• ڪڪر
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت ، جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، برسات وسڻ جو سارو دارو مدار ڪڪرن جي چرپر ، هوائن جي رخن ۽ هوا جي دٻاءَ جي شدت ، ۽ مون سون جي موسم ۾ آبي بخارن جي گهڻائي تي هوندو آهي .
ٿر ۾ وسندڙ چوماسي جي برساتن جو گهڻو ڪري دارو مدار ڏکڻ ، اولهه چئوماسي تي هوندو آهي . اولهه جي هوا جيڪڏهن عربي سمنڊ مان اٿندڙ ٻاڦ جي ڪڪرن کي کڻي اوڀر طرف ويئي ته پوءِ اهي ڪڪر هماليا جي اوچن پهاڙن سان ٽڪرائجي گڏ ٿيندا رهندا آهن ، جڏهن ڏکڻ اولهه چئوماسي جو سلسلو ٿر ۾ داخل ٿيندو آهي ته ، انهي سان هوا جو گهٽ دٻاءَ يا آڙنگ انهن هماليا وارن ڪڪرن کي به آڻي ملائيندو آهي. انهي حالت ۾ وڏڦڙو مينهن وسندو آهي. ۽ ٿر ۾ سڪار اچي ويندو آهي . انهي ڪري ڪڪرن جو اوڀر طرف وڃڻ برسات جي آمد جو اهڃاڻ آهي .
ڪڪرن مان هڪڙن جو اتر ، اوڀر ڏانهن وڃڻ ۽ ٻين جو اولهه ، ڏکڻ ڏانهن وڃڻ هوا ۾ آبي بخارن جي گهڻائي جو اهڃاڻ آهي . ڪڪرن جي اهڙي هلچل هوا جي گهٽ دٻاءَ ٺهڻ کان پهريائين ٿيندي آهي. ترت ئي پوءِ هوا جو گهٽ دٻاءَ ٺهي مينهن جو مانڊاڻ جوڙيندو آهي.
ڪڪرن جي گهڻائي ۽ هوا ۾ آبي بخارن جي موجودگي سبب سج لهڻ وقت جڏهن سج جي روشني آبي بخارن سان ٽڪرائجي اسان تائين پهچندي آهي ته ، انهي وقت آسمان جي افق ۾ موگهون يعني سائي پيلي رنگ جون لاٽون ڏسڻ ۾ اينديون آهن .
اهي سڀ ڳالهِيون مينهن جي مانڊاڻ ٺهڻ ۽ جلد مينهن اچڻ جون نشانيون آهن . انهي ڪري انهن سڀني ڳالهين ۽ سائنسي سببن جي روشني ۾ لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ جي سچائي جي تصديق ٿي وڃي ٿي .
( 2 ) آسمان ۾ تتر کرڙي هجي ، اها ويجهي چٽيءَ ڏسڻ ۾ اچي ، ڪڪرن جو رنگ ميرانجهڙو ڏسڻ ۾ اچي ۽ تتر کرڙي جي وچ واري آسمان جورنگ صاف نظر اچي ته اهي مينهن اچڻ جا اهڃاڻ آهن.
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، تتر کرڙي مينهن جي نشانين مان هڪ نشاني آهي . تتر کرڙي انهي وقت آسمان ۾ نظر ايندي آهي ، جڏهن فضا ۾ گرم هوا موجود هوندي آهي . انهي گرم هوا جي موجودگي سبب آبي بخارن مان ٺهيل ڪڪر مٿي فضا۾ گڏ ٿي تتر کرڙي جي شڪل وٺندا آهن . جيڪڏهن فضا ۾ گرم هوا جو دائرو مٿي اوچائي تائين موجود هوندو ته تتر کرڙي به مٿي اوچائي تي ڏسڻ ۾ ايندي . پر جڏهن فضا ۾ آبي بخارن جي گهڻائي هوندي آهي ، جنهن سبب گرم هوا جو دائرو هيٺ لهي ايندو ته اهڙي حالت ۾ هڪ طرف تتر کرڙي هيٺ ويجهي ڏسڻ ۾ ايندي ته ٻئي طرف آسمان جو رنگ پڻ گهرو ڏسڻ ۾ ايندو . جنهن مان برسات جلد وسڻ جا امڪان وڌيڪ چٽا ٿي ويندا آهن .
انهي سائنسي ڄاڻ جي روشني ۾ لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ جي سچائي کي رد نٿو ڪري سگهجي . .
( 3 ) انڊلٺ: جنهن کي اندرڌنش يا ڏانگڙو به سڏين ٿا . اها جيڪڏهن برسات کان اڳ ۾ڏسڻ ۾ اچي ، ته برسات وسڻ جو اهڃاڻ آهي . جيڪڏهن برسات وسڻ بعد ڏسڻ ۾ اچي ته ، وري ٻيو مينهن دير سان وسڻ جو اهڃاڻ آهي.
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، جڏهن آسمان جي هڪ طرف وسندڙ ڪڪر موجود هوندا آهن ته ، سامهون واري طرف کان سج جا ڪرڻا جڏهن وسندڙ ڪڪرن تي پوندا آهن ته ، آبي بخارن سان ٽڪرائجڻ سبب روشني جا رنگ ڌار ڌار ٿي ٽٽي الڳ ٿي ويندا آهن ۽ سج جي گولائي جي حساب سان سج جا ڪرڻا ڪڪرن تي پوڻ ڪري هڪ گول رنگين ڪمان جيان سامهون وارن وسندڙن ڪڪرن مٿان عڪس ٺاهي بيهندا آهن . جنهن کي عام ماڻهو اندر ڌنش ، انڊلٺ يا ڏانگڙو چوندا آهن . انڊلٺ جو نظر اچڻ روشني جي آبي بخارن مٿان پوڻ جو نتيجو آهي . جيڪا هڪ سائنسي حقيقت آهي . برسات وسڻ کان اڳواٽ سامهون وارن ڪڪرن تي نظر ايندڙ انڊلٺ گهٽ چٽي ۽ ڌنڌلي ڏسڻ ۾ ايندي آهي . پر برسات وسڻ کان پوءِ واري انڊلٺ وڌيڪ گهري ۽ چٽي نظر ايندي آهي. ٿر ۾ برسات وسڻ کان اڳ واري انڊلٺ اڪثر ڪري اولهه طرف ڏسڻ ۾ ايندي آهي ، ۽ برسات وسڻ کان پوءِ واري انڊلٺ برسات بند ٿيڻ بعد اوڀر طرف ڏسڻ ۾ ايندي آهي.
انڊلٺ جو ڏسڻ ۾ اچڻ سج جي روشني جي ڪرڻن جي وسندڙ ڪڪرن مٿان پوڻ جو نتيجو آهي. جنهن جو برسات جي اچڻ يا وري دير سان اچي وسڻ ، سان ڪو به تعلق ناهي . ان لاءِ لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ جي نتيجن کي سائنس رد ڪري ٿي . مينهن جي وسڻ بعد انڊلٺ جي ڏسڻ کان پوءِ وري دير سان مينهن اچڻ واري ڳالهه صرف ماڻهن جو پنهنجو خيال آهي . جنهن جو سائنسي حقيقتن سان ڪو به تعلق ناهي .