آمريڪا - موقعن جو ملڪ
America - The Land of Opportunities
آمريڪا، هڪ عجيب ملڪ آهي.
دنيا جي ماڻهن جي خوابن جو ملڪ آهي بلڪه خوابن جي ساڀيان جو ملڪ آهي. گذريل ٽي چار سؤ سالن کان دنيا جي مختلف ملڪن، ننڍن توڙي وڏن، غريب توڙي امير، ڪمزور توڙي طاقتور، ويجھن توڙي ڏورانهن ملڪن جا ماڻهو، هِتي هميشه رهڻ لاءِ ايندا رهن ٿا، جيڪي هميشه رهڻ کان مجبور آهن يا جن کي هميشه رهڻ جي موڪل نٿي ملي، اهي تيستائين آمريڪا ۾ رهڻ جي ڪوشش ڪن ٿا، جيستائين هنن کي ڪڍيو نٿو وڃي يا گهٽ ۾ گهٽ اهو عرصو گذارين ٿا، جيڪو هنن کي هن ملڪ جو اميگريشن کاتو قانوني طرح هِتي رهڻ جي اجازت ڏئي ٿو.
آمريڪا، دنيا جي ملڪن جي مقابلي ۾ طاقتور ۽ امير ملڪ هڪ طرف آهي ته ظالم، مغرور ۽ بي حس ٻئي طرف... پر اهي negative ڳالهيون، هِتي جي حڪومت جون ٻين ملڪن جي حڪومتن سان آهن. هِتي جي عوام لاءِ يا ڌارين ماڻهن لاءِ، جيڪي هِتي اچي رهائش اختيار ڪن ٿا، انهن کي هن ملڪ ۾ خوشحالي ۽ بهتري ڏسڻ ۾ اچي ٿي. هي اهو ملڪ آهي جِتي انسان جي پورهئي جو قدر آهي. جِتي هر انسان کي ايترو مليو وڃي، جو هن جون بنيادي ضرورتون ته پوريون ٿيو وڃن بلڪه بچت به ٿيو وڃي. هِتي هن کي سوچ ۽ ڳالهائڻ جي آزادي آهي. هـِتي هن کي مذهب جي آزادي آهي. وڻيس ته مسجد ٺهرائي وڻيس ته مندر ٺهرائي پنهنجي اپائڻهار جي بندگي ڪري. وڻي ته دَهرِيو ٿي هلي جنهن لاءِ سندس ڪو به مٿو نٿو ڦاڙي، ڪو به سندس گهر ٻار کي نٿو ساڙي. هِتي ڪنهن ڇوڪريءَ کي وڻي ته منهن ۽ مٿي کي روبند (روسري) سان ڍڪي، وڻي ته مني اسڪرٽ ۾ مين روڊ تان هلي يا بڪنيءَ ۾ پنهنجي بئاءِ فرينڊ سان گڏ بيچ (سامونڊي ڪناري) تي ليٽي رهي. هِتي دنيا جا اعليٰ ڪاليج ۽ يونيورسٽيون آهن جن مان ڪو چاهي ته مختلف سبجيڪٽن ۾ تعليم حاصل ڪري يا اسڪول جي تعليم ختم ڪري ڪنهن هوٽل ۾ وڃي بئرو ٿئي يا ٽئڪسي هلائي. هِتي بهترين قسم جون دوائون ۽ اسپتالون آهن. هِتي قاعدو قانون آهي... امير توڙي غريب لاءِ ساڳيو ئي ساڳيو... ۽ نه فقط قاعدو قانون آهي پر ان تي عمل به ڪرايو وڃي ٿو. هِتي انصاف آهي ۽ غريب کي جھٽ پٽ انصاف مهيا ڪرڻ لاءِ انسان ذات جي بنا ڪنهن لالچ يا اجوري جي خذمت ڪرڻ واريون انجمنون آهن، جيڪي لاچار ۽ بيوس ماڻهن جو track رکن ٿيون. هِتي اسان جهڙن ملڪن جيان ناهي ته ڪنهن جي شڪل پسند نه اچڻ تي هن کي هميشه لاءِ غائب ڪيو وڃي ٿو ۽ نه سعودي عرب ۽ ڪويت جهڙن ملڪن جيان آهي ته ڏوهه جي خاطري ڪرڻ بنا ملزم کي جيل ۾ هڻي ڇڏجيس ۽ هن کي وڪيل ڪرڻ جو به موقعو نه ڏنو وڃي. هِتي هر ماڻهوءَ جي علم، هنر ۽ پورهئي مطابق قدر ڪيو وڃي ٿو. جپان ۽ جرمني جيان ناهي ته انهن جا ماڻهو هر ڳالهه ۾ اتم اتاهان باقي ٻيا سڀ ائين ئي آهن. اها Feeling ته اسان جي مسلمان عرب ملڪن ۾ به آهي.
آمريڪا ۾ رهائش اختيار ڪندڙ هڪ سريلنڪا جي پروفيسر چيو ته:
“Probably the number onething I miss most about America is not openness and friendliness of the people”.
”پر اها مرڪ ۽ دوستاڻو رويو هڪ ظاهري ڏيک ئي ته آهي.“ مون چيومانس.
”هل کڻي ظاهري ڏيک ئي سهي،“ هن وراڻيو، ”پر جپانين، عربن، فرينچن ۽ ٻين امير ملڪن جي ماڻهن وانگر منهن ته نٿا سُڄائين. هاڻ ملائيشيا، ٿائلنڊ ۽ سنگاپور جهڙن ملڪن ۾ پئسو آيو آهي ته اهي به پاڻَ کي سمجھڻ لڳا آهن. ڌارين سان اهڙي نفرت سان ملن ٿا ڄڻ اهي سندن ملڪيت کڻي ويندا. ويندي انهن ڊاڪٽرن، انجنيرن، پروفيسرن سان جن کي هو پاڻ پنهنجي ملڪ جي خدمت لاءِ دعوت ڏيئي گهرائين ٿا.“
آمريڪا ۾ Settled منهنجي سنگاپور جي چيني دوست کان به ساڳيو سوال ڪيم ته، ”هِتي آمريڪا ۾ هن کي ڪهڙي سٺي ڳالهه لڳي ٿي؟“ آمريڪا اچڻ کان اڳ هُو مون سان گڏ ٻه سالَ ملائيشيا جي نيول اڪيڊمي ۾ به پروفيسر هو ۽ سعودي عرب جي ڪنهن بندرگاهه ۾ ٽي سال پورٽ ڪئپٽن به ٿي رهيو هو.
”آمريڪا ۾ قانون جي سو ڀڃڪڙي نه ڪريو،“ هن چيو، ”باقي ٻيو توهان کي جيڪي وڻي اهو ڪريو. توهان جي ڳالهه جو پاڙي وارو به نوٽس نه وٺندو.“
”ڇا مطلب؟“ مون پڇيومانس.
”يعني هِتي اسين آزاد آهيون. آئون ۽ منهنجا ٻار چيني ڊريس پهريون يا پتلون يا چڍيءَ ۾ واڪ ڪريون،“ هن ٻڌايو، ”ملائيشيا وانگر نه ته جيڪا ڊريس ملئي پهرين ٿا اها ئي عزت واري آهي پوءِ ڀلي دنيا سندن گوڏ ۽ لُنڊي قميص يا باتڪ جي چٽڪمري (اجرڪ جهڙي) قميص تان کِلي، پر ساڻن گڏ ڌارين لاءِ به اها پهرڻ ضروري آهي. ۽ نه وري سعودي عرب وانگر آهي جِتي عربن کان علاوه ٻيو ڪو اڇو جبو ۽ مٿي تي نوڙُ ٻڌي نٿو سگهي. ڄڻ اها پاڪ ڊريس فقط عربن لاءِ ئي مقرر ٿيل هجي، جنهن کي پائي هڪ اڻ پڙهيل ۽ بيوقوف بدو به وڏي عقل ۽ مانَ شانَ جو مالڪ ٿيو وڃي ۽ ٻيا سڀ هن اڳيان اڇوت ليکيا وڃن ٿا.“
”هِتي منهنجيون ڌيئرون سائڪلنگ ڪنديون رهن ٿيون، گهر ۾ سئمنگ پول آهي جنهن ۾ اسين Swimming ڪريون ٿا. اسان هِتي ڪتي پالڻ جو شوق به پورو ڪري رهيا آهيون پر مجال آهي جو ڪو پاڙي وارو اسان کي گهٽ وڌ چوي يا برو ڀلو سوچي.....“
”پر ڪتي پالڻ جهڙو شوق ته پاڙي لاءِ جوکائتو ٿيو اها ته آمريڪا جي سٺي ڳالهه نه چئبي.“ مون چيومانس.
”آمريڪا توهان کي توهان جا حق enjoy ڪرڻ ٿو ڏئي ته توهان جي فرضن(duties) تي به ٻڌل هجڻ جي تلقين ٿو ڪري ته ڪتي کي فلاڻيون سُيون هڻائي جراثيم ۽ بيمارين کان بچايو. هن کي روز صابڻن ۽ شئمپوئن سان وهنجاريو ۽ هن جي ڳچيءَ ۾ ميونسپل طرفان مليل رجسٽريشن نمبر ڪارڊ ۽ پٽو وجھي پاڻ سان سوگھو رکو. ان هوندي به جيڪڏهن اهو ڀونڪي پاڙي واري جو سک ڦٽائي ٿو ته هن تي سرڪار طرفان ڏنڊ مڙهيو وڃي ٿو ۽ جي اهو ڪنهن واٽ ويندڙ يا گهر کان ٻاهر ڪنهن کي هلڪو چڪ به هڻي ٿو يا ٺَلهو پَتلُون کان جھلي ٿو ته ڪتي رکندڙ جو سِرُ ويو. هن تي هزارين ڊالر ڏنڊ پئجي سگهي ٿو ۽ ان ڏنڊ جي ڊپ کان هرڪو سوچي سمجھي هي شوق ڪري ٿو ۽ جي ڪري به ٿو ته ڪتي کي هر وقت پنهنجي ڪنٽرول ۾ رکي ٿو.“
منهنجي خيال ۾ اهو ئي سبب آهي جو هر ڪو سڪون سان ڪتي وارن اڳيان لنگهيو وڃي، ڇو جو هن کي خبر آهي ته اهو هن کي نه ڏاڙهيندو ۽ جي ڏاڙهيائين يا معمولي چڪ به هنيائين ته ڪتي جي مالڪ يا انشورنس ڪمپني طرفان سندس علاج هڪ طرف ٿيندو ته ٽيهه چاليهه لک رپيا ڪئش ’هرجاني‘ طور الڳ ملندس.
اسان وٽ گهٽين ۾ رول ڪتن جو هوندو. ڪو به خيال نه رکندن. جڏهن ميونسپلٽي وارا انهن رول، بيمار ۽ مرذِيل ڪتن کي مارڻ لاءِ ايندا ته پاڙي وارا مٿن پِٽن جو وسڪارو لائي ڏيندا ته ڇو ٿا بي زبان جانورن کي ماريو. پوءِ انهن رول ڪتن مان بيماريون پکڙن، گهٽين کي گندو ڪن ۽ انهن مان ڪجهه ڪتا پاڳل ٿي ماڻهن کي چڪِين. دنيا ۾ سڀ کان گهڻا پاڳل ڪتن جي چڪن جو شڪار سنڌ جا ماڻهو ٿين ٿا ۽ دوائن ۽ ڊاڪٽرن جي اڻ هوند ۽ بي حسيءَ ڪري سڀ کان گهڻا موت به سنڌ ۾ ٿين ٿا.
امريڪا جي حق ۾ سڀ کان گهڻو اهو جملو ٻڌڻ ۾ اچي ٿو ته ’America is a land of opportunities.‘ ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته امير توڙي غريب لاءِ هِتي وڌڻ ويجھڻ جا وڏا موقعا آهن. هِتي ڪيترائي غريب آيا جن وٽ آمريڪا جي سرزمين تي پير رکڻ مهل هڪ ٽڪو به نه هو پر هو محنت مزدوري ڪري پاڻ وڏن دڪانن، سپر مارڪيٽن ۽ ڪارخانن جا مالڪ ٿي ويا.
اهڙن ڪيترن ئي کي سڃاڻان جن پنهنجي وطن ۾ به پورهيو ڪيو ٿي ۽ هِتي به اچي دل لڳائي پورهيو ڪيو ۽ هينئر هو وڏي پراپرٽي جا مالڪ آهن، سندن ٻار سٺن اسڪولن ۾ پڙهن پيا، هو دل کولي خيرات ڏين ٿا ۽ پنهنجي وطن ۾ ڪيترائي اسڪول ۽ اسپتالون هنن جي مدد سان هلن ٿيون. هن هنڌ هنن جا نالا لکڻ مناسب نه ٿيندو متان هو offended محسوس ڪن ۽ ٻيا ڪيترائي اهڙا جيڪي ڊاڪٽر، انجنيئر ۽ پروفيسر هئا ۽ هنن کي جيتوڻيڪ ڪا اهڙي جسماني جفاڪشي نه ڪرڻي پيئي پر پنهنجي علم، عقل، ايمانداري ۽ ذهني زرخيزيءَ ڪري هِتي اچي ايڏو نالو ۽ ڌن دولت ڪمايو آهي ۽ اهو سڀ مٿي ذڪر ڪيل پورهيتن وانگر حق حلال سان، جو هو پنهنجي وطن ۾ يا ڪنهن ٻئي ملڪ ۾ نه ڪمائي سگهن ها.
دنيا جي ۽ اسان جي وطن جي ڪيترن واپار ۽ ڌنڌي ڌاڙي جي شوقينن، هِتي ٿوري پئسي ۽ پنهنجي عقل ۽ واقفيت سان بزنيس ۾ وڏو نالو پئدا ڪيو آهي. ون ڊالر شاپ، حلال فوڊ، مصالحن جا دڪان، ڪارپيٽ، پٿر ۽ ڪپڙن جا دڪان اسان جي ماڻهن هِتي متعارف ڪرايا. انڊين ماڻهو ته ڪمپيوٽر ۽ ٻي ٽيڪنالاجيءَ ۾ مڪاني ماڻهن توڙي يورپين کان گوءِ کڻي ويا آهن ۽ خوب ڪمايو اٿن. هنن پاڻ کي، پنهنجي خاندان، مائٽن مٽن ۽ ملڪ کي سکيو بڻايو آ، پر ساڳئي وقت ڪيترن ئي ڌارين، جن ۾ اسان جي ملڪ ۽ عرب ملڪن جا به اچيو وڃن ٿا، انهن شراب ۽ شباب پٺيان به خوب لٽايو ۽ وڃايو آهي. هنن لاءِ به آمريڪا ’موقعن جي سرزمين‘ آهي، جو هنن کي هِتي پئسو لٽائڻ ۽ عيش عشرت لاءِ نئين نئين قسم جا شراب، جوا خانا ۽ عياشي جا اڏا نظر اچن ٿا جن ۾ وڃڻ کان هنن کي ڪنهن جي به روڪ ٽوڪ جو خوف خطرو ناهي. ائين ته ڪئين ٻاوا پنڊت، مولوي، عالم به آمريڪا ۾ اچن ٿا. هنن لاءِ به آمريڪا ساڳي اهميت رکي ٿي يعني هنن کي آزادي ۽ موقعا فراهم ڪري ٿي ۽ هو هِتي آمريڪا ۾ جنهن آسانيءَ سان پنهنجي دين ڌرم جي پرچار ڪن ٿا اهڙي آزادي سان ته هو يورپ ۾ ته ڇا پر پنهنجي ننڍي کنڊ يا عرب ملڪن ۾ به نٿا ڪري سگهن.
هِتي جا ماڻهو کُلئي ذهن جا ماڻهو آهن... هنن کي سهپ جو مادو آهي... حڪومت طرفان آزادي مليل آهي ته جنهن کي وڻي اهو مسجد ٺهرائي يا مندر. جنهن کي جيڪو وڻي اهو مذهب اختيار ڪري. اهو ئي سبب آهي جو نائِن اِليوِن جي هيڏي هنگامي ۽ گوڙ بعد به مسلمان آزادي سان هلندا رهن ٿا ۽ جيتريون گهڻيون مسجدون ۽ مسلمان نائن اليون بعد ٿيا آهن اوترا ڪڏهن به نه ٿيا. هونءَ به اسلام، آمريڪا ۾ سڀ کان تيز رفتاريءَ سان وڌندڙ مذهب آهي، جنهن بابت تفصيل سان پنهنجي آمريڪا واري پهرين سفرنامي ’نيو هالا کان نيويارڪ‘ ۾ لکي چڪو آهيان.