• جيت
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، اڏوهي هڪ ننڍڙو ڪالونيون ٺاهي رهندڙ جيت آهي. هي هيڊاڻ مائل سفيد رنگ جو هڪ ماڪوڙِي سان مشابهت رکندڙ جيت آهي . هي جتي ٽولن جي شڪل ۾ ڪالونيون ٺاهي رهندي آهي . اتي انهي شئي کي کائيندي مٽي جي صورت ۾ خارج ڪندي ۽ گهر ٺاهيندي رهندي آهي . هن ۾ ماکي جيان هڪ مڪمل ڪالونيون ٺاهي رهڻ جي صلاحيت هوندي آهي.هن جي رهائشي ڪالوني ۾ پڻ هرهڪ جا هڪ نظام موجب ڪم ورهايل هوندا آهن . هرهڪ جيت پنهنجي ذمي جو ڪم ڪندو رهندو آهي . هنن جي ڪالونين يا ٻڌل شهرن ۾ مختلف پاڙن جو هڪ نظام هوندو آهي . انهن کي هلائڻ لاءِ به اصول ٺهيل هوندا آهن .هي وڻن جي سڪل ڪاٺين وڻن جي پاڙن ، ۽ جابلو علائقن ۾ پٿرن جي مٿان به مٽي جي ڍيرن جي شڪل ۾ شهر يا ڪالونيون ٺاهي رهنديون آهن . ٿر ۾ هي اڪثر ڪري زمين جي اندر ننڍڙو سوراخ ٺاهي داخل ٿينديون آهن ۽ پوءِ اندر زمين ۾ مختلف رستن جي ذريعي پاڙا ٺاهي رهنديون آهن .
هن جيت جا مختلف نسل ۽ قسم به هوندا آهن ، پر سڀني قسمن جي رهڻ جو طريقو ۽ نظام ساڳيو هوندو آهي. هن جيت ۾آسپاس جي ماحول کي سمجهڻ جي صلاحيت پڻ هوندي آهي . عام حالتن ۾ هي جيت پنهنجين ٺاهيل ڪالونين کان ٻاهر گهٽ ڏسڻ ۾ ايندو آهي. هن جي ضروري چرپر رات جو يا صبح جي وقت هوندي آهي . تيز اس ۾ هي جيت نه نڪرندو آهي .
چوماسي جي موسم ۾ جڏهن آڙنگ سبب سخت گرمي ٿيندي آهي ۽ هوا ۾ شامل آبي بخارن جي ڪري اڏوهي جي ڪالونين ڏانهن گهربل هوا موڪليندڙ مٽي جا سوراخ بند ٿي ويندا آهن ۽ چوماسي جي مند ۾ فضا ۾ پيدا ٿيل گئسن جي بوءَ سبب اڏوهي جو زمين جي اندر پنهنجي ڪالوني ۾ رهڻ مشڪل ٿي ويندو آهي . انهي سڀني حالتن جي پيدا ٿيڻ سبب هن کي پنهنجي زمين جي اندر ٺهيل ڪالوني مان مڪمل طور لڏي ٻاهر اچڻو پوندو آهي . اڏوهي جڏهن هنگامي حالتن جي بنياد تي زمين مان ٻاهر نڪرندي آهي ته ، هي فوري طور هنگامي بنيادن تي وڻن ، گهرن جي ڇتين ۾ لڳل ڪاٺين يا ٻاهر پيل ڪاٺين جي ڍڳين تي پنهنجا گهر ۽ ڪالونيون ٺاهيندي آهي . هي جن به ڪاٺين تي پنهنجا اهي هنگامي گهر ٺاهيندي آهي ، انهن کي کائيندي مٽي جي شڪل ۾ خارج ڪندي پنهنجي ڪالوني جي اڏاوت ڪندي رهندي آهي . اڏوهي جي اهڙي قسم جي چرپر برسات جي موسم کان ٿورو وقت اڳي ٿيندي آهي . انهي ڪري ٿر جي لوڪ ڏاهپ ۾ اڏوهي جي اهڙي چر پر کي برسات جو اهڃاڻ سمجهيو ويو . جيڪا ڳالهه هر لحاظ کان جديد سائنس جي روشني ۾ درست آهي.
( 2 ) ماڪوڙيون: چئوماسي جي موسم ۾ ماڪوڙيون ٻرن مان نڪري پنهنجا آنا کڻي مٿانهين جاءِ ڏانهن وڃن ، ته اهو به برسات اچڻ جو اهڃاڻ آهي.
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃان بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، ماڪوڙيون پڻ جيتن جي انهن قسمن ۾ شمار ٿينديون آهن ، جيڪي ڪالونيون ٺاهي هڪ نظام تحت رهنديون آهن . ماڪوڙيون به عام حالتن ۾ زمين جي اندر سوراخ ڪري اندر داخل ٿي پوءِ پنهنجي رهائشي ڪالوني جي اڏاوت ڪري انهن ۾ هڪ نظام تحت رهائش اختيار ڪنديون آهن .هي مشڪل حالتن جي تياري پڻ اڳواٽ ڪنديون آهن . هنن ۾ پنهنجي خوراڪ گڏ ڪري رکڻ جي پڻ صلاحيت موجود آهي . هي جيتن ۾ سڀ کان وڌيڪ حساس آهن . هنن جي سونگهڻ ۽ چکڻ جو حواس سڀ کان وڌيڪ حيرت ۾ وجهندڙ حد تائين تيز هوندو آهي . هي اڪثر ڪري خوراڪ جي تلاش ۾ پنهنجي ٻرن کان ٻاهر نڪري هِتي هُتي ڦرنديون پڻ نظر اينديون آهن ، خاص ڪري مٺاڻ تي ڪٿي به اچي گڏ ٿينديون آهن . تمام پري کان هو پنهنجي تيز حواسن ذريعي شين جي ذائقي جي حد تائين سڃاڻپ رکنديون آهن . هي ضرورت موجب کائڻ کانپوءِ شين کي پنهنجي ٻرن تائين کڻي وڃي ذخيرو ڪرڻ تائين محنت ڪنديون رهنديون آهن . هي ٽولين جي شڪل ۾ پنهنجي وزن جي ڀيٽ ۾ ڳريون شيون کڻي وڃي پنهنجي ٻرن اندر ذخيرو ڪنديون آهن . هي مئل جيت ، گوشت جا ذرا ، ان جا داڻا ، ماني جا ڀور مطلب ته کين جيڪا به کاڌ خوراڪ جي شئي نظر ايندي آهي ، انهي کي هڪٻئي جي مدد سان کڻي وڃي پنهنجي ٻرن ۾ ٺهيل گودامن ۾ گڏ ڪنديون آهن.
چوماسي جي مند ۾ هوا ۾ آبي بخارن جي وڌي وڃڻ سبب هن جي ٻرن تائين ٺهيل زميني سوراخن مان هوا جا رستا آبي بخارن جي وڌڻ سبب بند ٿي ويندا آهن . ان کان علاوه آڙنگ جي گرمي ۾ سندن ٻرن جي درجه حرارت وڌي وڃڻ ۽ فضا ۾ پکڙيل گئسن جي بوءَ جيڪا زمين تي وڌيڪ تيز اثر بڻجي ويندي آهي ، جي سببن ڪري برسات جي اچڻ کان اڳ ۾ ئي مينهن جي اچڻ کان باخبر ٿي وينديون آهن . انهي ڪري هي دفاعي لحاظ کان پنهنجي ٻرن ۾ پاڻ کي غيرمحفوظ سمجهندي ، ٻرن مان نڪري مٿانهين جاين ڏانهن هنگامي لڏ پلاڻ ڪنديون آهن ، جيئن محفوظ رهي سگهن . عام حالتن ۾ ماڪوڙيون پنهنجي ٻرن مان خالي نڪرنديون آهن ۽ ٻرن ۾ داخل ٿيڻ وقت سندن منهن ۾ ڪانه ڪا شئي هوندي آهي . پر هنگامي حالتن ۾ ٻرن ۾ خالي منهن داّخل ٿينديون آهن ۽ ٻرن مان نڪرڻ وقت ڪانه ڪا شئي ٻاهر کڻي نڪرنديون آهن . انهن شين ۾ سندن آنن جو تعداد وڌيڪ هوندو آهي. سندن اهڙي قسم جي مخصوص چرپر ڏسي ماڻهون پڻ محسوس ڪندا آهن ته هاڻي جلد برسات اچڻ واري آهي .
انهن سڀني ڳالهين کي نظر ۾ رکندي جديد سائنس جي روشني ۾ هن اهڃاڻ جي سچائي جا ثبوت ملن ٿا ، انهي ڪري هن اهڃاڻ کي پڻ درست قرار ڏجي ٿو .
( 3 ) ماڪوڙا: چئوماسي جي موسم ۾ ماڪوڙا ٻرن مان نڪري وڻن يا مٿانهين جاءِ ڏانهن وڃن ۽ ساڻن گڏ ڪجهه کنڀن وارا ماڪوڙا به هجن ، ته اهو برسات اچڻ جو پڪو اهڃاڻ آهي . پر جي کنڀن وارا ماڪوڙا گڏ نه هجن ته برسات ايندي پر دير سان ايندي.
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، ماڪوڙا پڻ اڏوهي ۽ ماڪوڙين جيان ڪالونين ۾ رهندڙ جيوت آهن هي پڻ زمين جي اندر سوراخ ڪري پوءِ اندر ڪالوني ٺاهي رهندا آهن . ماڪوڙين جيان هي پڻ تيزحواس رکندڙ آهن ، مٺاڻ تي پري کان اچي ڪڙڪندا آهن . هي پڻ شيون مشڪل حالتن لاءِ ٻرن ۾ ٻاهران کڻي اچي گڏ ڪندا آهن . ماڪوڙن جا به ڪجهه قسم ڏسڻ ۾ آيا آهن ، هرهڪ قسم جسامت جي لحاظ کان ننڍو ۽ وڏو هوندو آهي . پر سندن چرپر ۽ ڪالوني جي نظام ۾ رهڻ وارو طريقو لڳ ڀڳ ساڳيوآهي . ماڪوڙن جو هڪ قسم وڻن تي به رهندو آهي، پر اتي به سندن رهڻ جو نظام وڻن جي پاڙن يا پورن ۾ ساڳيو ڪالوني وارو هوندو آهي.
چوماسي جي مند ۾ جڏهن آڙنگ سبب زمين جو درجه حرارت وڌي ويندو آهي، ۽ ماحول ۾ اوزون جي گئسن جي بوءَ پکڙي ويندي آهي ، تڏهن هي برسات جي اچڻ کان باخبر ٿي ويندا آهن. انڪري هي پنهنجي حفاظت جي ضرورت کي محسوس ڪندي پنهنجي زمين جي اندرين ڪالوني مان لڏ پلاڻ ڪري ٻاهر نڪرندا آهن ۽ مٿانهين جاين ڏانهن هلڻ شروع ڪندا آهن . چوماسي جي مند تائين سندن آنا ڦٽي چڪا هوندا آهن ، انهي ڪري سندن وات ۾ آنا نه هوندا آهن . پر سندن وات ۾ ضرورت جون ٻيون کاڌ خوراڪ جون شيون هونديون آهن . سندن آنن مان ڦٽل ٻچا اڃان ننڍا هوندا آهن ۽ جيتن جي ڦٽڻ واري عمل مان گذرندڙ هوندا آهن . انهي ڪري جيڪڏهن سندن حواسن جي احساس موجب برسات جي اچڻ ۾ دير هوندي آهي، ته هو پنهنجن انهن ٻچن کي ٻرن اندر ڇڏي ٻاهر نڪري ايندا آهن . اهڙي حالت ۾ هو پنهنجي متبادل نئين ڪالوني جي تعمير ڪندا آهن يا وڻن تي پناهه گاهون ٺاهيندا آهن . پر جيڪڏهن سندن حواسن جو احساس سمجهندو آهي ته برسات جلد اچي پئي ته هو پنهنجن انهن ڪچن ٻچن جن جي جسم تي اڃان پر موجود هوندا آهن تن کي به وٺي ٻاهر نڪري ايندا آهن ، جنهن عمل مان ماڻهن کي اها خبر پوندي آهي ته برسات جلد اچڻ واري آهي.
ماڪوڙن جي زندگي جي اهڙي چرپر مان انهي ڳالهه جي شاهدي ملي ٿي ته ، ٿرجي لوڪ ڏاهپ جو ڏسيل هي اهڃاڻ پڻ سائنس جي نظر ۾ درست آهي .
( 4 ) ماڪوڙا : چئوماسي جي موسم ۾ ٻه ماڪوڙا جڏهن به ڪٿي پاڻ ۾ هڪٻئي سان منهن ملائي بنا ڪنهن چرپر جي ڪجهه وقت بيٺل نظر اچن ، ته اهو مينهن اچڻ جو اهڃاڻ آهي .
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، ماڪوڙا هڪ ڪالوني جي نظام ۾ رهندڙ جيوت آهن . انهي ڪري هي ڪالوني ۾ رهندڙ جيتن جيان هڪٻئي جي سڃاڻپ به رکندا آهن ، ۽ سونگهڻ ، ۽ ڇهڻ جي حواس کي استعمال ڪندي هي هڪٻئي کي سڃاڻندا ۽ هڪٻئي کي سمجهڻ جي به ڪوشش ڪندا آهن . ماڪوڙا انتهائي حساس هوندا آهن . چوماسي جي مند ۾ فضا ۾ پکڙيل گئسن جي بوءَ تي هنن کي مينهن جي اچڻ جي اڳواٽ خبر پئجي ويندي آهي . انهي ڪري هي پنهنجي زمين جي ٻرن وارين ڪالونين مان نڪري مٿانهين جاين تي حفاظتي ضرورتن کي نظر ۾ رکندي عارضي رهائشي ڪالونيون ٺاهيندا آهن. انهي لڏ پلاڻ واري عرصي ۾ هنن جي چرپر معمول جي ابتڙ ٿي ويندي آهي. انهي لڏ پلاڻ واري عرصي ۾ هو هڪٻئي کي سڃاڻن ۽ خبر رساني جي حواس کي وڌيڪ استعمال ڪندي هڪٻئي کي سڃاڻڻ ۽ حالات جي خبر وٺڻ لاءِ هڪٻئي سان منهن ملائي سڃاڻڻ سان گڏ حالات جي خبر به وٺندا رهندا آهن . انهي ڪري برسات جي موسم دوران هنن کي هڪٻئي سان منهن ملائي بيهندي ڏٺو ويو آهي .ماڪوڙا پنهنجي ڇهڻن جي ذريعي آسپاس جي ويجهي ماحول جي سڃاڻپ ڪندا آهن . برسات جي موسم ۾ هو انهي صلاحيت جو وڌيڪ استعمال ڪندا آهن ،جيئن حالات کان باخبر رهي ايندڙ حالتن ۾ پنهنجو وجود بچائي سگهن. انهي ڪري ماڪوڙن جو هڪٻئي سان منهن ملائي بيهڻ هنگامي ۽ غير معمولي حالتن جي پيدا ٿيڻ جي نشاندهي آهي . جيئن ته چوماسي جي موسم ۾ ماڪوڙن جون پنهنجون ڪالونيون ڇڏي نڪرڻ برسات جو اهڃاڻ آهي . انهي ڪري ماڪوڙن جي هڪٻئي سان منهن ملائي بيهڻ کي پڻ برسات سان لاڳاپيندي ، لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ جي سچائي جي تصديق ڪري سگهجي ٿي .جيڪا ڳالهه برسات جي موسم ۾ ماڪوڙن جي غير معمولي چرپر سان لاڳاپيل آهي . اها چرپر ماڪوڙن جي سائنسي مشاهدي ڪرڻ دوران پڻ نظر اچي ٿي . انهي ڪري ئي هن اهڃاڻ کي درست مڃي سگهجي ٿو .
( 5 ) آر: هي ميرانجھڙي رنگ جو هڪ جيت آهي. جيڪو اڪثر وڻن تي رهندو آهي. عام حالتن ۾ هي جيت سج لٿي مهل کان سانجهي تائين ٻوليندو آهي. هن جو آواز سنهڙو لڳاتار سيٽيءَ جهڙو هوندو آهي . آر جيڪڏهن اڌ رات جو ٻولي ته اهو ڏڪار جو اهڃاڻ آهي. پر جيڪڏهن اسر ويلي ٻولي ته اهو سڪار ۽ برسات اچڻ جو اهڃاڻ آهي.
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته، آر پوپٽ وانگر اڏامي سگهندڙ نسل جو هڪ جيت آهي . هن جي مادي وڏي ۽ نر ننڍو ٿيندو آهي .. مختلف ملڪن جي ماحولياتي ۽ رهائشي علائقن جي فرق سبب هن جا ڪيترائي قسم ۽ رنگ ٿيندا آهن ، هي جيت ٻن انچن کان وٺي ٻارهن انچن تائين وڏو به ٿيندو آهي . ساون وڻن ۾ رهندڙ آر جو رنگ سائو به ٿيندو آهي. ٿر جيئن ته ريگستاني علائقو آهي . انهي ڪري ٿر ۾ رهندڙ آر جو رنگ ميرانجهڙو هوندو آهي . هن جو رس چوسيندڙ جيتن ۾ شمار ٿئي ٿي . هن جي واڌ ويجهه جو طريقو به ساڳيو پوپٽ وانگر ٿيندو آهي. هي پنهنجي پرن ۾ لرزش آڻي مختلف آواز به ڪڍندي آهي. سندس آواز تيز لڳاتار وڄندڙ سيٽي جهڙو هوندو آهي. هن جي سونگهڻ جو حواس ڏاڍو تيز هوندو آهي. انهي ڪري موسمن جي اچڻ بابت اڳواٽ با خبر هوندي آهي.
چوماسي جي مند ۾ آڙنگ ۽ گرمي سببهي گهڻو پريشان نه ٿيندي آهي . ڇو ته سندس جسماني حرارت وڌيڪ هوندي آهي. پر چوماسي جي مند ۾ اٿيل گئسن جي بوءَ کيس پريشان ڪندي آهي. انهي ڪري سندس معمول موجب چرپر ۾ فرق اچي ويندو آهي . آر معمول موجب گهڻو ڪري سج لٿي کان وٺي سانجهي تائين روزانو ٻوليندي آهي ، پر برسات جي موسم ۾ هوا ۾ آبي بخارن جي گهڻائي سبب هي فجر جي وقت به پنهنجا پر ڦڙڪائي خشڪ ڪندي رهندي آهي . انهي ڪري سندس پرن مان نڪرندڙ سيٽي جهڙو آواز ٻڌڻ ۾ ايندو آهي . برسات نه وسڻ جي صورت ۾ جڏهن اڌ رات جو آبي بخارن جي ساٽ ڪرندي آهي . انهي وقت به هي پنهنجي پرن کي ڦڙڪائي سيٽي جهڙو آواز ڪڍندي آهي . پر اهو عمل هي روزانه نه ڪندي آهي . جنهن رات ساٽ وسندي آهي . تڏهن ائين ڪرڻ سندس لاءِ ضروري بنجي ويندو آهي .
آر جي انهي سيٽي جهڙي آواز کي بي وقتائتو ٻڌي ۽ ان جي بعد ۾ موسمي نتيجن کي ڏسي لوڪ ڏاهپ جو هي اهڃاڻ چوڻ ۾ آيو جيڪو ماڻهن جي سوين سالن جي تجربي مان گذرندي پهتو آهي .آر جي زندگي بابت انهي تفصيلي سائنسي مشاهدي مان لوڪ ڏاهپ جي ڏسيل هن اهڃاڻ جي سچائي جو ثبوت ملي ٿو. شاهدي طور شاه عبدالطيف ڀٽائي به پنهنجي هڪ بيت ۾ چيو آهي ته : آرون ابر آسري ، تاڙا تنوارين .
(6) مڪڙ: چئوماسي جي موسم کان اڳ ۾ جيڪڏهن ڪٿي به مڪڙ ڏسڻ ۾ اچن، ته اهو مينهن وسڻ ۽ سڪار جو اهڃاڻ آهي.
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، مڪڙ لشڪري جيتن جو هڪ قسم آهي .مڪڙ به مسلسل کاڌو کائيندڙ جيت آهي . انهي ڪري هي تمام وڏا ٽولا ٺاهي آباد علائقن جي فصلن تي حمله آور ٿين ٿا ۽ مسلسل کائيندي فصل تباهه ۽ برباد ڪريو ڇڏين . مڪڙ ڪجهه وقت اڳي تائين ٿر جي واري ۾ آنا لاهيندا هئا . جنهن ڪري حڪومت جي طرفان هنگامي قدم کڻي سندن واڌ ويجهه کي روڪيو ويو هو . انهي ڪري هاڻي مڪڙن جا ڪٽڪ پيدا ٿيڻ وارو عمل رڪجي ويو آهي. پر تڏهن به ٿر جي علائقي ۾ هي ڪڏهن ڪڏهن ڏسڻ ۾ ايندا آهن . لشڪري جيتن جي فطرت آهي ته هنن جي لشڪر جو هڪ خبر رسان ٽولو به هوندو آهي . جيڪو آسپاس چئو طرف ساوڪ ۽ کاڌ خوراڪ جي ڳولا ۾ نڪري ويندو آهي . ٿر ۾ چوماسي جي مند ۾ برسات وسڻ کان اڳ ۾ هوا ۾ گهم ۽ گرمي سبب وڻن ۽ ٻوٽن ۾ ڦوٽهڙي جو عمل شروع ٿيندو آهي ، جنهن کي اهي خبر رسان مڪڙ کائيندا ۽ حالتن جو جائزو وٺندا رهندا آهن. جيئن کاڌ خوراڪ جي گهڻي ٿيڻ بعد هو پنهنجي لشڪر کي اچڻ جي دعوٽ ڏيئي سگهن . ٿر ۾ اهڙا رولو مڪڙ صرف وسڪاري کان اڳ ۾ ڏسڻ ۾ ايندا آهن . انهي ڪري ٿر جا ماڻهو اهڙي قسم جا مڪڙ ڏسي برسات بابت انومان لڳائيندا آهن.
سائنسي طرح مڪڙن جي زندگي ۽ انهن جي اهڙي چرپر بابت حقيقتن جي سچائي جي تصديق ڪندي ، ٿر جي لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ کي پڻ درست قرار ڏجي ٿو.
(7) مکيون : چوماسي جي موسم ۾ جيڪڏهن عام مکيون ماڻهن کي چڪ هڻن ۽ سندن رنگ چڪ هڻن وقت هيڊي رنگ جو ٿي وڃي ته ، اهو به برسات جي جلد اچڻ جو اهڃاڻ آهي .
لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ بابت جديد سائنس جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ، مکيون گندگي مان پيدا ٿينديون آهن ، ۽ گندگي تي ويهي اتان جراثيم کاڌي جي شين ڏانهن منتقل ڪري بيمارين پکيڙڻ جو سبب بڻبيون آهن . هي عام حالتن ۾ چڪ نه هڻنديون آهن . مک ۾ سنگهڻ جو حواس ڏاڍو تيز هوندو آهي . انڪري هو خراب ۽ بدبوءَ وارين جاين تي جلد پهچي وينديون آهن . اهڙي نموني سان هنن جي چکڻ جو حواس به تيز آهي .انهي ڪري هو مٺاڻ تي ، اگهاڙي رکيل گوشت تي ۽ مڇي تي به يڪدم گڏ ٿيو وڃن . چوماسي جي مند ۾ جڏهن هوا ۾آبي بخارن جي گهڻائي ، هوا جي گهٽ دٻاءَ پيدا ٿيڻ سبب آڙنگ جي گرمي ،۽ فضا ۾ اوزون جي تهه مان اٿندڙ گئسن جي بوءَ ، هڪ عجيب ماحول پيدا ڪري ڇڏيندي آهي . جنهن سبب مکين کي پڻ اڳواٽ برسات جي اچڻ جي خبر پئجي ويندي آهي . ان ڪري هو اڏامي گهرن ۽ ڇانوَ وارن هنڌن جو رخ ڪنديون آهن . مک گهڻي اڃ برداشت نه ڪري سگهندي آهي . انهي ڪري هي پوسل وارين جاين تي ويهي يا پاڻي جي دٻن تي ويهي پنهنجي اڃ اجهائيندي آهي . پر آڙنگ واري وقت ۾ هو جڏهن گهرن ۾ ۽ ڇانوَ وارن هنڌن تي ايندي آهي ته ، هو پنهنجي اڃ اجهائڻ لاءِ گهرن ۾ موجود ماڻهن جي جسم تي ويهي موجود پگهر کي چوسي پنهنجي اڃ اجهائيندي آهي. انهي ڪري هو انساني جسم جي پگهر وارين جاين تي چڪ به هڻندي آهي . جيڪا اصل ۾ مک جي پاڻي پيئڻ واري ڪوشش هوندي آهي . مک جو رنگ چوسڻ واري وقت ڪڏهن ڪڏهن تبديل ٿيندو آهي ، جيڪو ماڻهن جي مشاهدي ۾ آيو آهي. اهو سڀ عمل هو آڙنگ واري وقت برسات جي بلڪل ويجهو اچڻ واري وقت ۾ ڪندي آهي ، ۽ انهي کان پوءِ جلد ٿوري دير ۾ برسات وسڻ شروع ٿي ويندي آهي. انهي ڪري هن اهڃاڻ جو برسات جي جلد اچڻ واري ڳالهه سان لاڳاپو آهي ، انهي لحاظ کان لوڪ ڏاهپ جي هن اهڃاڻ کي درست مڃي سگهجي ٿو .