چاچو نواز علي کوسو : ٿر جي پارکو جو وڇوڙو
تاريخ جي ڄاڻ رکندڙ هن سگهڙ 1926 ع ۾ ٿر جي تاريخي شهر ننگر پارڪر جي ڳوٺ ڪٻڙي جي هڪ غريب گهراڻي ۾ جنم ورتو، ننڍپڻ جا ڏينهن تمام سادا گذاريا ۽ پاڻ سنڌي اسڪول جا ٻه درجا تعليم حاصل ڪئي ۽ بعد ۾ 1942ع ۾ کيس ايڪسائيز کاتي ۾ پوليس جي نوڪري ملي جيڪا هن انتهائي ايمانداري سان ڪئي ۽ هن نوڪري تان پاڻ 1984ع ۾ رٽائر ٿيو ۽ دوران نوڪري به علائقي وارن جي خدمت ڪندو رهيو. سندس انهن سماجي خدمت کي ڏسندي آرگنائزيشن ڪاميٽي فار انٽرنيشنل والينٽيئرس طرفان بين القوامي ايوارڊ پڻ ڏنو ويو. ان سان گڏ سنڌ جي اڳوڻي گورنر معين الدين حيدر به کيس ايوارڊ سان نوازيو.
هو زندگي جي آخري پساهه تائين ڪارونجهر جي ڪهاڻي ٿر جي تاريخ مارئي جي داستانن کي وساري نه سگهيو. سنڌ مان توڙي ٻين علائقن مان ايندڙ ليکڪ ۽ سياح جڏهن به ننگرپارڪر ايندا هئا ته پهريان چاچي نواز علي سان ملندا هئا ۽ سندن کان ٿر جي حوالي سان معلومات ۽ ڄاڻ وٺندا هئا. جڏهن مان بطور سرڪل آفيسر اينٽي ڪرپشن اسٽيبليشمينٽ ٿر پارڪر مٺي ۾ مقرر ٿيس ته منهنجو جڏهن به ننگرپارڪر وڃڻ ٿيندو هو ته ساڻس اڪثر ڪچهريون ٿينديون رهنديون هيون. ننگرپارڪر ماڻهو وڃي ۽ ساڻس نه ملي اڻ ٿيڻو هو، سو منهنجون به ملاقاتون ساڻس ڪئي ڀيرا ٿينديون رهيون هيون، جن ۾ اڪثر هو مونکي ٿر جي تاريخ ڪلچر جي حوالي سان ڄاڻ ڏيندو هو ۽ ائين محسوس ٿيندو هو ته پاڻ سموري ٿر کي پيرن مان ڪڍي ويٺو آهي. انتهائي قرب ۽ پيار ڏيندڙ، مهمان نواز، سچو ۽ کرو ماڻهو هو، هر ڪنهن کي سچ منهن تي چئي ڇڏيندو هو پوءِ اهو سچ ڪنهن کي وڻي نه وڻي. پاڻ هر حال ۾ خوش رهندڙ، ٻين جي حقن خاطر جهاد ڪندڙ ماڻهو هو، سندس حوصلو ڪارونجهر کان به مٿانهون هو، ڪارونجهر جي ڪور تي ويهي خوبصورت ٿر لاءِ خواب سرجندو هو.
اڪثر ٿر جي بکايل ماڻهن جا حال هيڻا ڏسي پريشان ٿي ويندو هو ۽ انهن لاءِ سوچيندي نظر ايندو هو. اڪثر ڪمن ڪارين ۾ رڌل نظر ايندو هو. جڏهن مٺي ۾ سروس هئڻ دوران مون ننگرپارڪر شهر ۾ مسڪين جهان خان کوسي جي نالي تي لائبريري جو بنياد رکيو ته پاڻ تمام گهڻو خوش ٿيو. مونکي ڳولي هٿ ڪري اچي چيائين ته پٽ نادر تون پنهنجي والد مرحوم ڪامريڊ تاج محمد ابڙو وانگي عظيم ماڻهو آهين جو ننگرپارڪر جهڙِي شهر ۾ پهرين لائيبريري قائم ڪئي آهي. سندس هي لفظ مونکان وسارجي نٿا وسارجن. پاڻ ننگرپارڪر واسين کي تعليم جي سهوليت ، صحت جي سهوليت، روڊن جي سهوليت سميت بنيادي مسئلن لاءِ جتي ڪٿي آواز بلند ڪندي نظر آيو. سندس خواب هو ته ٿر ۾ ڪارخانا قائم ٿين، غريب ٿرين کي روزگار ملي، انقلابي ترقي ٿئي کيس زندگيءَ ۾ ڪنهن ساڻ ڪابه شڪايت نه رهي.
هر ڪنهن جو ڀلو چاهيندڙ هي انسان ٿرپارڪر ضلعي جي عوام جو سگهارو ڪردار هو ته اتي هڪ اهڙو آواز هو جيڪو هر وقت ٿرين جي ڀلي ۽ بهتري لاءِ گونجندو هو. هو ٿر جي سياست جي حوالي سان به وڏي ڄاڻ رکندڙ هو. ٿر جي برادرين جي به کيس وڏي معلومات هئي هو اڪثر ٿر جي مسئلن جو ذميوار علائقي جي روينيو علمدارن کي سمجهندو هو جيڪي برسات بعد ٻني جي مالڪي تان جهيڙن جهٽن جو ڪارڻ بڻبا هئا. کيس ٿر جي بنيادي مسئلن جي حل جي حوالي سان ڪئي شڪايتون آخر تائين رهيون ۽ سندن سڄي ڄمار اصولن جي پوئواري ڪندي گذري. هو مثالي هيرن جهڙو ماڻهو هوجيڪو هاڻ هميشه لاءِ ٿر واسين کان جدا ٿي چڪو آهي. سندن خدمتن کي ورهين پڄاڻان به ٿر جا رهندڙ وساري نه سگهندا. سندس نانءُ ٿر جي تاريخ ۾ هميشه ڪارونجهر جيئان مٿانهون رهندو، جڏهن به جتي به ٿر جو ذڪر ٿيو ته اتي چاچي نواز علي کوسي جو ضرور ذڪر ٿيندو.