• چئو ماسي جي اصل حقيقت
انهي مٿئين صورتحال جي نتيجي ۾ هن موسم جي خاص تصوير هن طرح نروار ٿئي ٿي ته تيز رفتار هوائون ، لڳي هندي سمنڊ جي ويرن کي مستي ۾ آڻين ٿيون ، آسمان ڪڪرن سان ڍڪجي وڃي ٿو ، لاڳيتي بوندا باري ۽ مينهن جي وسڻ سان عارضي طور ذڪر ڪيل انهن علائقن ۾ سرد موسم جهڙا حالات پيدا ٿين ٿا . جنهن سان ڏکڻ اولهه چئوماسو هڪ خاص قسم جي موسم ٺاهي ٿو ، تقريبن ساڳي جڳهه تي هر سال ساڳي تاريخ تي مينهن وسڻ جو عمل شروع ٿئي ٿو . مثال طور ننڍي کنڊ ۾ ڪيرالا ۾ 1 جون تي برسات وسي ٿي ، ممبئي ۾20 جون تي وسڪارو ٿئي ٿو، دهلي ۽ لاهور ۾ 30 جون تي برسات يا ڳڙا وسن ٿا ، ساڳئي سلسلي جي ڦيري موجب سنڌ ۾ 9 جولاءِ تي ڪٿي نه ڪٿي برسات جي شروعات ٿي ويندي آهي سنڌ ۾ انهي چئوماسي واري سانوڻي جي برسات جو عرصو صرف 15 ڏينهن تي مشتمل آهي .جيڪو 9 جولاءِ کان 23 جولاءِ تائين ڳڻيو وڃي ٿو . اڄڪلهه آبهوا ۽ موسم جي تبديلي (CLIMATE CHANGE ) جي اثرن سبب برسات جو عرصو ۽ وقت به متاثر ٿيو آهي . سياري واري چئوماسي ( آڪٽوبر کان مارچ ) دوران اتر اوڀر کان لڳندڙ هوائون آسٽريليا ، ڏکڻ اوڀر ايشيا ، ڏکڻ ڀارت ۽ سريلنڪا ۾ مينهن وسائين ٿيون .”
انهن برساتن جي سلسلي ۾ سنڌ ۾ به سنبت وڪرمي سال ما نگهه يعني فبروري ۾ برساتون وسن ٿيون جن کي مانگهه جون رُوهِيُون سڏيو ويندو آهي ” چوماسي جي مٿئين موسمياتي حقيقت موجب سنڌ ۾ گرمي واري چوماسي جي موسم فقط 15 ڏينهن هوندي آهي . پر سنڌ جيئن ته عربي سمنڊ کي ويجهي آهي ، انهي ڪري گرمي جي موسم ۾ عربي سمنڊ مان اٿندڙ آبي بخارن سبب سنڌ ۾ اڪثر مينهن جو مانڊاڻ پورا چار مهينا يعني جون ، جولاءِ ، آگسٽ ، سيپٽمبر تائين موجود رهي ٿو ، پر سنڌ ۾ ڪڪرن کي روڪيندڙ اتانهان جبل موجود نه هئڻ ڪري اهي ڪڪر صرف هوا جي گهٽ دٻاءَ سبب وسڻ جو ويس ڪن ٿا . سنڌ ۾ جيڪڏهن ممبئي جي “ اولانهان گهاٽ ” جهڙا وڏا جبل موجود هجن ته ، هتي به سٺي برسات وسي سگهي ٿي . انهي ڪري ٿر ۾ به برساتن جو سمورو دارومدار هوائن جي رخن ۽ هوا جي گهٽ دٻاءَ جو محتاج هوندو آهي . انهي ڪري ئي ٿري ماڻهن جون اکيون آسمان ۾ مينهن جي مانڊاڻ کي ائين تلاش ڪنديون آهن ، جيئن ڪوسالن جي اوسيئڙي ۾ ويٺل عاشق پنهنجي محبوب جي انتظار ۾ اکيون وڇائي ويٺل هجي .