڙ جو ڪردار بدلجي ويو آهي، دنيا کرب پتي ماڻهن اغوا ڪري ورتي آهي. وبا جي ڏينهن ۾ هڪ طرف ماڻهو خوف ۾ ورتل آهي گهرن ۾ قيد آهي، پر سرمائيدار جي مارڪيٽ توهان جي گهر ۾ آهي اڄ به صرف هر داغ ڌوئي ٿو ڇڏي، اڄ به ڪريم جي شيشي رنگ ڳورو ڪري پئي. اڄ به چاڪليٽ رشتن ۾ نکار پيو آڻي،
پر توهان گهر ۾ قيد آهيو،سوچي رهيا آهيو ته آخر ڪيستائين هي قيد رهندو.
هي ڪلچرلي زوال هلندو، ماڻهو کان ماڻهو ڀڄندو رهندو. ڪير ڪيستائين زندگي جو وهنوار کي ختم ڪري جيئندو. ڇا اسان هڪ وڏي عالمي نفسياتي، ڪلچرلي، سماجي بحران کي جنم ڏيئي رهيا آهيون. جيڪو انساني تاريخ کي بدلائي ڇڏيندو؟
پر هن دور جي منجهيل ڪٿا منجهيل ئي آهي، ڇو ته هي دور بوکلاٽ ۽ وائڙائپ جو دور آهي.