شخصيتون ۽ خاڪا

سنڌ جا املهه هيرا (مضمون)

هي ڪتاب سنڌ جي اهم شخصيتن تي لکيل ڪالمن يا تاثرات تي شامل آهي. هن ڪتاب جو ليکڪ محترم مير نادر علي ابڙو صاحب جن آهن. پاڻ سنڌ جي علمي ۽ ادبي گهراڻي سان تعلق رکن ٿا.
اسين ٿورائتا آهيون مير نادر علي ابڙو جا جنهن نه صرف هن ڪتاب جي سافٽ ڪاپي موڪلي ڏني پر ان سان گڏ هي ڪتاب سنڌ سلامت تي پيش ڪرڻ جي اجازت به ڏني.
Title Cover of book سنڌ جا املهه هيرا (مضمون)

رائيچند راٺوڙ : ٿر جي تاريخ ساز شخصيت

زمانو اهڙن ماڻهن جون يادگيريون اندر ۾ سانڍي تاريخ جو حصو بنائي ڇڏيندو آهي، جيڪي ماڻهو انهن خاطر جيئن ۽ مرن ٿا ۽ پنهنجي تمام عمر انهن جي نانءُ ارپن ڪري ٿا ڇڏين، اهڙا ماڻهو هميشه تاريخ جو حصو بنجي ٿا وڃن ۽ ماڻهو انهن جا گيت ورهين تائين ڳائيندي نٿا ڍاپن. سنڌ ڌرتي به اهڙن ڪردارن سان ڀري پئي آهي، جن پنهنجي پنهنجي حصي جو ڪم سنڌ خاطر سرانجام ڏنو. انهن ڪردارن کي اڄ به سنڌ واسي ياد ڪندا ٿا وتن ۽ انهن کي مانُ ڏين ٿا. اهڙن ڪردارن ۾ سنڌ ڌرتي جي وارياسي علائقي ضلعي ٿرپارڪر جي شهر چيلهار ۾ جنم وٺندڙ رائچند راٺوڙ جو به شمار ٿئي ٿو. جڏهن جتي به ٿر جي تاريخ جو ذڪر هلندو ته اتي اتي رائيچند راٺوڙ جو ذڪر ٿيندو. سندس خدمتون ۽ ڪاڄ اڄ به ٿر سميت سمورا سنڌ واسي انتهائي مانائتي نموني سان ڳائين ٿا. ٿر جيڪو سنڌ جو تمام پوئتي پيل علائقو آهي جتي ڪائنات جي رنگينن جا رنگ ڏس لائق آهن ته اتي محروميون به پنهنجي جاءِ تي واڪا ڪندي ٿيون نظر اچن. ڪڏهن ڏڪار ته ڪڏهن سڪار ٿر واسين جي جيون جو حصو رهيا آهن. اهڙي ڌرتي سان نڀاءُ ڪندڙ رائچند راٺوڙ جي من اندر ۾ ٿرين جا درد ۽ سور هميشه سمايل نظر آيا آهن ته اتي پاڻ پنهنجي سڄي ڄمار ۾ ڪڏهن به ٿر کي ناهي وساريو. کيس پنهنجي ديس جي ماڻهن سان انتها جو عشق رهيو ۽ هر دؤر ۾ پاڻ ٿر واسين جي جيون جي بقا خاطر قلمي پورهيو ڪري، ٿر جا مسئلا، اتان جي رهڻي ڪهڻي، ريتون رسمون مقصد ته شاهد ئي اهڙي ڪا شي هجي جيڪا اتفاق سان رهجي وئي هجي. جنهن تي رائچند راٺوڙ قلم نه کنيو هجي ۽ عوام تائين نه پڳي هجي. پاڻ ٿر جي تاريخ کي گڏ ’’تاريخِ ريگستان‘‘ جهڙو ڀلوڙ ڪتاب تحرير ڪيائين. جنهن کي ٿورڙي وقت ۾ ادبي دنيا ۾ تمام گهڻي ڪاميابي ملي. هن پنهنجي ڪتاب ۾ سموري ٿر کي هڪ لڙيِ وانگي پروئي ايئن پيش ڪيو آهي جيئن ڪنهن لڙ جا مڻيا هوندا آهن. سندس لکڻين ۾ لفظن جي جوڙجڪ انتهائي خوبصورت انداز سان ٿيل آهي جو ماڻهو جي دل بار بار سندس لکڻي کي پڙهڻ لاءِ چوندي آهي. رائچند راٺوڙ جي شخصيت ٿر واسين لاءِ هميشه اهميت ڀري رهي آهي ڇو جو پاڻ انهن خاطر هر ليول تي جاکوڙيو. ادبي ميدان ۾ تحقيقي مواد کان ويندي تاريخ تائين، هر ميدان ۾ اڳڀرا نظر آيا آهن. مون کي هميشه انهي ڳالهه جو اوسيئڙو رهندو آهي ته رائچند راٺوڙ ايڏيون سڄيون خدمتون سرانجام ڏنيون ۽ اسان کان پردو ڪري ويو پر پويان انهي جي نانءُ تي ڪٿي به ڪو وڏو ادارو نظر نه ٿو اچي. منهنجي جڏهن بطور سرڪل آفيسر اينٽي ڪرپشن اسٽيبلشمينٽ ٿرپارڪر مٺي ۾ مقرري ٿي ته اتي مون پنهنجي ليکي، ادبي خدمتون پنهنجي حال ساريون جاري رکيون پر مون کي انهي ڳالهه جو احساس اتي به هر دم رهندو هو ته ٿر ۾ خاص طور تي مٺي جي اندر ڪاليج، يونيورسٽي، تاريخي ادارو، يا ڪا تفريح پارڪ رائچند راٺوڙ جي نانءُ تي تعمير ٿيڻ کپي ها، جنهن لاءِ مون اتي رهڻ دوران پنهنجي حصي جو ڪم سمجهي اهو ڪاڄ سرانجام ڏنو پر ڪو ساٿاري نه هجڻ ڪري بهرحال عملي جامو نه پهرائي سگهيس. انهي واٽ ۾ جدوجهد جي ضروت آهي پر ڪو ڌيان نٿو ڏي. ٿر جي تاريخ اسان تائين پهچائيندڙ ۽ سموري ٿر جي وک وک جي ڄاڻ رکندڙ رائچند راٺوڙ، جنهن ٿر جي ديس جي ماڻهن جا مسئلا ۽ اتان جي تاريخ زماني آڏو آندي، انهي کي ٿر واسين طرفان جيڪو مانُ مرتبو ملڻ کپي ها، سو بهرحال اڄ ڏينهن تائين نه ملي سگهيو آهي. تنهن ڳالهه کي گهٽ ۾ گهٽ آئون فراموش نٿو ڪري سگهان. بدقسمتي سان اسان ماڻهو نه ڄاڻ ڪهڙي جهان ۾ ڦاٿل آهيون. جيڪي پنهنجي هيروز کي سندس زندگيءَ ۾ جيڪو مانُ مرتبو لهن ٿا، اهو نٿا ڏئي سگهون پر هن دنيا مان لاڏاڻي بعد نه گهٽ ۾گهٽ مان مرتبوڏيون. جيڪا ڳالهه جيءَ ۾ جهاتي پائڻ ۽ ڏسڻ جوڳي آهي. هن سال به رائچند راٺوڙ جي ورسي گذري وئي مون کي به سندس فرزند نقاش صاحب دعوت ڏني. ورسي جو پروگرام سندس جنم ڀومي وارن شهر چيلهار ۾ رکيو ويو. جنهن ۾ ڪنهن ضروري ڪم سبب آئون شرڪت نه ڪري سگهيس. جنهن جو مون کي افسوس رهندو پر مون اها ڳالهه هن وقت به محسوس ڪئي ته رائچند راٺوڙ جي ورسي جو رڳو هڪ پروگرام چيلهار ۾ ٿيو، جيڪا به تمام سٺي ڪاوش هئي پر رائچند راٺوڙ جي ورسي سموري سنڌ ۾ ٿيڻ گهرجي، ڇو جو اهو اسان جو گڏيل ورثو آهي. پنهنجي هن ڪالم وسيلي گهڻ گهرن اڳيان اهو به عرض ٿو رکان ته رائچند راٺوڙ جي نانءُ تي ٿر ۾ يونيورسٽي، تحقيقي ادارا، لائبريريون، تفريحي پارڪ يا اڃا به ڪي ٻيا ادارا سندس نانءُ پويان تعمير ڪيا وڃن ته جيئن ماڻهن کي خبر پوي ته ٿر واسي زنده دل آهن ۽ پنهنجي هيروز کي دلين ۾ جايون ڏين ٿا. هن وقت تائين جيستائين مون کي ياد ٿو پوي ته سندس نالي تي رڳو چيلهار شهر ۾ لائبريري آهي، سا به رڳو نالي جي حد تائين. منهنجا اها گذارش آهي ته رائچند راٺوڙ جي قلمي پورهئي کي زنده رکڻ ۽ هن جي ڇڏيل مشن کي مڪمل ڪرڻ لاءِ هن وانگي ٿر واسين جي خدمت جو عزم جاري ۽ ساري رکندي جاکوڙيو وڃي، تنهن ۾ جتي ٿر واسين جو ڀلو بهتري آهي، اتي رائچند راٺوڙ جو اڌ ۾ رهجي ويل ٿر جي ترقي وارو خواب پڻ ساڀيان ماڻي سگهندو.


خبرون، هلال پاڪستان، سنڌ، فيصلو، سڪار، عبرت، مهراڻ، هلچل، سنڌو، سنڌ عوامي آواز، تعمير سنڌ