ڏوهن جي ڪن ۾ گهوتا کائيندڙ دنيا
ايڪهين صدي جي 1995ع کان پوءِ پيدا ٿيل زيڊ جنريشن [Z-Generation] جوان ٿي چڪي آهي. اڃا 2013ع کان پيدا ٿيل الفا پيڙهي[ Alpha-Generation ] پند ۾ آهي. ايڪس پيڙهي پنهنجي دنيا الفا پيڙهي جي حوالي ان وقت دنيا ۾ ڪا به اهڙي پيڙهي نه هوندي. جنهن خوبصورت، فطرتي دنيا ڏٺي هجي جنهن نارمل، اخلاقي قدرن واري دنيا ڏٺي هجي. اهڙي پيڙهي نه رهندي جيڪا نظريات، اصولن ۽ ضمير کي ياد ڪندي هجي. اهڙي پيڙهي نه رهندي جن فطرت جي نظارن کي ڏٺو هجي. جن کي وڻن جا نالا ايندا هجن، جن ٻوٽا، جنگل، جانور کلي عام ڏٺا هجن. جنکي آسمان جي نکٽن جي خبر هجي. جن کي موسمن جي خبر هجي. اهڙي ڪا به پيڙهي نه رهندي جنهن ڪچهري، اوطاقون، نانين جون آکاڻيون ٻڌيون هجن. جن وٽ نياڻي جو ست قران وارو تصور هجي. جن وٽ پيار، محبت، قرب هجي جن وٽ حيا هجي. جيڪي سچ ۽ ڪوڙ ۾ فرق ڪري سگهن
اهڙي ڪابه پيڙهي نه رهندي. انسان مڪمل نئين روپ ۾ سامهون ايندو. اهوايڪهين صدي ۾ٿيڻو آهي، جنهن جي شروعات ٿي چڪي آهي.
آخر دنيا اهڙي ڪن ۾ گهوتا ڇو کائي رهي آهي؟. انهي ڪري ته تاريخ ۾ سوويت يونين جو ٽٽڻ انسان ذات لاءِ هڪ اڀاڳو سوڻ هو. تاريخ هڪ سونهري موقعو ڏنو هو انسان جي مستقبل کي بچائڻ جو. دنيا کي نئين سر اڏڻ جو. پر اسان اهو موقعو وڃائي ڇڏيو. توهان ٻڌو هوندو ته سوويت يونين جيستائين قائم هو ان وقت تائين اهو چيو ويندو هو ته سرد جنگ جو دور آهي. دنيا ۾ هٿيارن جو مقابلو ٿي رهيو آهي. ٻه سپر طاقتون آهن. عام پروپگنڊا اها هوندي هئي ته هڪ طاقت ختم ٿيندي ته دنيا مان سرد جنگ جو خاتمو ايندو. پر جابر ۽ مقابلي بازي جي اڳيان يا ڪنهن سازش جي نتيجي ۾ سوويت يونين ٽٽي ويو. دنيا مڪمل سامراج جي چنبي ۾ هلي ويئي. دنيا ايڪهين صدي ۾ جڏهن داخل ٿي ته اسان سامراج جي غلامي ۾ اچي چڪا هئاسين.
هن وقت سامراج هڪ نئين شڪل ۾ اسان جي اڳيان ظاهر ٿيو آهي. جيڪا شڪل تاريخ ۾ بلڪل نئين آهي جيڪا انسان جي زندگي کي بدلائي ڇڏيندي بلڪ ائين چئجي ته انسان جو انساني حيثيت سان خاتمو ٿي ويندو. ڪا نئين مخلوق جنم وٺندي جيڪا ڏاڍي خونخوار، وحشي، قاتل، ڏوهاري، هوندي ۽ مڪمل انارڪي جو شڪار هوندي. اچو ته ڏسون دنيا ۾ تباهي ڪيئن پئي اچي.
هن وقت دنيا عالمگير ڪارپوريشنز [Multi-National Corporations ] جي ماتحت آهي جيڪي سڄِي دنيا ۾ پنهنجو ڪاروبار هلائن ٿيون ائين چئجي ته دنيا هڪ عالمي مارڪيٽ آهي. اڳ مارڪيٽ مخصوص جڳهه تي هئي هاڻي گهر به مارڪيٽ آهي، اسڪول به مارڪيٽ آهي اسپتال به مارڪيٽ آهي، روڊ رستا به مارڪيٽ آهن. بلڪ ائين چئجي ته مارڪيٽ توهان پاڻ سان گڏ کڻي هلو ٿا. دنيا ۾ جيڪي به ڪجهه آهي اهو واپار آهي. هر شيءَ ماڻهو هجي يا ڍور سڀ وکر آهن.
عالمي طور دنيا ۾ 63000 عالمي ملٽي نيشنل ڪمپنيون آهن، جن وٽ دنيا جي ستر سيڪڙو دولت آهي. باقي دولت عالمي سپر پاور ملڪن وٽ آهي. سرمايو تمام تيزي سان سڪڙجي چند هٿن م وڃي رهيو آهي [Concentration of money and in-equality] دنيا جا ويهه وڏا سرمائيدار شخص اهڙا آهن جن وٽ دنيا جو چاليهه فيصد سرمايو آهي. مثال بلگيٽ وٽ ڏيڊ سئو کرب رپيا موجود آهن، (105.6 Billion Dollor) ٻيو نمبر ڪارلوس وٽ هڪ سئو کرب رپيا موجود آهن. جيڪو ويهين نمبر تي آهي ان وٽ به پنجيتاليهه کرب روپيا موجود آهن. اهڙي طرح پندرنهن وڏا کرب پتي امريڪا جا شهري آهن. وري دنيا جون جيڪي وڏيون ملٽي نيشنل ڪمپنيون آهن انهن مان هڪ ڪمپني جو ملڪي ۽ غير ملڪي سرمايو گهٽ ۾ گهٽ ڇهه لک ملين ڊالر آهي. صرف سوني ڪمپني جو سالياني ڪمائي پاڪستان جي بجٽ کان وڌيڪ آهي. اهڙي طرح جاپان جي ڇهن ڪپمنين جو سالياني ڪمائي امريڪا جي سالياني جي ڊي پي کان به وڌيڪ آهي.
انهن عالمگير ڪمپنين جا پنهنجا سڪيورٽي ادارا آهن،[ Just like East India company had its own Army ] انهن جي پنهنجون بئنڪون آهن. اهي دنيا جي سياست پنهنجي مٺي ۾ رکنديون آهن. انهن ادارن ۾ عالمي بئنڪ، آءِ ايم ايف، ڊبليو ٽي او. نيٽو، عالمي اين جي اوز،وغيره موجود آهن آهن، جن جو ڪم آهي غريب ملڪن کي پنهنجي شرطن تي قرض ڏيئي. غلام بنائي رکڻ.
اهڙي طرح آزاد عالمي منڊي[ Global-Governance ] جو تصور هڪ وڏو فريب آهي جنهن ۾ رياستون کوکليون ٿي وينديون. ان کان علاوه دنيا ۾ 30 نجي عسڪري ڪمپنيون[ Security-Agencies ] آهن جن ۾ بليڪ واٽر،آءِ سي ٽي ايس، ڪي بي آر،ڪارپس سڪيورٽي،ايشيا سڪيورٽي،ڪنٽرول رسڪس وغيره مشهور آهن جن جو ڪم آهي ڀاڙي تي عسڪري خدمتون سر انجام ڏيڻ، جيئن افغانستان، عراق، شام، لبيا، ڪوريا، وينزويلا ۾ انهن عسڪري قوتن وڏا ويل ڪيا. اهي فوجي قوتون ڪير به ڪرايي تي وٺي سگهي ٿو. تنهن ڪري سامراج اڪثر اهڙين تنطيمن جون خدمتون وٺنديون آهن ٻڌڻ ۾ آيو ته ريمنڊ ڊيوس به بليڪ واٽر جو اهم ماڻهو هو. پر مزي جي ڳالهه اها ته انهن تنظيمن جي ڪنهن به ميمبر کي مڪمل سڪيورٽي حاصل آهي. دنيا ۾ وڌندڙ بي روزگاري جي ڪري اهڙين تنظيمن کي جام ماڻهو ملي وڃن ٿا.
وري دنيا ۾ مافيائون الڳ آهن. مثال جاپان ۾ياماگوچي مافيا موجود آهي، اٽلي ۾ ڪيمورا، ڪولبين سنڊيڪيٽس وغيره خطرناڪ مافيائون آهن جن جو ڪم ڪاري ڌن کي اڇو ڪرڻ، انساني اسمگلنگ، دهشت گردي، انشورنس فراڊ، هٿيارن جي اسمگلنگ وغيره شامل آهي. هن وقت دنيا ۾ منشيات، انساني عضون جو ڪاروبار ۽ هٿيارن جو ڪاروبار عروج تي آهي. اهڙين مافيائن رياستن کي اندران کوکلو ڪري ڇڏيو آهي ڇو ته اهڙين رياستن جا اهم ماڻهو به مافيائن جا ميمبر آهن.
هاڻي دنيا تقريبن 8 ارب جي آبادي سان هڪ ڪرائيم زون ۾ تبديل ٿي رهي آهي. ڪابه رياست ڏوهه کي ختم نٿي ڪري سگهي. البته دنيا ۾ ٿيندر ڏوهن تي هڪ وڏو ڪاروبار ٿئي ٿو. مثال گاڏي جي چوري ٿئي ٿي ته ٽريڪر لڳايو، اشورنس ڪرايو. دهشت گردي ۾ ماڻهو مارجن ٿا ته ماڻهن جي انشورنش ڪرايو. گهر يا ڪاروبار ۾ سي سي ٽِي وي ڪيئمرا لڳرايو. وري پرائويٽ سڪيورٽي جون خدمتون وٺو. پر ڏوهه ختم ناهي ڪرڻو. توهان ڏسندا ته موالين جو علاج اين جي اوز ڪنديون آهن پر منشيات جي روڪ ٿام ناهي ڪرڻي. گورنمينٽ بي بظير ڪارڊ، يا خيراتي امداد ڏي ٿي پر روزگار نٿي ڏي. نيب، انٽي ڪرپشن، پوليس جهڙا ادارا آهن پر بد عنواني ختم نٿي ٿئي. ڇو ته ڏوهه ختم ناهي ڪرڻو بلڪ ان تي ڪاروبار ڪرڻو آهي.
هاڻي ايڪهين صدي جي شروعات آهي، جنهن ۾ سامراج جو سڀ کان وڏو هٿيار ميڊيا آهي. ميڊيا اهو وارس[ Virus ] آهي جنهن ذريعي هو انسان ذات کي هڪ ئي بيماري ۾ مبتلا ڪري رهيا آهن ته ڪجهه به ٿئي پر ڌن، اسٽيٽس، ڪريئر، شهرت، لذت حاصل ڪرڻي آهي، پوءِ ان لاءِ ضمير جو سودو ڪريو، جسم جو سودو ڪريو. نياڻي ڪارڊ استعمال ڪريو. چاپلوسي ڪريو. بڙوت ڪريو. ماءَ پيءُ کي يا ڀاءَ کي به قتل ڪريو. انهن جي ذهن ۾ هڪ ئي شيءَ ويهاري ويهي آهي ته ڪابه مقدس شيءَ ناهي، ٺڳي ايتري ڪريو، ڪوڙ ايترو ڳالهايو جو سچ کان وڌيڪ طاقتور هجي. سچ لڄِي ٿي ڪنڊ ۾ ويهي رهي. هاڻي ڪلچر ميڊيا ڏيندي، ميڊيا طئي ڪندي ته اسان ڪهڙي شيءَ وٺون، ميڊيا طئي ڪندي ته پيار ڪيئن ڪجي، ڪامياب مڙس ۽ زال ميڊيا ئي ڪندي. سٺو پيءَ ڪيئن ٿجي اهو ميڊيا طئي ڪندي. اهڙي طرح فيس بڪ هڪ پبلڪ ٽوائلٽ آهي. جنهن ۾ هر ماڻهو پنهنجي اندر جي غلاظت ڦٽي ڪري سگهي ٿو. پاڻ پڏائي سگهي ٿو. ٻي جو پٽڪو لاهي سگهي ٿو. ٽي وي تي ٻه سئو اسٽيشنون آهن جن تي يا ته سياسي ڪڪڙن جي ويڙه يا وري اذيت سان برپور ڊراما، ڪراهت وارا ڏوهه سان ڀرپور ڊراما سڄو ڏينهن ڏيکاري عام ماڻهو کي ائبنارمل بنايو وڃي ٿو.
ايڪهين صدي جي حالتن کي مد نظر رکي اهو چئي سگهجي ٿو ته ايندڙ ويهن سالن ۾ ٽيئن دنيا جا ملڪ مڪمل ڏوهه جا اڏا بنجي ويندا، آمشماري جو دٻاءَ اڃا وڌندو. بي روزگاري پيدا ٿيندي غربت وڌندي دنيا جون رياستون ختم ٿي وينديون نالي ماتر حڪومتون ٺهنديون جيڪي صرف ڏوهه ڪنديون، ڪرپشن ڪنديون باقي ملڪ کي ڪرائيم هلائيندو. سماج ٽٽي ويندا. گهٽي گهٽي ۾ خانه جنگي، قتل و غارت هوندي. جسم فروشي سڀ کان وڏو ڪاروبار هوندو. ماڻهو جي عمر جي حد گهٽجي ويندي، ڪنهن جي عزت محفوظ نه رهندي. هي ڀيانڪ شڪل سماج جي ايتري پري ناهي صرف ويهه سالن ۾ اهو سڀ ڪجهه ٿيندو.
شروعات ٿي چڪي آهي. دنيا ۾ جتي آبادي جو دٻاءَ وڌي رهيو آهي اتي ڏوهه وڌي رهيا آهن. مثال ڀارت ۾ ڏوهه جو سيڪڙو پاڪستان کان وڌيڪ آهي وري چين جا رهاڪو ڏوهه ۾ سڀني کان اڳتي آهن جيڪي بين القوامي مافيا ۾ اڳتي آهن. اهڙي طرح هانگ ڪانگ، ٿائلينڊ، الجزائر، عراق، شام، امريڪا، ۾ ڏوهه تيزي سان وڌي رهيا آهن.
اسان جا گهڻا دانشور اڃا 1980ع ۾ جي ءَ رهيا آهن، جيڪي اڃا اميد پرستي تي جيئن ٿا. چون ٿا ڪامريڊ سامراج سڪڙجي پيو اسان وڌون پيا. دنيا ۾ تبديليون اينديون آهن. هي ٽرانزيشنل دور آهي. دنيا ۾ وڏي مثبت تبديلي ايندي. پر حقيقت اها آهي ته هاڻي تبديلي ايندي ضرور پر خطرناڪ تباهي کان پوءِ جنهن ۾ دنيا جي اڌ آبادي کان وڌيڪ اجل جو شڪار ٿيندي.
ڇو ته نظريات يا سچ جو دور ته ختم ٿي ويو. هاڻي ته رڳو ڏيکاءَ آهي جيڪو ڏيکاءَ ۾ اڳتي اهو وڏو دانشور، جيڪو وڏي گهوڙا گهوڙا ڪري ميڊيا وسيلي ته اهو مظلوم. جيڪو وڌ ۾ وڌ بي حياءَ اهو شريف, جيڪو ڏوهاري اهو معزز، انهيءَ ڪري لينن چيو هو ته جڏهن سماج م انقلاب نه ايندا آهن ته پوءِ ڏوهه پيدا ٿيندا آهن
. هاڻي دنيا ايترو خطرناڪ صورتحال ۾ ويئي آهي جو عام ماڻهو سرمائيدار جو ٻارڻ هوندا(Service-Economy) ڪو به علم نه هوندو، ڪوبه انصاف نه هوندو. ڪوبه قانون نه هوندو. جيڪو ڏاڍو سو گابو.
اهو منهنجو تجزيو ناهي بلڪ دنيا ۾ گهڻا دانشور انهيءَ صورتحال تي ڪيترائي ڪتاب لکي چڪا آهن.