راڻا چندر سنگهه : سنڌ جو ڪلاسيڪل سياستدان
ڪجهه وقت کان پوءِ پاڻ فون ڪري چيو هو ته پيءُ وانگر مڙس ماڻهو آهين يا...... مون چيو چاچا آزمائي ڏسو ۽ حڪم ڪيو ته راڻا صاحب موٽ ۾ چيو پهريون سرڪل آفيسر آهين، جنهن کي فون ڪيو اٿم. ڪيسرو ۽ ڪچرو ڀيل تو ڏانهن موڪليان ٿو انهن جو جائز ڪم ضرور ڪجان.
راڻو چندر سنگهه پاڪستان جي پهرئين چونڊيل وزيراعظم شهيد ذوالفقار علي ڀٽو جو ويجهو ساٿي رهيو. سندس سياست جا گر پيچ سڄي ننڍي کنڊ ۾ مشهور رهيا آهن. راڻا چندر سنگهه سياست ۾ ڪڏهن به مصلحت پرستي کان ڪم نه ورتو ۽ ڪڏهن به ٻين جي آڏو پاڻ کي سياسي طور هيڻو ۽ ڪمزور ٿيڻ نه ڏنو. سندس مزاحمتي انداز پڻ مشهور رهيو. اڳوڻو نگران وزيراعظم غلام مصطفيٰ جتوئي، ممتاز ڀٽو، مخدوم طالب الموليٰ، وڏيرو شاهنواز جوڻيجو، بلخ شير مزاري، نواب اڪبر بگٽي ۽ ٻيا ڪيترائي سياستدان ويجها دوست رهيس. جڏهن ته حرن جو روحاني پيشوا پير صاحب پاڳارو، سروري جماعت جو روحاني پيشوا مخدوم امين فهيم، غوثيه جماعت جو روحاني پيشوا مخدوم شاهه محمد قريشي، پير نور محمد شاهه جيلاني، سيد مظفر حسين شاهه، ڊاڪٽر هرچند راءِ لکاڻي، صوبائي وزير سيد علي مردان شاهه، فقير جادم منڱريو، ڪامريڊ مير محمد جوڻيجو ۽ ٻيا سياستدان به ويجها ساٿي رهيس ۽ سندن تمام وڏي عزت ڪندا هئا. راڻو چندر سنگهه 1977ع وارين عام چونڊن ۾ ننگر پارڪر واري تڪ تان صوبائي اسيمبلي جو ميمبر منتخب ٿيو. هن ضياءِ جي مارشلا دوران راڻا جاگير ۾ نظر بندي جا ڏينهن ڪاٽيا ۽ 88ع ۾ ان وقت شهيد محترمه بينظير ڀٽو جي جمهوري تحريڪ ۾ شريڪ رهيو ۽ اقليتن واري مخصوص سيٽ تان سڄي پاڪستان مان سڀ کان وڌيڪ ووٽ کڻندڙ اقليتي اڳواڻ ثابت ٿيو ۽ ميمبر قومي اسيمبلي منتخب ٿيو. بعد ۾ راڻو چندر سنگهه 90، 93 ۽ 97 جي چونڊن ۾ قومي اسيمبلي جو ميمبر منتخب ٿيو پر 97 ۾ پ پ پ سان اختلافن سبب نواز ليگ ۾ شموليت ڪئي ۽ نارڪو ٽيڪس جو وفاقي وزير بڻيو. هن پنهنجي پاڪستان هندو پارٽي به ٺاهي ۽ هن وسيلي سياسي سفر جاري رکيو. ميرپورخاص ڊويزن مرحوم پير غلام رسول شاهه جيلاني ۽ سندس پٽ آفتاب حسين شاهه جيلاني، موجوده وفاقي وزير پير سيد قربان علي شاهه، مرحوم عبدالڪريم پلي، مرحوم ارباب امير حسن سنڌ جو اڳوڻو وڏو وزير ڊاڪٽر ارباب غلام رحيم ۽ ٻيا سياستدان سٺا دوست رهيس ۽ اڪثر سياستدانن سان گڏ سياست پڻ ڪئي.
راڻو چندر سنگهه هميشه گڏيل چونڊ سرشتي جي حمايت ۽ پارلياماني فورمن تي پاڪستان جي اقليتن جي حقن لاءِ خصوصي طور آواز اٿاريو ۽ اهم ڪردار ادا ڪيو. راڻا چندر سنگهه جو برطانوي طرز جي انگريزي ڳالهائڻ ۾ مهارت رکندڙ اهم سياستدانن ۾ شمار ٿيندو هو. سندس انگريزي ۾ ڪيل تقريرون پارليامينٽ هائوس جي رڪارڊ تي اڄ به موجود آهن. راڻا چندر سنگهه پنهنجي تعليم پرڏيهه ۾ پڻ حاصل ڪئي. سندس اسٽائلش انگلش ٻولي سبب کيس نو جوانن ۾ وڏي مڃتا ملي ۽ کيس اينگري پوليٽيشن طور خطاب پڻ مليو. هن پرڏيهي زبان ۾ سنڌ جي اقليتن جو ڪيس ڀرپور انداز سان رکيو ۽ ان ۾ ڪيتريون ئي ڪاميابيون ماڻيون ۽ کيس انگريزي ادب ۾ وڏي ڄاڻ پڻ حاصل هئي. کانئن 85 سالن جي ڄمار تائين ڪو به نالي وارو صحافي انٽرويو ڪري نه سگهيو، ست نامور ليکڪن اها ڪوشش ڪئي هئي پر راڻي کي ريجهائي نه سگهيا. اهڙي صورتحال سبب هو پنهنجي ديهانت سان سياست جا ڪيترائي تاريخي حوالا پڻ پاڻ سان گڏ کڻي روانو ٿي ويو ۽ صحافي ڏسندي رهجي ويا. جيڪر سندن زندگي ۾ ڪو صحافي انٽرويو ڪري ها ته اهو يقينن تاريخي ثابت ٿئي ها.
راڻو چندر سنگهه ڀارت جي اڳوڻي وزيراعظم وي پي سنگهه جو سنڍو پڻ هو، هن جو عالمي سياست ۾ هميشه اهم رول رهيو ۽ هن پاڪ ڀارت تعلقات بهتر بنائڻ لاءِ هميشه اهم ڪردار ادا ڪيو، هن کي پرڏيهي معاملن تي مهارت حاصل هئي.
راڻا چندر سنگهه جي ديهانت جي اطلاح تي علائقي جا ڪيترائي شهر بند ٿي ويا، هر زبان تي اهي ٻول ٻڌڻ آيا ته هاڻي ٻيو ڪو راڻو چندر سنگهه نه ٿي سگهندو. هن چئن پٽن جو اولاد ڇڏيو آهي. جن ۾ موڀي ڪنور همير سنگهه، جيڪو ضلع نائب ناظم عمرڪوٽ آهي، ٻيو پٽ ڪنجي عرف ڊاڪٽر پتيپال سنگهه سميت چار پٽ ڇڏيا آهن. جڏهن ته سندن کي ڀائيٽي راجوير سنگهه سان به انتهائي جي محبت هئي.
فيصلو، عوامي فورم، سنڌو ڊائجسٽ، هلچل، مقدمو، سوڀ، هلال پاڪستان، سنڌ، سُڪار، تعمير سنڌ