ڪرونا وائرس ۽ انسان جو احتساب
اوچتو ڪرونا وائرس اچي ويو. دنيا ۾ بحث ئي نوان ڇڙي پيا، جن شاهوڪار ملڪن کربين ڊالر گڏ ڪيا، اهي چون ٿا. معاشي نقصان ٿي رهيو آهي. غريب ملڪن سان امير ۽ سياستدان ڪرپشن جا اربين رپيا گڏ ڪري چڪا هئا.اهي چون ٿا، معاشي نقصان پيو ٿئي. تازو عمران خان دنيا کي امداد جي اپيل ڪئي ته 20 ارب ڊالر مان ڪجهه نه ٿيندو. ورلڊ بئنڪ چيو آهي ته ايشيا ۾ پاڪستان ۽ هندستان وڌيڪ متاثر ٿيندا. قرض پاڪستان واپس نه ڪري سگهندو. حڪمران ڄڻ چون ٿا ته رڳو ڏيو واپسي جي پرواهه ناهي ڏيڻا اسان کي ڪونهي پاڻهي غريب عوام ڏيندي. اسان ته ڪيترن بهانن سان عوام مان پئسا ڪڍندا آهيون. ٻي طرف آڻين ۽ چاڙهين ڏٿ ڏهاڙي سومرا. آهن جن کي ڪو به فرق ڪونه پيو آهي. بلڪ گهڻن گهرن مان اها صدا پئي اچي ته عيد اچي ويئي. اهڙيون عيدون گهٽ ٿيون اچن. 2010ع کان پوءِ وري هاڻي عيد آئي آهي. جيترو ملي، وٺو، کائو. ميڊيا اچي ته چئو ڪجهه ناهي مليو. ٻار ٿو کپايان.
هيءَ ڪهڙي روش آهي؟ توهان ڪڏهن سوچيو آهي ته دنيا ڪهڙي رستي تي هلي پيئي. دنيا ۾ صرف 500 ملٽي نيشنل ڪمپنيون اهڙيون آهن جن جو سرمايو. دنيا کي ويٺي ويٺي هر خرچ ادا ڪري ته ڏهه سال سڄي دنيا ٺاٺ سان هلي سگهي ٿي. جيڪڏهن انهن ڪمپنين جو سرمايو ميڊيڪل ٽيڪنالوجي ۽ ريسرچ تي لڳائجي ته دنيا ۾ ايندڙ ٻن صدين تائين مفت علاج پيو هلندو. ٻيو ته ٺهيو پاڪستان جي پهرين ڏهن سرمائيدار جيڪي کرب پتي آهن، صرف انهن جو سرمايو ايترو آهي، جو ملڪ ڏهن سالن تائين خوشحالي سان پيو هلندو. ڪنهن به قرض جي ضرورت ناهي. جن جي ٻانهن ۾ پنج ڪروڙ جي واچ ٻڌل هجي، جنهن جو ڀاٿ روم پنجاهه ڪروڙ جو ٺهيل هجي. جن جي زمينون، ڪارخانه، پلاٽ، بنگلا ايترا هجن جو کين به خبر نه هجي. جن جو خزانو ايترو هجي جو کين به ڳڻپ ناهي. جن ايتري ڪرپشن ڪئي جو وٽن بليڪ سرمايو ئي ايترو آهي جو خرچ ڪجي ته ملڪ کي لوڏو ئي ڪونهي. بيو ته ٺهيو پر جيڪو بيروڪريٽ، يا ملٽري بيروڪريٽ رٽائزرڊ ٿئي ٿو ان جو سرمايو جي جاچ رڳو وٺو. ايترو سرمايو آهي جو انهن جا خاندان ٻاهر جي دنيا ۾ شفٽ ٿيل آهي. انهن جا ٻار دنيا جي بهترين علمي ادارن ۾ پڙهن ٿا. رٽائرڊ ٿي ڪامورا ٻاهر جي دنيا ۾ ڪاروبار ڪن ٿا. عياشي جون زندگي گذارين ٿا. رڳو ايترو سوچيو اهو سرمايو ڪنهن جو آهي. ڇا اهي سرمائيدار هن ڏکئي وقت ۾ ڇڏي ڏجن. انهن جو سرمايو ته هن وقت پاڪستان کي بچائي سگهي ٿو.
ٻيو ته ٺهيو پر رڳو ايترو سوچيو. سنڌ جا هزارين ايڪڙن تي بيٺل ٻيلا جيڪي وڏيرن وڍائي انهن کي زرعي زمين بنائي قبضو ڪري ورتو انهن کي ڪنهن ڪجهه چيو؟ ڪنهن صحافي هن قومي نقصان تي ڪڏهن ڳالهايو. ڪنهن سوموٽو ائڪشن ورتو؟ نه بلڪل به نه ڇا انهن وڏيرن کي هيئر ڇڏي ڏجي جن اسڪولن جي تعليم جي بجٽ کاڌي، جن گٽرن جي، ڀنگين جي پگهار به کاڌي، ڳوٺن کي ڀڙڀانگ بنائي ڇڏيو. رستن، جي روڊن جي بلڊنگن جي بجٽ سڀ هڙپ، جن بيئڪن مان اربين رپيا قرض کڻي معاف ڪرايا. ڇا انهن وڏيرن کي هن وقت ڪير ڪونه پڇندو؟ ڪيڏانهن ويا ايم پي اوز، ايم اين اوز، جن اربين رپيا ڪمايا. اهي ڪيڏانهن ويا. منهنجي خيال ۾ هن وقت سرڪاري ملازمن جي پگهار ڪٽڻ جي بجاءِ رڳو انهن انساني رت تي پلجندڙ وڏيرن کان هڪ هڪ ڪروڙ به وٺجي ته به سنڌ ۾ ڪو معاشي بحران نه ٿيندو. ڪيڏانهن ويا اهي سنڌ سيڪريٽريٽ وارا جتي ٻولي به رشوت جي ڳالهائي ويندي آهي. موڪل به منظور ڪرائي ته به رشوت، پوسٽنگ ڪرائي ته به رشوت. بجٽ وٺ ته رشوت بجٽ ڏي ته به رشوت. ڪيڏانهن ويون اسان جون نام نهاد تنّطيمون جيڪي ملازمن جي حقن جون پاسداري ڪن ٿيون.
توهان چوندا ته هي وقت ناهي انهن حسابن جو هي وقت حڪومت کي حمايت ڪرڻ جو آهي، ٻڌي جو آهي، سڀني کي گڏجي وائرس کي منهن ڏِيڻو آهي. پر آئون بلڪل به انهيءَ ڳالهه جوحمايتي ناهيان. هي صورتحال ڪا اوچتو نه آئي آهي. جديديت پڄاڻان، گلوبل مارڪيٽ ۾ واپاري دنيا جيڪي ڪجهه ڪري رهي هئي ان جو منطقي نتيجو خطرناڪ نڪرڻو هو. اڃا ته صرف شروعات آهي. انهيءَ ڪري اهڙن دنيا جي سامراجي قوتن کي معاف ڪري ڇڏجي بلڪل ائين آهي ته ٻي جنگ عظيم ۾ هٽلر هارائي ويو ته کيس معاف ڪري ڇڏجي.
هن وقت حڪمران ڊنل آهن، ملٽي نيشنل ڪمپنيون ڊنل آهن، ڪجهه ماهر چون ٿا ته دنيا بدلجي ويندي، سپر پاورن جو رخ بدلجي ويندو، معاشي دنيا جو رخ ڪو ٻيو ٿي ويندو. سڀ ڪجهه ٿيندو پر توهان ٿورو اندازو لڳايو. ٻي جنگ عظيم ۾ ساڍا پنج ڪروڙ ماڻهو مري ويا. دنيا سڄي تباهه برباد ٿي ويئي. پر توهان ڏٺو ته جيئن ئي حالتون سازگار ٿيون. انهن سرمائيدارن وري تباهي مچائي ڇڏي. دنيا جا سپر پاور ٿي ويئي رهيا.
هن وقت بد انتظامي جي صورتحال اها آهي ته اسان وٽ ڪرونا جي وبا اچي رهي هئي ته آرام سان ان کي ملڪ ۾ ڦهلايو ويو. نه ته تافتان تي روڪيو ويو. نه تبليغن کي روڪيو ويو. نه ايئر پورٽ تي ڪنهن کي ڪجهه چيو ويو.تازو هڪ مووي ڪلپ ۾ ڏيکاريو ويو ته افغانستان مان ڏهه هزار ماڻهو ملڪ ۾ داخل ٿي رهيا آهن. ڇا اهو موت جو واپار ناهي؟ ڇا اسان جي اها لاپرواهي ناهي؟
هن وقت اسان وٽ ڪرونا سياست ٿي رهي آهي، وفاق ٻارنهن هزار خيرات ڏيڻ جي بهاني سنڌ ۾ ماڻهن جا ميڙا ڪري ڪرونا کي وڌيڪ پکڙڻڻ جي دعوت پيو ڏئي ته سنڌ حڪومت لاڪ ڊائون به نالي ماتر لڳايو آهي.حالانڪ سنڌ حڪومت کي صرف هڪ هفتو ڪرفيو لڳائي ها. سختي سان سنڌ کي بند ڪري ڇڏي ها سنڌ جون سڀئي سرحدون لاڪ ٿين ها. ڪير به بک نٿو مري. ڪير به بکيو نٿو سمهي سنڌ غريب پرور علائقو آهي هتي ماڻهو هفتي اندر هڪ ٻئي جي مدد ايتري ڪن ها جو سندن گناهه ڌوپجي وڃن ها. توهان سوچيو جڏهن ميڊيا نه هئي، ڏهڪار ايندا هئا. وبائون اينديون هيون تڏهن به ڪير بک ڪونه مرندو هو.سنڌي سائي ستابي آهي.
واپارين جو زور آهي ته لاڪ ڊائون ختم ڪريو. بلڪل ائين اڄ صدر ٽرمپ تي سرمائيدارن جو زور آهي ته مارڪيٽس کوليون وڃن. ڇا مذاق آهي؟ انسان مري رهيو آهي پر سرمائيدار سرمايو ڪمائڻ لاءِ منصوبه بندي پيو ڪري، هڪ ڏينهن دنيا ۾ جڏهن ڪروڙين ماڻهو متاثر ٿيندا تڏهن ڪا ڪمپني ويڪسين کڻي ظاهر ٿيندي. سڄي دنيا جو سرمايو گڏ ڪري سپر پاور بنجي ويندي. جرڊ هيون هرڊ GERD LEONHARD پنهنجي ڪتاب هيومن ايند ٽيڪنالوجي ۾ چيو هو ته
”دنيا جي اندر ميگا شفٽنگ ٿي رهي آهي، جنهن ۾ انساني قدرن سان گڏ انسان جي بائلاجي به تبديل ٿيندي. هن چيو هو ايڪيهين صدي جي اڌ تائين دنيا ۾ ڪا خوفناڪ تبديلي اچي ويندي“
توهان ڏٺو ته ايڪهين صدي جو اڌ ته اڃا پري آهي. پر انسان ۾ بائلاجيڪل تبديلي اچي ويئي. ايڏي خطرناڪ تبديلي جو انسان جو جيئڻ به شڪ جي دائري ۾ اچي ويو. خبر ناهي ڪيترا ڏينهن يا ڪيترا سال هي وائرس انسان تي حملا ڪندو رهندو. ڪجهه به نٿو چئي سگهجي.
دنيا ۾ واپاري نفسيات جو منطقي انجام اڃا به ڀيانڪ ٿيڻو آهي. فطرت کي تباهه ڪرڻ جو انجام اڃا به ڀيانڪ ٿيندو. ڳالهه صرف ايتري ناهي. ڪرونا وائرس ته هڪ ٽيلر آهي.
انهي ڪري ڪارل مارڪس چيو هو ته انسان کي اڃا پيدا ٿيڻو آهي. انسان کي واپار جي دنيا ۾ ظلم جو ڪردار ادا ڪرڻ لاءِ آزاد ناهي ڇڏڻو. نه ته انسان ذات تباهه ٿي پوندي. برزنيف پنهنجي آخري تقرير ۾ چيو هو ته دنيا ۾ ايترا هٿيار ٺاهيا ويا آهن جو هڪ دفعو جنگ ڇڙي پئي ته دنيا چوڏانهن دفعا تباهه ٿي سگهي ٿي. دنيا ۾ موت مار هٿيار ٺاهڻ لاءِ ايترا کربين ڊالر خرچ ڪيا وڃن ٿا جو جيڪڏهن انهيءَ بجٽ کي انسان تي خرچ ڪيو وڃي ته انسان جي هيءَ دنيا جنت مثل بنجي پوي. ڪو به غريب نه هجي..
توهان ٿورو غور ڪريو دنيا ۾ هٿيار گڏ ڪرڻ، لاءِ جعلي جنگيون ڪيون وينديون آهن، فوجي بجت وڌائڻ لاءِ نورا ڪشتي واري جنگي ماحول ٺاهيو ويندو آهي. پوءِ کربين رپيا بجٽ صرف فوج تي خرچ ڪئي ويندي آهي.
تنهن ڪري دنيا اهڙن ماڻهن جي هٿن ۾ غير محفوظ آهي. دنيا ۾ صرف سوشل ويلفير رياستون، يا سوشلسٽ رياستون ئي انسان کي بچاءِ سگهن ٿيون. انسان جو مسقبل جو حل انسان کي پاڻ ڳولڻو آهي.
هن وقت فطرت انسان جو احتساب ڪري پيئي. پر انسان کي به پنهنجو احتساب ڪرڻو پوندو.