جبلن جي سُونهن ۾ آمريڪا گهٽ ڪونهي
جبلن ۽ جبلن جي سونھن ۾ به، آمريڪا گهٽ ناهي. آمريڪا جون ٻه جبلن جون اهم قطارون آهن: راڪي ۽ اپالا چيان. ان کان علاوه سيريا نيوادا جبلن جي قطار پڻ اهم سمجهي وڃي ٿي.
’اپلاچيان‘ جبلن جون قطارون آمريڪا جي اوڀر واري ڪناري ڏي، ائٽلانٽڪ سمنڊ جي ويجهو آهن. هي جبلن جون قطارون جيڪي 1500 ميل ٿينديون، الاباما رياست جي اتراهين حصي کان شروع ٿي مائين (Maine) رياست تائين پھچن ٿيون. وچ ۾ ٽينينسي، ڪينٽڪي، نارٿ ڪئرولينيا، ورجينيا، اوهيو، پينسلوانيا جھڙيون رياستون به اچيو وڃن. هنن جبلن (اپلاچيان) جي وڏي ۾ وڏي چوٽي 6684 فوٽ نارٿ ڪئرولينيا ۾ آهي. اپلاچيان جبلن جي آسپاس جبلن جون ڪجهه ننڍيون قطارون به آهن، جيئن ته گرين، سموڪي، بِلورِج، وائيٽ، لانگ فيلو جبل وغيره.
’راڪي‘ جبلن جي قطار اتر آمريڪا ۾ ڊگهي کان ڊگهي ۽ دنيا ۾ ٻيو نمبر تي آهي، جيڪا اتر کان ڏکڻ 3000 ميل ٿيندي. اها نيو ميڪسيڪو رياست کان اتر ۾ مونٽانا تائين پھچي ڪئناڊا جي به ڪجهه حصي ۾ آهي. راڪي جبلن جي قطار ۾ سڀ کان اتاهين چوٽي البرٽ جبل آهي، جيڪو ڪولوراڊو رياست ۾ اچي ٿو ۽ هيءَ چوٽي سطح سمنڊ کان 14440 فٽ اتاهين آهي.
ياد رهي ته سنڌ جي کيرٿر جبلن جي قطار (Kirthar Mountains) جيڪا بلوچستان ۽ سنڌ جي وچ ۾ بائونڊري ٺاهي ٿي، انهن جبلن جي اتاهين چوٽي زرداڪ آهي، جيڪا 7430 فٽ آهي. جبلن جي هيءَ قطار 310 ڪلوميٽر (150 ميل) ڊگهي ٿيندي. هنن جبلن تي وسندڙ بارش گاج ۽ حب نديءَ ۾ داخل ٿئي ٿي. هنن جبلن جي هڪ چوٽي 8135 فوٽ بارغ (Barugh) سڏجي ٿي، جيڪا گورک هل جي ويجهو آهي. هڪ ٻي جبلن جي چوٽي جيڪا 6880 فوٽ آهي ’ڪتي جي قبر‘ سڏجي ٿي ۽ بروهڪي ٻوليءَ ۾ ’ڪوچاڪ نا قبر‘ چون ٿا. هن جابلو علائقن ۾ بروهي رهن ٿا. اصل لفظ براهوئي (Brahui يا Brahvi) آهي، جنھن جي معنيٰ آهي با ۽ روهي يعني ’جبلن جا رهاڪو.‘
چون ٿا ته هتي جي هڪ بروهي رهاڪوءَ ڪنھن هندو واپاريءَ وٽ اوڌر جي حساب ۾ پنھنجو ڪتو گرويءَ طور رکيو. ڪجهه ڏينھن بعد واپاريءَ جي گهر ۾ چور ڪاهي آيا، جن کي هن ڪتي ڀڄائي ڪڍيو ۽ مالڪ نقصان کان بچي ويو. ڪتي جي اهڙي عمل ڪري واپاريءَ خوش ٿي ڪتي کي آزادي ڏئي ڇڏي ته ڀلي پنھنجي مالڪ ڏي هليو وڃي.
ڪتو مالڪ وٽ پھتو ته بروهيءَ کي ڏاڍو ڏک ٿيو ته هن جي زبان مطابق ڪتو ان وٽ ڇو نه رهيو، يعني هندو واپاريءَ سان دوکو ٿيو. ان ڪري بروهيءَ پنھنجي ڪتي کي گهر اچڻ نه ڏنو، جو هو ان ڳالهه کان اڻ واقف هو ته هندو واپاريءَ هن جي ڪتي کي ان جي دليري ۽ چورن کان بچائڻ ڪري انعام طور آزاد ڪيو آهي. ڪتو ٻنهي گهرن مان تڙجڻ ڪري ڏاڍو مايوس ٿيو ۽ ڪجهه ڏينھن اندر مري ويو. ان دوران بروهي مالڪ کي به حقيقت جي خبر پئي ۽ ڏاڍو ڏک ٿيس ۽ پنھنجي مري ويل ڪتي کي ان جبل جي چوٽي تي کڻي وڃي دفن ڪيو. ان کان پوءِ جبل جي هن چوٽيءَ جو نالو ’ڪتي جي قبر‘ پئجي ويو.
مٿين ڪھاڻي مون هڪ انگريزي ڪتاب“Folk Tales of Sind & Gujrat” ۾ پڙهي هئي. 112 صفحن جو هي ڪتاب 1925ع ۾ ڇپيو هو، جنھن جو ليکڪ ’سي. اي. ڪينڪيڊ‘ آهي. ڪين ڪيڊ_سڄو نالو ’چارلس آگسٽس ڪينڪيڊ‘ 1870ع ۾ ڄائو. هن ڪتاب کان علاوه سندس هڪ ٻيو تواريخي ڪتاب: ’History of Maratha People in British Raj‘ ٽن جلدن تي مشتمل آهي، جيڪو هُن هڪ ٻئي ليکڪ سان گڏجي لکيو هو. مسٽر ڪينڪيڊ برٽش راڄ ۾ هاءِ ڪورٽ جو جج هو. سندس پٽ ڊينس به برٽش راڄ ۾ سرڪاري ڪامورو ٿي رهيو. هو پڻ مشھور ليکڪ آهي، جنھن جا ٻه ناول ۽ هڪ تواريخي تحقيق جو ڪتاب ’British Social Life in India 1608-1937‘ آهي.
آمريڪا ۾ جيڪي ٽي وڏي ۾ وڏيون ۽ اهم جبلن جون قطارون آهن، انهن مان ٻن ’اپلاچيان‘ ۽ ’راڪي‘ جبلن بابت مٿي ذڪر ڪيوسين. ٽي جبلن جي قطار ’سيرا نيواڊا‘ (Sierra Nevada) آهي، جيڪا USA جي اولھه واري حصي ۾ آهي، جنھن جو گهڻو ڀاڱو ڪئليفورنيا ۽ نيواڊا رياستن ۾ آهي. هيءَ اٽڪل 640 ڪلوميٽر ڊگهي ۽ 130 ڪلوميٽر ويڪري ٿيندي. اتاهين چوٽي مائونٽ وٽني 14500 فوٽ آهي. جبلن جي هن قطار مان پڻ ڪيتريون ئي نديون وهن ٿيون، جيئن ته سوسن ندي، ٽروڪي ندي، ڪارسن ندي، واڪر ندي، اوونس ندي وغيره.